نوع مقاله : pajoheshi
نویسنده
استادیار، تاریخ، گروه جغرافیا، بنیاد ایرانشناسی، تهران، ایران.
چکیده
این پژوهش به بررسی ماوراءالنهر، یکی از سرزمین‌های اسلامی، در نقشه‌های اسلامی از قرن سوم تا سیزده هجری (نهم تا نوزده میلادی) می‌پردازد. نقشه‌ها به عنوان یکی از اسناد معتبر و مهم برای درک نظام سیاسی و تقسیمات سرزمین‌ها در دوره‌های تاریخی شناخته می‌شوند. مقاله حاضر به تحلیل موقعیت ماوراءالنهر در این نقشه‌ها، گستره شهرها، عوارض طبیعی و مفاهیم مرتبط با هدف شناسایی مکان ها و تعیین موقعیت صحیح آنها، و معرفی محتوای این اسناد مهم و نشان دادن سهم نقشه نگاران مسلمان و ایرانی در میراث علمی و جغرافیایی تمرکز دارد. محقق تلاش کرده است با بهره‌گیری از روش پژوهش تاریخی و تحلیل مضمون چهارده نقشه خطی از مکاتب بلخی، هفت کشور یونانی و مکتب نجیب بکران موجود در مراکز آرشیوی، تطابق‌هایی بین جایابی‌های نقشه نگاران و موقعیت‌های کنونی آنها ارائه دهد. این بررسی به ویژه در شناسایی موقعیت برخی شهرها که به دلایل مختلف از بین رفته یا در مکان‌های نادرستی جانمایی شده‌اند، اهمیت دارد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که نقشه‌نگاران اسلامی پس از گذشت سده های نخستین، و به کمک بازدیدهای میدانی و اطلاعات روزآمد شده، جایابی‌های دقیق‌تری از ماوراءالنهر ارایه کرده‌اند. از سویی فراوانی آبادی ها و شهرها در ماوراءالنهر نشان از رونق بالای این منطقه در دوره مورد نظر دارد. از این نظراین مقاله نه تنها به غنای دانش جغرافیای تاریخی می‌افزاید بلکه به پژوهشگران امکان می‌دهد تا درک عمیق‌تری از تحولات تاریخی و جغرافیایی سرزمین ماوراءالنهر داشته باشند و نقش آن را در دوران اسلامی بهتر بشناسند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
MĀ WARĀʾ AL-NAHR (Transoxiana) in Historical Maps: Decoding the Lost Legacy of Islamic Geography
نویسنده [English]
- Fatemeh Faridi Majid
Assistant Professor, Department of Geography, Iran Studies Foundation, Tehran, Iran.
چکیده [English]
The subject of this study is the MĀ WARĀʾ AL-NAHR (Transoxiana), one of the key Islamic lands, in Islamic maps from the ninth to the sixteenth century. Maps are known as important documents for understanding the political system and land divisions in historical periods, and Muslims were able to leave a rich source of scientific data during the 8th to 16th centuries with accurate geographical scientific texts and updated maps. The research focuses on the representation of MĀ WARĀʾ AL-NAHR in these maps, the extent of cities, natural situations and related concepts. Using the method of historical research and analysis of thirteen linear maps in the archives of Iran and Saudi Arabia, the researcher has tried to provide matches between the locations of the maps and their current positions. These matches are especially important in identifying the location of some cities that were lost for various reasons or were placed in wrong places. The research findings, with the aim of identifying places and determining their correct positions, help to introduce the content of important map documents and the contribution of Muslim and Iranian cartographers to the scientific and geographical heritage. This study not only adds to the wealth of geographical knowledge, but also allows researchers to have a better understanding of the historical and geographical developments of this land and to better understand the role of MĀ WARĀʾ AL-NAHR in the history of Islam.
کلیدواژه‌ها [English]
- Map
- Islamic cartography
- MĀ WARĀʾ AL-NAHR
- Transoxiana
- historical geography
)