با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشیار، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران.

2 دانشجوی دکتری تاریخ، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران.

10.30473/lhst.2025.71835.2927

چکیده

نظمیه بوشهر یکی از نهادهای جدید در دولت پهلوی اول بود که دولت وقت از این نهاد به منظور تثبیت سلطه و نفوذ خود در بوشهر بهره می‌برد. این پژوهش درپی آنست تا به نقش و تأثیرگذاری نظمیه بوشهر در برقراری نظم و امنیت بپردازد. پژوهش با روش تاریخی و رویکرد توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای و اسناد آرشیوی و متکی بر گزارش‌های رسمی دولتی انجام گرفته است. گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که نظمیه بوشهر و رؤسای نخستین آن در سال‌های آغازین فعالیت با مشکلات و معضلات گوناگونی چون عدم بودجه و منابع مالی مناسب جهت تامین نیروی نظامی و همچنین ناتوانی در هماهنگی با کلانتران بوشهر و سایر ارگان‌های همسو در نظارت بر شهر روبه رو بودند اما به مرور با تثبیت و تعریف جایگاه نظمیه در امور انتظامی بوشهر توانستند امنیت نسبی را در بوشهر برقرار سازند. با این‌حال گزارش‌های غیر رسمی در مواردی در تعارض با گزارش‌های رسمی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اسدپور، حمید(1398) موانع تاریخی توسعه بوشهر در دوره پهلوی، مجله پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، شماره ٢٥ پاییز و زمستان، صص 213-238.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن (۱۳۶۳). المآثر و الاثار، چهل سال تاریخ ایران در دوره ناصرالدین‌شاه به کوشش ایرج افشار، ج1، انتشارات اساطیر ، تهران.
باقری، علی (۱۳۷۱). جامعه و حکومت در ایران، انتشارات بین‌الملل، تهران.
برومند، صفورا (۱۳۸۱). سرکنسولگری بریتانیا در بوشهر ۱۱۷۷-۱۳۳۲ه‌ق/ ۱۹۱۴-۱۷۶۳م، انتشارات وزارت خارجه، تهران.
پریدار، مجتبی (1393). اسنادی از اتاق بازرگانی بوشهر، جلد اول، انتشارات آبادبوم و اتاقاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاوری بندر بوشهر، تهران.
تهرانی شفق، اکبر (۱۳۸۸). نیروی انتظامی سه‌هزار ساله ایران، انتشارات بوستان، تهران.
ثواقب، جهانبخش (۱۳۹۴). بررسی تشکیلات انتظامی ایران و روند تغییرات آن در دوره قاجار، فصلنامه علمی و ترویجی مطالعات تاریخ انتظامی، سال دوم، شماره چهارم.
حکیمی، محمود (۱۳۷۱). داستان‌‌هایی از عصر رضاشاه، انتشارات قلم، تهران.
دشتی، رضا (۱۳۸۰). تاریخ اقتصادی-اجتماعی بوشهر در دوره قاجاریه با تکیه بر نقش تجار و تجارت، انتشارات پازینه، تهران.
سدیدالسلطنه کبابی، محمدعلی خان (1371). سرزمین‌‌های شمالی پیرامون خلیج‌فارس و دریای عمان در صد سال پیش، استخراج و تنظیم و تحشیه احمد اقتداری، تهران: انتشارات جهان معاصر.
ریشهری، عبدالحسین (۱۳۸۰). سنگستان: بوشهر قدیم و ویژگی‌‌های و اجتماعی آن، ج۱، انتشارات نوید شیراز، شیراز.
عزیزی، رحمانیان و دیگران (۱۳۹۷). چگونگی شکل‌گیری حکمرانی بنادر و جزایر خلیج‌فارس به مرکزیت بوشهر در عصر ناصری، پژوهشنامه تاریخ‌‌های محلی ایران، سال هفتم، شماره یکم، پاییز و زمستان (پیاپی۱۳).
غلام‌زاده، فراز (۱۳۹۲). معماری بوشهر در دوره زند و قاجار، انتشارات آباد بوم، تهران.
فلور، ویلم (1398). بوشهر، شهر جامعه و تجارت: 1947-1797م، ج 1، ترجمه اسماعیل نبی‌پور، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، بنیاد ایرانشناسی شعبه بوشهر، بوشهر.
ـــــ (1399). بوشهر، شهر جامعه و تجارت: 1947-1747م، ج2، ترجمه اسماعیل نبی‌پور، انتشارات علوم پزشکی بوشهر، بنیاد ایرانشناسی بوشهر، بوشهر.
قاسم‌پور، داود (1384). غائله متحدالشکل کردن لباس، نشریه زمانه سال چهارم- شماره 40‎، ص 49 تا 52.
قایم‌مقامی، جهانگیر (۱۳۳۶). تاریخ تحولات نظام سیاسی ایران، چاپخانه شرکت مطبوعات، تهران.
کرمانی، ناظم‌الاسلام (۱۳۸۴). تاریخ بیداری ایرانیان، به اهتمام علی اکبر سعیدی سیرجانی، سه جلد در یک مجلد، چاپ هفتم، انتشارات امیرکبیر، تهران.
گرمون، استفان رای (۱۳۷۸). چالش برای قدرت و ثروت در جنوب ایران از ۱۷۵۰ تا۱۸۵۰ میلادی، انتشارات همسایه، قم.
محبوبی اردکانی، حسین (۱۳۶۸). تاریخ موسسات تمدنی جدید در ایران، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
مشایخی، عبدالکریم (۱۳۷۸). عیسویان در بوشهر. انتشارات بوشهر، بنیاد ایرانشناسی شعبه بوشهر.
ـــــــ (۱۳۸۶). خلیج‌فارس و بوشهر روابط سیاسی و اقتصادی ایران و اروپا در سال‌های ۱۳۳۹ه‌ق. ۱۳۰۸ه.ق./۱۹۲۰-۱۸۹۰م.، انتشارات موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، بنیاد ایرانشناسی شعبه بوشهر، بوشهر.
ــــــ مشایخی و نبوی (۱۳۷۷). علما و نویسندگان بوشهر بر پایه کتاب الذریعه الی تصانیف الشیعه، آقابزرگ تهرانی، انتشارات پروین، بوشهر.
مروتی، زهرا و دیگران (۱۳۹۹). انجمن بلدیه بوشهر در دوره مشروطه و علل و عوامل ناکامی آن. فصلنامه تاریخ و تمدن اسلامی، سال ۱۶، شماره ۳۲.
مشروطیت جنوب ایران به گزارش بالیوز بریتانیا در بوشهر ۱۹۱۵-۱۹۰۵م./ ۱۳۳۳-۱۳۲۳ه.ق(۱۳۸۶). ترجمه حسن زنگنه، انتشارات بنیاد ایرانشناسی شعبه بوشهر، بوشهر.
مشیری، احمد (1363). کتاب ‌‌آبی، ج1، انتشارات نشر ‌‌نو‌‌، تهران.
معینی رودبالی، رضا (1399). بررسی وضعیت و واکنش علمای فارس به قانون متحدالشکل کردن البسه (1307-1320) فصلنامه «مطالعات تاریخی» سال هجدهم- شماره 68 - بهار 99 صفحات: 133-1.
معینی رودبالی، رضا (1403). بازتاب تحولات بندر بوشهر و دیگر بنادر جنوب ایران مقارن با سال‌های آغازین سلطنت رضاشاه در روزنامه حبل‌المتین، فصلنامه فرهنگ بوشهر، دوره دوم، شماره اول پاییز، صفحات 38-53.
 
روزنامه‌‌ها:
روزنامه مظفری، برج سنبله ۱۳۲۱ه.ق/۱۹۰۳م، سال پانزدهم، شماره چهل و یکم
روزنامه مظفری، برج ثور، ۱۳۲۲ه.ق /۱۹۰۵م سال پانزدهم، شماره پنجاه و هفتم
روزنامه مظفری، ۵ برج حوت ۱۳۲۲ه.ق/۱۹۰۵م سال چهارم، شماره اول
روزنامه مظفری، ۲۹ شهر ذی الحجه الحرام ۱۶ برج حوت ۱۳۲۲ه.ق /۱۹۰۵م، سال چهارم، شماره دوم.
روزنامه مظفری، ۲۶ برج جوزا ۱۳۲۲ه‌ق/ ۱۹۰۴م، سال چهارم، شماره شصتم.
روزنامه مظفری، ۱۱ برج جوزا ۱۳۲۲ه.ق/۱۹۰۴م، سال چهارم، شماره پنجاه و پنجم.
روزنامه مظفری، غره شهر صفر الخیر، ۱۸ برج حمل ۱۳۲۳ه.ق /۱۹۰۵م، سال چهارم، شماره چهارم.
روزنامه وقایع اتفاقیه، شماره ۲۵۷، پنج‌شنبه ۲۴ جمادی الثانی ۱۲۷۲ه.ق.
روزنامه وقایع اتفاقیه، شماره ۳۹۴، پنج‌شنبه ۵ جمادی الثانی ۱۲۷۴ه.ق.
روزنامه وقایع اتفاقیه، شماره ۳۷۸، پنج‌شنبه ۱۴رمضان ۱۲۷۴ه.ق.
روزنامه وقایع اتفاقیه، شماره ۲۳۶، ۵ شوال ۱۲۹۱ه.ق.
روزنامه ایران، شماره ۶۷۶، چهارشنبه ۲۷ جمادی الاول، ۱۳۰۶ه.ق.
 
اسناد:
ساکما: ۲۴۰/۴۷۶۱۰۴، ۲/۷۸۷/۹۹۱، ۲۴۰۰۰۷۱۵۹۰، ۲۴۰/۴۷۶۱۴، ۲۹۳/۰۰۶۹۲۷، ۲۹۳/۱۲۷۲۹۹، ۲۴۰۰۱۵۳۲۶، ۲۴۰۰۰۵۱۷۶، ۲۴۰۰۱۵۳۲۶، ۳۱۰/۰۲۱۸۷۲، ۲۹۰/۰۰۱۴۳۵، ۳۵۰/۰۰۰۸۶۳، ۳۱۰/۰۱۰۴۸۹، ۳۱۰/۰۱۲۸۹۹، ۲۹۰/۰۰۰۳۷۴۳، ۳۶۰/۰۰۱۸۰۳، ۲۹۳/۰۰۵۵۰۹ بنیاد ایرانشناسی بوشهر، 1215، 1220، 1277
 
منابع انگلیسی:
Administration report= Administration report in the Persian gulf political residency for the year (1911) in government in india
Administration report= Administration report in the Persian gulf political residency for the year (1925) in government in india