تاریخ های محلی ایران
یداله ارسلانی؛ ابوالفضل رضوی؛ بدرالسادات علیزاده مقدم؛ یزدان فرخی
چکیده
طریقت مرشدیه در سده چهارم هجری در کازرون توسط شیخ ابو اسحاق (د. 426 هـ.ق) بنیان گذاشته شد. این طریقه حسب آموزه‌ها، نگرش حاکم بر مراکز خانقاهی و موقعیت راهبردی و جغرافیایی زیست-بوم خویش، به تجارت اهتمام ویژه‌ای داشتند. نوشتار حاضر با هدف تبیین ماهیت و راهبرد فعالیتهای تجاری مرشدیه در دوره تیموریان، زمینه‌ها و پیامدهای حیات تجاری پیروان ...
بیشتر
طریقت مرشدیه در سده چهارم هجری در کازرون توسط شیخ ابو اسحاق (د. 426 هـ.ق) بنیان گذاشته شد. این طریقه حسب آموزه‌ها، نگرش حاکم بر مراکز خانقاهی و موقعیت راهبردی و جغرافیایی زیست-بوم خویش، به تجارت اهتمام ویژه‌ای داشتند. نوشتار حاضر با هدف تبیین ماهیت و راهبرد فعالیتهای تجاری مرشدیه در دوره تیموریان، زمینه‌ها و پیامدهای حیات تجاری پیروان این طریقه را با در نظر داشتن مناسبات ایشان با دستگاه سیاسی حاکم، بررسی میکند و تلاش میکند تا به این پرسش پاسخ دهد که شبکه خانقاهی و خدماتبخشی مریدان، موقعیت راهبردی و رونق تجاری در مناطق زیست مرشدیه به علاوۀ تقویت باورهای تجاری در میان پیروان این طریقت، در اهتمام به تجارت و رونق فعالیتهای تجاری چه تأثیری داشت؟ دستاورد تحقیق که با رویکرد توصیفی- تحلیلی انجام شده است نشان میدهد که به سبب موقعیت تجاری کازرون، تلاقی راههای تجاری و دسترسی منطقه به خلیج فارس، قداست شیخ ابو اسحاق، وجود آموزههای تجاری در تعالیم مرشدیه، دادن خدمات بین راهی به بازرگانان و مسافران و نیازمندان و همینطور توجه حاکمیت به طریقتها در این عصر، از عوامل مهم رونق تجارت در میان پیروان این فرقه و به تبع آن عصر تیموریان بوده است.
تاریخ های محلی ایران
عباسعلی احمدی؛ علیرضا انتشاری نجف آبادی
چکیده
بیشتر کاخ‌های دورة اسلامی ایران به دوره‌هایی متأخر تعلق داشت و از کاخ‌های قرون اولیة اسلامی، آثار اندکی برجای مانده است. با در نظر گرفتن این کاستی و در غیاب کاوش‌های باستانشناختی، در این پژوهش بازیایی و بازشناسی کاخ‌ها و باغ‌های قرون اولیه اسلامی اصفهان، به‌عنوان یکی از مراکز مهم تمدن ایرانی در فاصلة قرون 1 تا 5 هجری، مورد توجه ...
بیشتر
بیشتر کاخ‌های دورة اسلامی ایران به دوره‌هایی متأخر تعلق داشت و از کاخ‌های قرون اولیة اسلامی، آثار اندکی برجای مانده است. با در نظر گرفتن این کاستی و در غیاب کاوش‌های باستانشناختی، در این پژوهش بازیایی و بازشناسی کاخ‌ها و باغ‌های قرون اولیه اسلامی اصفهان، به‌عنوان یکی از مراکز مهم تمدن ایرانی در فاصلة قرون 1 تا 5 هجری، مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش با بهره‌گیری از منابع مکتوب تاریخی و برخی پژوهش‌های معاصر انجام شده و سعی برآن دارد تا در وهلة نخست وضعیت شهر اصفهان را از نظر داشتن بناهای حکومتی و کاخ‌ها و باغ‌های اعیانی و سپس هویت صاحبان این کاخ‌ها و باغ‌ها و نیز مکان‌گزینی آنها را مورد بررسی قرار دهد. بر اساس نتایج حاصل شده، در اصفهان قرون اولیة اسلامی کاخ‌های زیادی ساخته شده بود. این اماکن در دو دستة کاخ‌ها و باغ‌های حکومتی و کاخ‌ها و باغ‌های خصوصی قرار گرفته و در سه قرن اول هجری، نمونه‌های حکومتی آن به حکام عرب و نمونه‌های خصوصی عمدتاً به اشراف عرب تعلق داشته است. در قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری، با انتخاب اصفهان به‌عنوان یکی از مراکز حکومتی آل‌بویه، کاخ‌های حکومتی و خصوصی عمدتاً به اعضای این خاندان تعلق گرفت. اگرچه تغییر مرکز شهری اصفهان از جی به یهودیه در فاصله قرون مورد مطالعه، تغییر مکانی نمونه‌های حکومتی را به دنبال داشت؛ با این وجود کاخ‌ها و باغ‌های خصوصی در هر دو مقطع زمانی، عمدتاً در حاشیه جی و ساحل زاینده‌رود ساخته می‌شد.
تاریخ های محلی ایران
محمد شورمیج؛ فاطمه رحمت پور
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر آثار تاریخی دوره پهلوی شهر رامسر در رشد و توسعه پایدار گردشگری و با استفاده از منابع تاریخی و روش میدانی و پرسشنامه‌ای، انجام شده است. با توجه به اطلاعات و آمار به دست آمده از پرسشنامه‌های توزیع شده میان جامعه بومی در نیم سال دوم 1401 و مصاحبه با اشخاص ذی‌صلاح، می‌توان نتیجه گرفت که در کنار جاذبه‌های طبیعی ...
بیشتر
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر آثار تاریخی دوره پهلوی شهر رامسر در رشد و توسعه پایدار گردشگری و با استفاده از منابع تاریخی و روش میدانی و پرسشنامه‌ای، انجام شده است. با توجه به اطلاعات و آمار به دست آمده از پرسشنامه‌های توزیع شده میان جامعه بومی در نیم سال دوم 1401 و مصاحبه با اشخاص ذی‌صلاح، می‌توان نتیجه گرفت که در کنار جاذبه‌های طبیعی شهر رامسر، وجود بناهای تاریخی زیبا و جذاب دوره پهلوی، سبب افزایش مدت زمان ماندگاری گردشگران در شهر و عاملی برای اشتغالزایی و کسب درآمد جامعه بومی شده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد افزایش سالیانه ورود گردشگر به شهر رامسر، ارتباط مستقیمی با آثار تاریخی این شهر دارد. جامعه بومی منطقه نیز از گردشگری فرهنگی-تاریخی حمایت میکند و در صورت برنامهریزی اصولی و مدیریت قانونمند و کارآمد در نگهداری و مرمت آثار تاریخی، به گردشگری پایدار تبدیل خواهد شد که نتیجه مهم آن اشتغالزایی قشر جوان و کسب درآمد بیشتر برای کسبه، بازار و اقشار بومی منطقه خواهد بود.
تاریخ های محلی ایران
حمیدرضا پیغمبری؛ حسین بادامچی
چکیده
کتیبه‌‌های شاهی و متون اقتصادی و حتی ادبی بینالنهرین در اواخر هزارۀ سوم ق.م. بیش از هر زمان دیگری به خلیجفارس و سرزمینهای این منطقه، بهویژه دیلمون، مَرخشی، مَگن و مِلوخَّه، اشاره دارند. این متون از ثروت و گاه قدرت مردمان ابن سرزمین‌‌ها سخن می‌‌گویند و بر برقراری رابطۀ بازرگانی پویا یا اقداماتی در جهت تسلط بر این مناطق ...
بیشتر
کتیبه‌‌های شاهی و متون اقتصادی و حتی ادبی بینالنهرین در اواخر هزارۀ سوم ق.م. بیش از هر زمان دیگری به خلیجفارس و سرزمینهای این منطقه، بهویژه دیلمون، مَرخشی، مَگن و مِلوخَّه، اشاره دارند. این متون از ثروت و گاه قدرت مردمان ابن سرزمین‌‌ها سخن می‌‌گویند و بر برقراری رابطۀ بازرگانی پویا یا اقداماتی در جهت تسلط بر این مناطق دلالت دارند. در این پژوهش که به شیوۀ توصیفی-تحلیلی به نگارش درآمده است، نخست تلاش شده تصویری از جغرافیای تاریخی منطقه ارائه شود و سپس با تحلیل مدارک تاریخی و با کمک‌گرفتن از دادههای باستانشناختی به این پرسش پاسخ داده شود که دلایل شهرت این نواحی و توجه به آنها چه بوده است. بررسی‌‌ها نشان میدهد که در هزارۀ سوم ق.م. راههای خشکی در اثر جنگهای ویران‌‌گر و خصومتی که پیوسته میان بینالنهرین و عیلام و متحدانش در جریان بود، ناامن و مهجور شد و فعالیتهای بازرگانی با نوسان و اختلال مواجه گردید. از این رو، بازرگانان برای دستیابی به کالاهای شرق فلات ایران و درۀ سند به راههای دریایی روی آوردند. دریانوردی در آن روزگار با وجود دشواری‌‌ها و خطراتش، منافع بسیاری در پی داشت و حتی پادشاهان بزرگ سومر و اکّد را به خود جلب کرد. تحقیق حاضر نشان میدهد که این جریان سبب اصلی ثروت و شهرت سرزمینهای عمدتاً واسطه در بازرگانی خلیجفارس گردیده است.
تاریخ های محلی ایران
معصومه حنیفه؛ محمدامیر شیخ نوری
چکیده
چکیدهپس از نوگرایی‌های اساسی در اوایل عصر پهلوی، زندگی زنان ایرانی دستخوش دگرگونی‌های زیادی شد. در این میان منطقه گیلان، که به‌عنوان پل ارتباطی ایران و کشورهای همسایه شمالی همواره تحت تأثیر جریان نوگرایی قرار داشت، به یکی از مناطق مهم در نهضت نوگرایی بانوان تبدیل گشت. اگرچه روند نوگرایی زنان پس از مشروطیت و به‌دنبال احداث مؤسسات ...
بیشتر
چکیدهپس از نوگرایی‌های اساسی در اوایل عصر پهلوی، زندگی زنان ایرانی دستخوش دگرگونی‌های زیادی شد. در این میان منطقه گیلان، که به‌عنوان پل ارتباطی ایران و کشورهای همسایه شمالی همواره تحت تأثیر جریان نوگرایی قرار داشت، به یکی از مناطق مهم در نهضت نوگرایی بانوان تبدیل گشت. اگرچه روند نوگرایی زنان پس از مشروطیت و به‌دنبال احداث مؤسسات آموزشی دخترانه آغاز گردید، اما این رویه در ابتدای حکومت رضاشاه و با شکل‌گیری جمعیت‌های ویژه زنانه در شهر رشت، که هدف اصلی آنها ارتقای افکار فرهنگی و اجتماعی مردم بهویژه زنان بود، سرعت گرفت. از میان این انجمن‌ها، «جمعیت پیک سعادت نسوان»، به مدیریت روشنک نوعدوست، در سالهای 10-1300ش نقش مؤثری در فعالیتهای فرهنگی رشت داشت. با توجه به فرضیه عقل‌گرایی و الگوبرداری از زندگی زنان سایر ملل، هدف اصلی جمعیت پیک سعادت نسوان در آگاهی‌بخشی و پیشبرد اصلاحات زنان بود. حال این پرسش مطرح می‌شود که نشریه پیک سعادت نسوان، چه تأثیری بر حیات فرهنگی- اجتماعی زنان رشت داشت؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد که هدف این نشریه ایجاد خودباوری در میان زنان، سنت‌شکنی در جامعه، تشویق بانوان به آموزش‌های نوین و مبارزه با بی‌عدالتی در جامعه مردسالار آن دوره بود. این مطالعه با استفاده از روش تاریخی و رویکردهای توصیفی- تحلیلی، به تحلیل و بررسی در این زمینه می‌پردازد. دادههای پژوهش مقالات نشریه پیک سعادت نسوان، اسناد آرشیوی و منابع کتابخانه‌ای است. پژوهش پیش‌رو بررسی خود را پیرامون شاخص‌های آموزش، سلامت مادران، اشتغال و ازدواج بانوان قرار داده است.
تاریخ های محلی ایران
صادقی علوی محمود
تاریخ های محلی ایران
محمد بختیاری
چکیده
چکیده
قزوین از جمله شهرهایی است که در هر دو جنگ جهانی مورد اشغال متفقین قرار گرفت. در جنگ جهانی دوم نیروهای هر سه کشور شوروی، بریتانیا و آمریکا در این شهر حضور یافتند و قزوین به عنوان یکی از مراکز فرماندهی نیروهای شوروی و پایگاه اصلی آنها برای کنترل پایتخت مورد استفاده قرار گرفت. حضور نیروهای متفقین در قزوین، مشکلات زیادی را برای ساکنان ...
بیشتر
چکیده
قزوین از جمله شهرهایی است که در هر دو جنگ جهانی مورد اشغال متفقین قرار گرفت. در جنگ جهانی دوم نیروهای هر سه کشور شوروی، بریتانیا و آمریکا در این شهر حضور یافتند و قزوین به عنوان یکی از مراکز فرماندهی نیروهای شوروی و پایگاه اصلی آنها برای کنترل پایتخت مورد استفاده قرار گرفت. حضور نیروهای متفقین در قزوین، مشکلات زیادی را برای ساکنان آن به وجود آورد که آثار و نشانه‌های آن در اسناد و منابع تاریخی قابل مشاهده است. هدف پژوهش حاضر که با روش تحلیلی و با تکیه بر اسناد و منابع کتابخانه‌ای انجام می‌شود بررسی وضعیت قزوین در جنگ جهانی دوم است و می‌خواهد به این سوال پاسخ دهد که اشغال قزوین توسط نیروهای متفقین چه پیامدهایی را برای این شهر و ساکنان آن داشته است؟ نتیجه پژوهش حاضر نشان میدهد حضور متفقین در قزوین که از اولین روزهای ورودشان به ایران تا ماه‌های بعد از اتمام جنگ جهانی ادامه یافت، سبب بروز ناامنی، هرج و مرج، قتل، غارت، دزدی، قحطی، گرانی، قاچاق، احتکار، بیماری، اختلاف و درگیری در قزوین و اطراف آن شد. هر چند با اتمام جنگ و خروج متفقین از ایران وضعیت در ظاهر به حالت عادی برگشت، اما برخی از پیامدهای آن همچون تشکیل حزب توده و دخالت‌های آن در امور داخلی و اختلافاتش با گروههای دیگر سیاسی همچنان ادامه یافت.
تاریخ های محلی ایران
جمشید نوروزی؛ نرگس خزاعی؛ زهرا فاطمی مقدم
چکیده
از جمله موضوعات مهم مرتبط با تاریخ محلی ایران، روابط فرهنگی و مذهبی برخی شهرها و مناطق ایران با مسلمانان و شیعیان ممالک همسایه مانند شبه‌قاره‌ی هند است. با توجه به نفوذ فرهنگی ایران در هند و حضور شیعیان و صوفیان و سادات علاقه‌مند به امام رضا (ع) در این سرزمین، در دوره‌ی قاجاریه همانند عهد صفویه، شاهد سفر شماری از زوار هندی به مشهد ...
بیشتر
از جمله موضوعات مهم مرتبط با تاریخ محلی ایران، روابط فرهنگی و مذهبی برخی شهرها و مناطق ایران با مسلمانان و شیعیان ممالک همسایه مانند شبه‌قاره‌ی هند است. با توجه به نفوذ فرهنگی ایران در هند و حضور شیعیان و صوفیان و سادات علاقه‌مند به امام رضا (ع) در این سرزمین، در دوره‌ی قاجاریه همانند عهد صفویه، شاهد سفر شماری از زوار هندی به مشهد هستیم. زوار هندی که از گروههای مختلف اجتماعی مانند سادات و صوفیان بودند و بعضاً در ضمن این سفر طولانی و ایام اقامت در مشهد با مشکلاتی مواجه بودند، از راهکار مرسوم عریضه‌نویسی به متولیان آستان قدس برای بیان وضعیت خود و طرح مشکلات خویش و نیز مرتفع ساختن آنها بهره می‌بردند. این عریضه‌ها که در مرکز اسناد آستان قدس نگهداری می‌شود، بازتاب‌دهنده‌ی وضعیت این زوار هندی و حاوی اطلاعات ارزنده درباره‌ی مشکلات آنان و نیز چگونگی تعامل متولیان آستان قدس با زوار هندی و نحوه‌ی حمایت از آنها است. این پژوهش که با روش تاریخی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مندرجات اسناد آستان قدس رضوی انجام گرفته، درصدد پاسخ به این سؤالات است که زوار هندی که در دوره‌ی قاجاریه به مشهد سفر میکردند، با چه مشکلاتی روبرو بودند و برای کاستن از این گرفتاری‌ها، عمدتاً به چه راهکاری متوسل می‌شدند؟ همچنین، نحوه‌ی تعامل و اقدامات حمایتی متولیان آستان قدس رضوی با این زوار چگونه بوده است؟ یافتههای پژوهش گویای آن است که زوار هندی که از مناطق مختلف شبه‌قاره‌ی هند راهی مشهد می‌شدند، با مشکلات مختلفی چون بیماری، سرقت اموال و ناتوانی تأمین معاش مواجه بودند. آنان با بهره‌گیری از فضای زیارتی این شهر و رویه‌ی دیرینه و مرسوم حمایت آستان قدس از زوار، برای چاره‌جویی مشکلات خویش به عریضه‌نویسی به متولیان آستان قدس روی می‌آوردند. به‌دلیل قدمت رویه‌ی عریضه‌نویسی زوار گرفتار و اختصاص منابع مالی و موقوفات قابل‌توجه برای حمایت از آنان، متولیان و صاحب‌منصبان آستان قدس بعد از بررسی عریضه‌های زوار هندی، اقدامات مختلف حمایتی اعم از کمک نقدی و غیرنقدی برای آنها در نظر می‌گرفتند و در بررسی وضعیت و مشکلات آنان و تعیین نوع و میزان حمایت، گاه به‌واسطه‌ی تأثیرپذیری از پایگاه اجتماعی زوار و نحوه‌ی بیان مشکلات در عریضه‌ها، عنایت بیشتری به برخی زوار خاصه سادات داشتند.
تاریخ های محلی ایران
محمد زاهدی مقدم؛ محمد حسین دانشکیا
چکیده
چکیدهبررسی عوامل تأثیرگذار در تمدن اسلامی از موضوعات حائز اهمیت است. در شکوفایی تمدن اسلامی مردم شهرهای مختلف از جمله قم به عنوان یکی از شهرهای مهم مذهبی شیعه تأثیرگذار بوده‌اند. این نوشتار با بهره‌گیری از رویکرد توصیفی_تحلیلی در صدد پاسخ به این سؤال است که قم از قرن دوم تا چهارم (ه.ق) چه تأثیراتی بر تمدن اسلامی داشته است. یافتههای ...
بیشتر
چکیدهبررسی عوامل تأثیرگذار در تمدن اسلامی از موضوعات حائز اهمیت است. در شکوفایی تمدن اسلامی مردم شهرهای مختلف از جمله قم به عنوان یکی از شهرهای مهم مذهبی شیعه تأثیرگذار بوده‌اند. این نوشتار با بهره‌گیری از رویکرد توصیفی_تحلیلی در صدد پاسخ به این سؤال است که قم از قرن دوم تا چهارم (ه.ق) چه تأثیراتی بر تمدن اسلامی داشته است. یافتههای تحقیق نشان میدهد، مردم قم اعم از بومیان محلی و اشعریان شیعی عرب با استفاده از نیروی انسانیِ کارآمد و برنامهای منسجم در مدتزمان کوتاهی توانستند با خودکفایی در بخشهای مختلف سیاسی، اقتصادی، تجاری، صنعتی، کشاورزی، دامداری، قضایی، نظامی، علمی، معماری و هنر، صادرات کالاهای مرغوب و باکیفیت به بلاد اسلامی، تأمین نیروی کارآمد سیاسی برای دیگر شهرها، اعزام تجار و بازرگانان به شهرهای مختلف اسلامی، تأمین امنیت راههای مواصلاتی و ابداع و انتقال سبک هنر و معماری به دیگر شهرهای اسلامی بر تمدن اسلامی تأثیرگذار باشند.
تاریخ های محلی ایران
بدرالسادات علیزاده مقدم؛ مرتضی نیک روش؛ احمد بازماندگان خمیری؛ ساسان طهماسبی
چکیده
با بالا گرفتن دامنه‌ی ارتباط میان پارسیان هند و زرتشتیان ایران در دوره‌ی ناصری، پارسیان هند با هدف اصلاح وضعیت و امور مذهبی و اجتماعی همکیشان خود در ایران اقدام به ارسال نمایندگان و تأسیس انجمن‌هایی در میان زرتشتیان ایران بهویژه زرتشتیان یزد نمودند. تشکیل این انجمن‌ها در شهر یزد در کنار تلاش‌های برخی مصلحان زرتشتی بهویژه پارسیان ...
بیشتر
با بالا گرفتن دامنه‌ی ارتباط میان پارسیان هند و زرتشتیان ایران در دوره‌ی ناصری، پارسیان هند با هدف اصلاح وضعیت و امور مذهبی و اجتماعی همکیشان خود در ایران اقدام به ارسال نمایندگان و تأسیس انجمن‌هایی در میان زرتشتیان ایران بهویژه زرتشتیان یزد نمودند. تشکیل این انجمن‌ها در شهر یزد در کنار تلاش‌های برخی مصلحان زرتشتی بهویژه پارسیان موجب رقم خوردن تحولات قابل توجهی در احوال زرتشتیان این ناحیه شد. این پژوهش با رویکرد توصیفی و تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای و اسنادی در پی پاسخگویی به این سؤال اصلی است که وجود انجمنهای زرتشتی در شهر یزد در دوره‌ی قاجاریه چه نقشی در حیات فرهنگی و اجتماعی زرتشتیان این ناحیه ایفا کرد؟ یافتههای پژوهش حاکی از آن است که پارسیان هند از طریق تأسیس انجمن‌هایی همچون انجمن اکابر و انجمن ناصری، نقش قابل توجهی در بهبود وضعیت و اصلاح حال زرتشتیان یزد در دوره‌ی قاجاریه ایفا کردند. این انجمن‌ها با مساعدت نمایندگان پارسیان هند در انجام اموری مانند لغو جزیه، تأسیس مدارس نوین و برداشتن اجحافات از اقلیت زرتشتی، نقش مهمی در حیات اجتماعی و فرهنگی جامعه‌ی زرتشتیان یزد داشتند.
تاریخ های محلی ایران
مریم خسروآبادی؛ میلاد عجمی
چکیده
مهمترین ویژگی نهضت اسماعیلی، دیرپایی و طول عمر آن بوده است. نهضتی که از نیمههای سده‌ی دوم هجری شروع شد و تا سقوط قلعههای اسماعیلی توسط مغولان (سده‌ی هفتم هجری) ادامه یافت. در تمام این مدت، «اسماعیلی بودن» به مفهومِ چالش با جهان اسلام بود و از جانب دولتهای سنی و نیز سایر گروههای شیعه، فرقهای ضاله، ملحد، بیدین و نامسلمان ...
بیشتر
مهمترین ویژگی نهضت اسماعیلی، دیرپایی و طول عمر آن بوده است. نهضتی که از نیمههای سده‌ی دوم هجری شروع شد و تا سقوط قلعههای اسماعیلی توسط مغولان (سده‌ی هفتم هجری) ادامه یافت. در تمام این مدت، «اسماعیلی بودن» به مفهومِ چالش با جهان اسلام بود و از جانب دولتهای سنی و نیز سایر گروههای شیعه، فرقهای ضاله، ملحد، بیدین و نامسلمان خوانده می‌شد. باقی‌مانده‌ی جوامع اسماعیلی از عصر مغول تا صفوی هم، رستاخیز خود را در چالش با دولتهای بعدی آغاز نمودند. پس از سقوط الموت در کرمان شاهد همزیستی مسالمت‌آمیز میان جامعه‌ی اسماعیلی با دولتهای پس از صفوی هستیم که به عقیده‌ی برخی، دولتهای مزبور، خود، علاقهای به درگیری با بازماندگان اسماعیلی نداشتند. از منظر این نوشتار ائمه‌ی اسماعیلی، ابتدا خود مروج همزیستی و مسالمت با جامعه‌ی مسلمان ایرانی در کرمان شدند و آنگاه دولتهای مزبور، مجبور به مصالحه‌جویی با آنها گردیدند. سئوال اصلی پژوهش این است که این همزیستی به چه شکل صورت گرفت و زمینه‌ها و عوامل آن چه بود؟ نتایج نشان میدهد که شرایط جغرافیایی، اقتصادی و سیاسی کرمان، بستری بوجود آورد که بتدریج رهبران اسماعیلی با درک شرایط مکانی و زمانی، بدون اشاعه‌ی مذهب، بتوانند به عنوان سادات حسینی و اولاد پیامبر(ص)، مورد پذیرش اهالی کرمان قرار گیرند و حکومتهای زند و قاجار را موظف به رعایت حال آنان کنند. سادات حسینی و اولاد پیامبر(ص)، واژه‌ی اسماعیلی بودن را در خود هضم کرد و گفتمان مسالمت و همزیستی را جایگزین آن نمود. پژوهش حاضر می کوشد کرمان را بسترساز حیات مجدد اسماعیلیان پس از زوال دوره‌ی الموت برای راه یافتن به جهان امروزی معرفی نماید.
تاریخ های محلی ایران
مینا معینی؛ علی اکبر جعفری؛ مرتضی دهقان نژاد
چکیده
تلاش‌های روسیه برای نفوذ در ایالت‌های شمالی ایران، در دوره‌ی قاجار شکل جدی‌تری به خود گرفت و سرانجام پس از انعقاد عهدنامه‌های گلستان و ترکمانچای، محسوس‌تر و مشهودتر شد. استرآباد به سبب موقعیت ویژه‌ی تجاری و جغرافیایی خود، مورد توجه خاص روس‌ها قرار گرفت. آنها با نفوذی که در استرآباد به دست آوردند بر مسائل، وقایع و حوادث این ناحیه ...
بیشتر
تلاش‌های روسیه برای نفوذ در ایالت‌های شمالی ایران، در دوره‌ی قاجار شکل جدی‌تری به خود گرفت و سرانجام پس از انعقاد عهدنامه‌های گلستان و ترکمانچای، محسوس‌تر و مشهودتر شد. استرآباد به سبب موقعیت ویژه‌ی تجاری و جغرافیایی خود، مورد توجه خاص روس‌ها قرار گرفت. آنها با نفوذی که در استرآباد به دست آوردند بر مسائل، وقایع و حوادث این ناحیه تأثیرات جدی گذاشتند. این شرایط به سمتی پیش رفت که حاکم منطقه، عملاً کنسول روس بود و اکثر حکام و مقامات ایرانی در مقابل او قدرتی نداشتند. این پژوهش با هدف بررسی وضعیت ایالت استرآباد و دلایل ناتوانی حاکمان این منطقه در مقابله با سلطهی روسیه قصد آن دارد تا به این سؤال پاسخ دهد که چرا حکام ایالت استرآباد نمیتوانستند واکنشی مناسب در مقابل نفوذ روس‌ها داشته باشند؟ یافتههای پژوهش که به شیوه‌ی توصیفی-تحلیلی انجام شده، این فرضیه را مطرح میکند که نبود حاکمان مقتدر و اصلاحگر در منطقه‌ی استرآباد، ظلم و تعدی مقامات و حاکمان ایرانی این منطقه به مردم، عدم یکپارچگی و اتحاد میان اهالی و نهایتاً همدستی برخی مقامات ایرانی با روس‌ها، نفوذ و حضور بیگانگان را در منطقه پررنگتر کرد.
تاریخ های محلی ایران
احمد بازماندگان خمیری
چکیده
نام خلیج فارس از دیرباز همیشه با تجارت گره خورده و به عنوان یکی از آبراهههای مهم نقش حیاتی در تبادل کالا بین شرق و غرب ایفا نموده که در منابع دوران گذشته به آن اشاره شده است. در آستانه‌ی انقلاب مشروطه و با گسترش روزنامهها، منابع مکتوب جدیدی به این حوزه پرداختند. روزنامه‌ی مظفری که یکی از مهمترین روزنامههای جنوب ایران بود، ...
بیشتر
نام خلیج فارس از دیرباز همیشه با تجارت گره خورده و به عنوان یکی از آبراهههای مهم نقش حیاتی در تبادل کالا بین شرق و غرب ایفا نموده که در منابع دوران گذشته به آن اشاره شده است. در آستانه‌ی انقلاب مشروطه و با گسترش روزنامهها، منابع مکتوب جدیدی به این حوزه پرداختند. روزنامه‌ی مظفری که یکی از مهمترین روزنامههای جنوب ایران بود، تعدادی از مقالات خود را به این حوزه اختصاص داد. این مقاله به دنبال یافتن پاسخی به این پرسش است که رویکرد این روزنامه به مقولهی تجار و تجارت چه بود و میکوشد به شیوه‌ی توصیفی-تحلیلی و با رویکرد انتقادی این موضوع را مورد بررسی قرار دهد. یافته‌‌ها نشان داد که از دید روزنامه مظفری تجارت ایران در خلیج فارس در این دوره رو به افول نهاد که یکی از عوامل اصلی آن دخالتها و امتیازات بریتانیا بود که در عمل تجارت آزاد در منطقه را محدود کرد و جایی برای رقابت باقی نگذاشت. این روزنامه تجارت را تنها مبادلهی کالا نمیدانست، بلکه آن را فرآیند پیچیدهای تصور میکرد که تبادل کالا بخشی از آن بود. آنچه در این میان مغفول مانده روند تولید کالا است که بخشی جدانشدنی از آن تلقی میگردد. بخشی که به باور روزنامه در امر تجارت خارجی ایران چندان به آن بها داده نشده است.
تاریخ های محلی ایران
یاسر کریمی گیلایه؛ حجت فلاح توتکار؛ باقر علی عادل فر؛ محسن بهرام نژاد
چکیده
قشر معلم و دانشآموز از مهمترین نیروهای اجتماعی برآمده از ساختار آموزشی نوین در کشور بودند که نسبت به کارکردهای نامتوازن سیاسی و اجتماعی حکومت پهلوی، موضع انتقادی اتخاذ نمودند. معلمان و دانشآموزان استان گیلان نیز به مانند همنوعان خود در دیگر استانهای کشور در پی دگرگونی در ساختار اجتماعی، بسط گفتمانهای چالشگر نظام سیاسی ...
بیشتر
قشر معلم و دانشآموز از مهمترین نیروهای اجتماعی برآمده از ساختار آموزشی نوین در کشور بودند که نسبت به کارکردهای نامتوازن سیاسی و اجتماعی حکومت پهلوی، موضع انتقادی اتخاذ نمودند. معلمان و دانشآموزان استان گیلان نیز به مانند همنوعان خود در دیگر استانهای کشور در پی دگرگونی در ساختار اجتماعی، بسط گفتمانهای چالشگر نظام سیاسی و ظهور رهبری ساختارشکن به نام امام خمینی (ره)، شالودهی بروز نارضایتی و اعتراضات خیابانی را فراهم نمودند و با حضور مستمر در اعتراضات و راهپیماییها و توزیع و تکثیر اعلامیهها و کتب انقلابی دست به کنشگری فرهنگی و انقلابی زدند. این پژوهش میکوشد تا با رویکرد توصیفی- تحلیلی و روش تاریخی و با تکیه بر منابع اسنادی و تاریخ شفاهی به این پرسش پاسخ دهد که معلمان و دانشآموزان شهرهای مختلف استان گیلان چه نقشی در شکلدهی و بسیج سیاسی نیروها در انقلاب اسلامی داشتند؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد که آنان از پیشگامان جریان آگاهی‌بخشی و انسجام سیاسی جهت انجام کنش انقلابی در بین اقشار مختلف جامعه بودند و با کنشهای رفتاری و بیانی خود زمینهی حضور تودههای انقلابی را در صحنهی انقلاب فراهم نمودند.
تاریخ های محلی ایران
مجتبی سلطانی احمدی؛ ایرج سوری؛ مصطفی گوهری فخرآباد
چکیده
در حوزه‌ی تاریخنگاری لرستان دوره‌ی پهلوی، تاکنون پژوهشی برای تعیین حوزههای موضوعی و روششناسی صورت نپذیرفته است. هدف از این پژوهش بررسی و آسیب‌شناسی آثار به جا مانده درباره‌ی تاریخ لرستان دوره‌ی پهلوی (1320- 1357) و نقد سبک‌های نگارشی رایج آن زمان از جهت روش و محتوا است. ویژگی عمومی تاریخنگاری موجود، بررسی شخصیتها، نهادها ...
بیشتر
در حوزه‌ی تاریخنگاری لرستان دوره‌ی پهلوی، تاکنون پژوهشی برای تعیین حوزههای موضوعی و روششناسی صورت نپذیرفته است. هدف از این پژوهش بررسی و آسیب‌شناسی آثار به جا مانده درباره‌ی تاریخ لرستان دوره‌ی پهلوی (1320- 1357) و نقد سبک‌های نگارشی رایج آن زمان از جهت روش و محتوا است. ویژگی عمومی تاریخنگاری موجود، بررسی شخصیتها، نهادها و سازمانها است که بیشتر تاریخ سیاسی را پوشش میدهد و کمتر به تاریخ اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و هنری می‌پردازد. لذا نقد و ارزیابی علمی این آثار به منظور تولیدات علمی مطلوب و ارتقا پژوهش‌های حوزه‌ی تاریخ محلی لرستان حایز اهمیت است. یافتههای پژوهش حاکی از این است که سه گونهی اصلی تاریخنگاری قابل شناسایی است: تاریخنگاری شخصیتمحور یا تکنگاری، تاریخنگاری رسمی با محتوای آثار و تألیفات (کتب) و تاریخنگاری شفاهی. در این آثار از تاریخ اجتماعی مردم لرستان ازجمله عرایض مردمی به نمایندگان مجلس که منبع نیکویی در این باره هستند، غفلت شده است. مشکل دیگر در عرصه‌‌‌ی تاریخنگاری این دوره، پراکندگی دادهها و منابع اطلاعاتی است. نبود پایگاه اسنادی مستقل خاص استان، دسترسی به دادههای کافی برای تولیدات علمی را با مشکلات بیشماری روبرو کرده است.
تاریخ های محلی ایران
هادی بیاتی؛ حمیدرضا منیری
چکیده
مهمترین هدف این پژوهش کیفی- توصیفی بررسی تاریخی چگونگی شکل گیری بسیج منابع نیروهای مذهبی در فرایند انقلاب اسلامی در شهر ساوه از 1356-1357 است. روش گردآوری دادهها اسناد و مدارک مربوط به انقلاب اسلامی بر اساس نظریه‌ی بسیج منابع چارلز تیلی می‌باشد. بر این اساس، پژوهش درصدد پاسخ به این سؤال اصلی است که روند تاریخی بسیج منابع نیروهای ...
بیشتر
مهمترین هدف این پژوهش کیفی- توصیفی بررسی تاریخی چگونگی شکل گیری بسیج منابع نیروهای مذهبی در فرایند انقلاب اسلامی در شهر ساوه از 1356-1357 است. روش گردآوری دادهها اسناد و مدارک مربوط به انقلاب اسلامی بر اساس نظریه‌ی بسیج منابع چارلز تیلی می‌باشد. بر این اساس، پژوهش درصدد پاسخ به این سؤال اصلی است که روند تاریخی بسیج منابع نیروهای مذهبی در فرایند انقلاب اسلامی در شهرستان ساوه چگونه بوده است؟ به نظر می‌رسد مؤلفه‌های مستخرج از نظریه‌ی چارلز تیلی در تبیین چگونگی بسیج منابع نیروهای مذهبی شهرستان ساوه در فرایند انقلاب اسلامی مناسب است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که در فرایند انقلاب اسلامی در شهر ساوه، گروهها و اقشار مختلف که به دنبال بسیج منابع علیه رژیم پهلوی بودند، عبارت بودند از: روحانیون، بازاریان، فرهنگیان (معلمان و دانشآموزان) و زنان. در این دوره گروههای غیرسازمانی با محوریت اشخاص روحانی شکل گرفته بود و عمدتاً در مساجد و حسینیه ها فعالیت میکردند. منابع قدرت با عدم بهره‌گیری از منابع اجبارآمیز همانند سلاح، منابع فایدهمندانه از طریق خدمات اطلاعرسانی همانند نوار کاست و منابع هنجاری با برگزاری مراسم مذهبی در ایام محرم، صفر و رمضان، فعالیت میکردند. بسیج تدافعی با اقداماتی همچون تخریب تمثال شاه و بسیج تهاجمی با اعتصاب، تعطیلی بازارها و تظاهرات شکل گرفته بود و کنشهای جمعی با دو نوع «کنش جمعیِ واکنشی» (اعتصابات) و «کنش جمعیِ ابتکاری» (درگیریهای خیابانی و زد و خوردهای میان نیروهای انقلابی و عمال رژیم) همراه بود.
تاریخ های محلی ایران
مهرداد رونقی؛ جواد سخا؛ مسعود محمدی
چکیده
سلجوقیان کرمان یا آل قاورد (۴۳۲-۵۸۳ق) یکی ازحکومت‌های مهم محلی در تاریخ سلجوقیان، توسط قاورد در کرمان شکل گرفت و به مدت یکصدوپنجاه سال از کرمان تا سواحل عمان را زیر سیطره خود داشت. این حکومت منشأ تحولاتی در اقتصاد و تجارت زمینی و دریایی شد؛ بطوریکه در این دوره کرمان به یکی از پایگاه‌های تجاری در قلمرو حکومتی سلجوقیان بزرگ تبدیل شد. ...
بیشتر
سلجوقیان کرمان یا آل قاورد (۴۳۲-۵۸۳ق) یکی ازحکومت‌های مهم محلی در تاریخ سلجوقیان، توسط قاورد در کرمان شکل گرفت و به مدت یکصدوپنجاه سال از کرمان تا سواحل عمان را زیر سیطره خود داشت. این حکومت منشأ تحولاتی در اقتصاد و تجارت زمینی و دریایی شد؛ بطوریکه در این دوره کرمان به یکی از پایگاه‌های تجاری در قلمرو حکومتی سلجوقیان بزرگ تبدیل شد. اگرچه به دلیل بروز چالش بین سلطان ملکشاه و قاورد، چند جنگ رخ داد که موجب تیرگی روابط فیمابین شد، ولی سرانجام بین آنها صلح برقرار گشت و از آن پس آل قاورد سعی کردند در منازعات شاهزادگان و حکومت مرکزی دخالت نکنند. هدف از این پژوهش شناسایی عوامل بقا و تداوم این سلسله محلی، آن هم در دوران بحرانی پس از مرگ ملکشاه است. نتایج تحقیق نشان داد که نگرش سیاسی جانشینان قاورد نسبت به حکومت مرکزی مبنی بر عدم مداخله در منازعات سلجوقیان و توجه آنها به شکوفایی تجاری و اقتصادی در درازمدت، رمز بقا و پایداری حکومت سلجوقیان کرمان شد. این پژوهش تلاش دارد تا بر اساس روش تحقیق تاریخی با رویکرد توصیفی- تحلیلی و در حوزه‌ی مطالعات کتابخانه ای، موضوع را از زوایای مختلف مورد واکاوی قرار دهد.
تاریخ های محلی ایران
حمید بصیرت منش؛ سید محمود سادات بیدگلی؛ محمد ابراهیمی فیلوری
چکیده
ضرورت انجام تحقیق و هدف: طرح اصلاحات ارضی در آغاز دهه‌ی ۱۳۴۰ ه.ش بخشی از پروژه‌ی نوسازی و تغییر ساختار اجتماعی ایران دوران پهلوی بود. این طرح، پیامدهای زیادی در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به دنبال داشت. اصلاحات ارضی در اصفهان، اگرچه یک نظم سنتی و کهن را فروریخت؛ اما نتوانست نظام نوینی را جایگزین آن سازد و منجر به تنش‌های اجتماعی ...
بیشتر
ضرورت انجام تحقیق و هدف: طرح اصلاحات ارضی در آغاز دهه‌ی ۱۳۴۰ ه.ش بخشی از پروژه‌ی نوسازی و تغییر ساختار اجتماعی ایران دوران پهلوی بود. این طرح، پیامدهای زیادی در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به دنبال داشت. اصلاحات ارضی در اصفهان، اگرچه یک نظم سنتی و کهن را فروریخت؛ اما نتوانست نظام نوینی را جایگزین آن سازد و منجر به تنش‌های اجتماعی مابین ملاکین، زارعان و مجریان اصلاحات ارضی (دولت). شد. هدف از این پژوهش بررسی اسنادی تنش‌های اجتماعی حاصل از اصلاحات ارضی در استان اصفهان است.روش: با روش اسنادی و تحقیق تاریخی و شیوه توصیفی- تحلیلی و بر پایه اسناد و مدارک آرشیوی به بررسی این موضوع پرداخته شده است.یافته‌‌ها و نتیجهگیری: اجرای طرح اصلاحات ارضی در اصفهان، نهتنها تعادل اجتماعی ایجاد نکرد، بلکه موجبات خرد شدن اراضی، عدم تقسیم عادلانهی زمین و بهتبع آن بیکاری، فقر و اختلافات عمیق میان ملاکین، زارعین و دولت پهلوی شد. این امر روستائیان را درگیر کرد و موجب برهم خوردن تعادل شهری و پدیده مهاجرت و حاشیهنشینی شد.
تاریخ های محلی ایران
فاطمه جعفرنیا؛ محمد عزیزنژاد؛ رمضان بیدار
چکیده
خاندان زیاداوغلی قاجار از خاندانهای مهم و بانفوذ منطقه‌ی قفقاز بودند که از فرآیند دگرگونی ساختار سیاسی و اداری حکومت صفوی پدید آمدند. این خاندان تیره‌‌ای از ایل قاجار بودند که با حمایت پادشاهان صفوی در نواحی قراباغ قدرت گرفتند و از حامیان مهم استقرار حاکمیت سیاسی صفویه در منطقه‌ی قفقاز به شمار می‌‌رفتند. عدم تصویر روشن از نقش‌‌آفرینی ...
بیشتر
خاندان زیاداوغلی قاجار از خاندانهای مهم و بانفوذ منطقه‌ی قفقاز بودند که از فرآیند دگرگونی ساختار سیاسی و اداری حکومت صفوی پدید آمدند. این خاندان تیره‌‌ای از ایل قاجار بودند که با حمایت پادشاهان صفوی در نواحی قراباغ قدرت گرفتند و از حامیان مهم استقرار حاکمیت سیاسی صفویه در منطقه‌ی قفقاز به شمار می‌‌رفتند. عدم تصویر روشن از نقش‌‌آفرینی این خاندان در منطقه‌ی قفقاز در عرصه‌‌‌ی سیاسی و نظامی در دوره‌ی حکمرانی شاه‌طهماسب اول از مسائل تاریخی است که احتیاج به واکاوی دارد. این پژوهش درصدد پاسخ به این سوال است که این خاندان با محوریت شاهوردی سلطان زیاد اوغلی چه نقشی در تحولات سیاسی قفقاز در دوره‌ی شاه طهماسب اول داشتند؟ هدف اصلی این پژوهش تبیین عملکرد شاهوردی سلطان زیاد اوغلی جدّ این خاندان در دوره‌ی شاه‌طهماسب اول در حوادث سیاسی قفقاز است. یافته‌‌ها نشان میدهد که خاندان زیاد اوغلی حراست از سرحدهای دولت صفوی در مقابل عثمانی‌‌ها را بر عهده داشتند. همچنین رسیدگی به امور داخلی گرجستان و سرکوب شورش‌‌های ضد حکومت صفوی در گرجستان از دیگر وظایف این خاندان بود. به عبارت دیگر، مهمترین نقش این خاندان، تثبیت و استمرار حاکمیت سیاسی حکومت صفوی در منطقه‌ی قفقاز بود. روش مورد استفاده در این پژوهش مبتنی بر روش توصیفی و تحلیلی است.
تاریخ های محلی ایران
اسماعیل حسن زاده؛ حجت نیک نفس
چکیده
بررسی قدرت‌‌گیری خاندان حکومتگر پس از افول قدرتهای مرکزی، روند تاریخی گذر از حکمرانی‌‌های متمرکز ایرانی به حکمرانی‌‌های محلی را نشان میدهد. متأسفانه مطالعات نظری مربوط به خاندان‌‌شناسی در ایران هنوز آغاز نشده‌‌است تا بتوان با تکیه بر آن ظهور و افول خاندانهای حکومتگر را مورد بررسی تطبیقی دقیق قرار داد. این مقاله ...
بیشتر
بررسی قدرت‌‌گیری خاندان حکومتگر پس از افول قدرتهای مرکزی، روند تاریخی گذر از حکمرانی‌‌های متمرکز ایرانی به حکمرانی‌‌های محلی را نشان میدهد. متأسفانه مطالعات نظری مربوط به خاندان‌‌شناسی در ایران هنوز آغاز نشده‌‌است تا بتوان با تکیه بر آن ظهور و افول خاندانهای حکومتگر را مورد بررسی تطبیقی دقیق قرار داد. این مقاله روند قدرت‌‌گیری و افول قدرت خاندان گاورودیان در منطقه گاورود بین همدان و کردستان و به طور مشخص سیاست گاورودیان در قبال سه حکومت قراقوینلو، تیموری و آق‌قوینلو را مورد بررسی و تحلیل قرار میدهد. یکی از مشکلات فراروی این خاندان، تغییر سریع حکومت‌‌ها در ایران بود. مساله اصلی گاورودیان که در طول سده‌ی نهم قمری بر ایران حاکم شدند، این بود که بتوانند منافع خود را با منافع متفاوت و سیّال این سه حکومت تنظیم کنند. لذا سیالیّت منافع حکومتهای مرکزی به سیالیّت و پیچیدگی واکنش گاورودیان انجامید. آنان نتوانستند در برابر سیاست تمرکزگرایی حکومتهای مرکزی، قدرت استوار و باثباتی ایجاد کنند و سرعت تحولات، آنان را به اتخاذ سیاست‌های آنی و فرصت‌طلبانه وامی‌‌داشت. بنابراین گرفتار تذبذب و سردرگمی شدند. بعلاوه رقابت‌های درون خاندانی و عملکرد خاندان رقیب نیز قدرت آنان را به افول کشانید.
تاریخ های محلی ایران
هدی سید حسین‌زاده
چکیده
در دورة حکومت شاهرخ افشار در خراسان، احمد‌شاه درانی سه مرتبة به خراسان لشکر کشید. شاهرخ که توان رویارویی مستقیم نظامی با احمد‌شاه را در خود نمی‌دید، تلاش کرد با سیاستی متفاوت با این مسئله برخورد کند. او با پناه گرفتن در قلعة شهر برای مدتی مانع تصرف مشهد شد، اما سرانجام ناچار تن به مذاکره داد و احمد‌شاه با تعیین نماینده، برای مدتی ...
بیشتر
در دورة حکومت شاهرخ افشار در خراسان، احمد‌شاه درانی سه مرتبة به خراسان لشکر کشید. شاهرخ که توان رویارویی مستقیم نظامی با احمد‌شاه را در خود نمی‌دید، تلاش کرد با سیاستی متفاوت با این مسئله برخورد کند. او با پناه گرفتن در قلعة شهر برای مدتی مانع تصرف مشهد شد، اما سرانجام ناچار تن به مذاکره داد و احمد‌شاه با تعیین نماینده، برای مدتی مشهد را تحت کنترل خود درآورد. در مقالة حاضر که با روش توصیفی و تحلیلی صورت گرفته، انگیزة احمد‌شاه برای تهاجم به خراسان و شرح درگیریهای او در نقاط مختلف، بهویژه در مشهد؛ موضع‌گیری و سیاست‌های دوگانة تقابلی و تعاملی شاهرخ در مواجهة با او مورد بررسی قرار گرفته است. یافتههای پژوهش، حاکی از آن است که سابقة خدمت احمد‌شاه در سپاه نادر در شناخت او از ارکان قدرت و ساختار حکومت افشاریان و اقدام به لشکر‌کشی به خراسان نقش به‌سزایی داشت و با وجود موفقیت او، شاهرخ ناراضی هر زمان فرصت می‌یافت سر از اطاعت برمی‌تافت و مخالفت خود را نشان می‌داد. در این میان ایستادگی حاکمان محلی خراسان در مقابل احمد‌شاه نیز مثمر ثمر واقع شد تا جایی که او سرانجام به اطاعت ظاهری از شاهرخ رضایت داد و به پایتخت خود بازگشت. اما پیامد این جنگ‌ها ویرانی شهرهای مختلف و خسارات بسیار برای مردم خراسان بود که تا مدت‌های مدید قابل جبران نبود.
تاریخ های محلی ایران
کیخسرو خسروی نژاد؛ سهیلا ترابی فارسانی؛ اسماعیل سنگاری
چکیده
انتخاب همیشگی تیسفون در ایالت آسورستان به عنوان پایتخت توسط شاهنشاهان ساسانی، نشان از اهمّیت این منطقه در نظام کشورداری آنها داشت. ساخت شهرهای جدید و توسعه‌ی زیرساخت‌های شهری، مانند سازه‌های آبی و گسترش کشاورزی توسط ساسانیان در این ایالت، گویای توجّه ویژه به نقش سیاسی اقتصادی شهرهای آسورستان است. بدین ترتیب بررسی وضعیت سیاسی اقتصادی ...
بیشتر
انتخاب همیشگی تیسفون در ایالت آسورستان به عنوان پایتخت توسط شاهنشاهان ساسانی، نشان از اهمّیت این منطقه در نظام کشورداری آنها داشت. ساخت شهرهای جدید و توسعه‌ی زیرساخت‌های شهری، مانند سازه‌های آبی و گسترش کشاورزی توسط ساسانیان در این ایالت، گویای توجّه ویژه به نقش سیاسی اقتصادی شهرهای آسورستان است. بدین ترتیب بررسی وضعیت سیاسی اقتصادی این منطقه بویژه در نیم قرن پایانی سلطنت ساسانیان، که سرانجام به سقوط این سلسله انجامید، حایز اهمیت است. این پژوهش با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و روش توصیفی تحلیلی، به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است که وضعیت سیاسی اقتصادی ایالت آسورستان با مرکزیت مدائن بر سقوط و فتح آنجا بدست اعراب مسلمان چه تأثیری داشته است؟ یافتههای پژوهش نشان می‌دهند که در اثر جنگهای مختلف، بیماری‌هایی مثل طاعون و سیل، قسمت‌های حیاتی سیستم آبیاری ساسانیان ویران شد و در نتیجه‌ی کاهش درآمدهای دولت و همزمان با زوال اقتصادی، نیروی نظامی شاهنشاهی نیز رو به انحطاط گذاشت. از سوی دیگر، تغییر ترکیب جمعیتی ایالت با کوچاندن اقوام یا در اثر تغییر دین مردم، تأثیرات منفی در مقاومت ایرانیان داشت و بسیاری از اهالی شهرها و در رأس آنها دهقانان، برای بهبود وضع معیشت یا حفظ امتیازات خود، ناچار به مصالحه و همکاری با اعراب شدند.
تاریخ های محلی ایران
علی رسولی
چکیده
خخاندان‌های محلی، بهویژه در دوره‌های فترت، از عوامل مهم تأثیرگذار در تحولات تاریخی جنوب ایران و خلیج فارس بوده‌اند. پژوهش حاضر به یکی از شیوخ کمتر شناخته شده‌ی دوره‌ی فترت میان فروپاشی دولت افشار و تثبیت دولت زند به نام شیخ حَجَر کنگانی می‌پردازد که در بندر کنگان اقتداری محلی به دست آورد. پژوهش بر این پرسش‌ها متمرکز است: ...
بیشتر
خخاندان‌های محلی، بهویژه در دوره‌های فترت، از عوامل مهم تأثیرگذار در تحولات تاریخی جنوب ایران و خلیج فارس بوده‌اند. پژوهش حاضر به یکی از شیوخ کمتر شناخته شده‌ی دوره‌ی فترت میان فروپاشی دولت افشار و تثبیت دولت زند به نام شیخ حَجَر کنگانی می‌پردازد که در بندر کنگان اقتداری محلی به دست آورد. پژوهش بر این پرسش‌ها متمرکز است: بندر کنگان بنا به چه دلایلی بستری برای شکل‌گیری قدرتی محلی توسط شیخ حجر شد؟ قدرت وی چه فراز و فرودی را طی‌کرد و چگونه با قدرتهای خارجی حاضر در خلیج فارس و کریم‌خان زند مواجه شد؟ بررسی شواهد مؤید این است که بندر کنگان به واسطه‌ی افزایش ناامنی در سایر بنادر و موقعیت جغرافیایی و سوق‌الجیشی مهم خود در پرتو اقدامات شیخ حجر به برتری نسبی در رونق تجاری رسید و به عنوان یکی از نقاط اتصال شیراز با خلیج فارس واجد اهمیت شد. بر بستر این رونق اقتصادی شیخ حجر به یک قدرت محلی مهم تبدیل شد. اما تنش وی با انگلیسی‌ها، خودداری از مشارکت در جنگ با میرمهنا و مقاومت در برابر خواسته‌های مالیاتی دولت زند، به تیرگی مناسبات شیخ حجر با دولت زند و حمله‌ی نظامی سپاه زند به کنگان و پایان کار وی انجامید. روش این پژوهش تاریخی با رویکرد توصیفی تحلیلی است و گردآوری اطلاعات عمدتاً با شیوه‌ی کتابخانه‌ای و حسب مورد با استفاده از تاریخ شفاهی و پیمایش آثار انجام شده است.
تاریخ های محلی ایران
بابک زیلاب پور
چکیده
ایل قشقایی یکی از ایلات بزرگ و کهن جنوب ایران است. استان فارس مرکز اصلی زندگی آنها است ولی از آنجا که زندگی عشایر با طبیعت پیوند خورده است، با توجه به فصل سال برای رسیدن به ییلاق و قشلاق کوچ می‌کنند. در دوران سلطنت فتحعلی شاه این ایل در ایالت فارس به ایلی قدرتمند تبدیل شد و جانی خان و فرزندانش ریاست آن را بر عهده داشتند که از آنها یک سند، ...
بیشتر
ایل قشقایی یکی از ایلات بزرگ و کهن جنوب ایران است. استان فارس مرکز اصلی زندگی آنها است ولی از آنجا که زندگی عشایر با طبیعت پیوند خورده است، با توجه به فصل سال برای رسیدن به ییلاق و قشلاق کوچ می‌کنند. در دوران سلطنت فتحعلی شاه این ایل در ایالت فارس به ایلی قدرتمند تبدیل شد و جانی خان و فرزندانش ریاست آن را بر عهده داشتند که از آنها یک سند، شامل شش وقف‌نامه باقی مانده است. اما وقف‌نامه‌ها چه اطلاعات تاریخی در زمینۀ مطالعات قشقایی‌شناسی و سندشناسی ارائه می‌دهند؟ این مقاله با هدف معرفی و تحلیل شش وقف‌نامه از جانی خان قشقایی و فرزندانش با روش توصیفی- تحلیلی نوشته شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که برخی اسناد در قالب وقف‌نامه از خاندان شاهیلو باقی مانده‌اند. محدودۀ جغرافیایی وقف‌نامه‌ها ایالت فارس و در دورۀ والی‌گری حسینعلی میرزا فرمانفرما است. وقف‌نامه‌ها مشخص می‌کنند که اسماعیل خان قشقایی علاوه بر دو پسرش به نام‌های جانی خان و حاجی حسن خان پسر دیگری به نام رضا خان داشته است. در وقف‌نامه‌ها سهم پنج نفر از خاندان شاهیلو از املاکشان در شیراز و بلوکات ایالت فارس مشخص شده است. جانی خان و فرزندانش محمدعلی خان و مرتضی‌قلی خان رقباتشان را وقف کرده‌اند. موقوفه‌ها که با انگیزه‌های مختلفی انجام شده به صورت خاص و عام- خاص هستند. با جستجوی نام شیخ‌الاسلام‌ها و عبارت ثبت و محل‌های سجع‌های مهرها و نام محرران و ثَبات می‌توان فهمید که وقف‌نامه‌های قشقایی در محکمۀ اسلامیۀ شیراز و با روش خاصی تنظیم و ثبت شده‌اند.
تاریخ های محلی ایران
لیلا غلامرضایی؛ امیرحسین حاتمی
چکیده
«یهودیه» نامی است که به دلیل اسکان گروه‌‌هایی از یهودیان مهاجر یا تبعیدشده در برخی شهرهای تاریخی ایران، قبل و بعد از اسلام، به این شهرها یا قسمتی از آنها اطلاق شده است. این یهودیان به سبب پیوندهای مستحکم درونی و تلاش برای حفظ استقلال و جدایی از اقوام دیگر، هرگز در جوامع میزبان ادغام نشدند و به شکلی هم‌بسته در قسمتی جدا ...
بیشتر
«یهودیه» نامی است که به دلیل اسکان گروه‌‌هایی از یهودیان مهاجر یا تبعیدشده در برخی شهرهای تاریخی ایران، قبل و بعد از اسلام، به این شهرها یا قسمتی از آنها اطلاق شده است. این یهودیان به سبب پیوندهای مستحکم درونی و تلاش برای حفظ استقلال و جدایی از اقوام دیگر، هرگز در جوامع میزبان ادغام نشدند و به شکلی هم‌بسته در قسمتی جدا ـ اما نزدیک ـ از محل استقرار مردم بومی، اقامت گزیدند و به این ترتیب هستهی اولیهی یهودیهها را شکل دادند. مهمترین و نامدارترین آنها، یهودیهی اصفهان بود. آنها قرنها پیش از ورود اسلام، به این منطقه مهاجرت کردند و در کنار هستهی اصلی اصفهان بعدی که در آن زمان به جی موسوم بود، یهودیه را بنیان گذاردند. در مقالهی حاضر تلاش شده تا با روش توصیفی ـ تحلیلی تحولات تاریخی یهودیهی اصفهان و گذار آن از عصر باستان به دوره‌ی اسلامی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. بنا بر یافتههای پژوهش، یهودیهی اصفهان بهرغم همهی محدودیتهای تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فقهی، پس از ورود اسلام به این منطقه، نه تنها اهمیت و اعتبار خود را از دست نداد، بلکه از سده‌ی چهارم به بعد به اوج توسعه و ترقی رسید.
