با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشجو دکترای باستان شناسی اسلامی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

2 دانشیار باستان شناسی اسلامی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

3 استادیار باستان شناسی اسلامی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

10.30473/lhst.2024.71053.2901

چکیده

با توجه به اینکه سکه‌ها به‌عنوان وسیله‌ای برای تبادلات تجاری و اقتصادی در دسترس عموم قرار دارند، تحلیل و مقایسه آن‌ها می‌تواند به ما در درک بهتری از برخی ابهامات تاریخی در دوره حکومت شاه اسماعیل و نقش خراسان بزرگ به‌عنوان یکی از ایالت‌های مهم با پراکنش بالای ضراب‌خانه‌ها کمک کند. ضراب‌خانه‌ها که نمایانگر قدرت اقتصادی حکومت بودند، در شهرهایی با اهمیت اقتصادی، سیاسی، نظامی و راه‌های ارتباطی تأسیس می‌شدند و تغییرات سیاسی تأثیر مستقیمی در تعیین وزن سکه‌ها در یک ضراب‌خانه داشت. هدف اصلی این پژوهش، مطالعه وزن و قطر سکه‌ها و بررسی وضعیت اقتصادی در خراسان بزرگ است، چرا که میزان و مقدار سکه‌ها از نظر وزنی یکی از زمینه‌های ارزشمند مباحث اجتماعی اقتصادی است. این مقاله با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با استفاده از روش تاریخی و مطالعه سکه‌شناسی و بررسی ضراب‌خانه‌های خراسان، سعی در پاسخ به این سؤال را دارد که چه عواملی در تغییرات شدید وزن سکه‌ها در بازه زمانی 916-928 ق (1510-1522 م) دخیل بودند؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد که رویدادهای سیاسی و اقتصادی بر ضرب سکه تأثیرگذار بود و دولت با کاهش و افزایش وزن سکه‌ها، از تورم جلوگیری و توازن اقتصادی در امور تجاری برقرار می‌کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اسکندربیک ترکمان، (1389)، تاریخ عالم آرای عباسی، ج 1، تصحیح ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
اوزون چارسلی، اسماعیل حقی، (1388)، تاریخ عثمانی، ج 4، ترجمه وهاب ولی، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
اولئاریوس، آدام، (1369)، سفرنامه آدام اولئاریوس، ج 2، ترجمه: حسین کردبچه، بی‌جا: شرکت کتاب برای همه.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم، (1378)، سیاست و اقتصاد عصر صفوی، تهران: صفی علیشاه.
پول ایران در دوره صفویه و افشاری: بخش پنجم، (1379)، نشریه بانک و اقتصاد، 8، 33-30.
پیرنیا، محمدکریم و افسر، کرامت الله، (1350)، راه و رباط، تهران: انتشارات سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران.
پیگولوسکایا، ن. و، یاکوبوسکی، آ. یو، پطروشفسکی، ای. پ.، بلنیتسکی، آ. م و استرویوا. ل. و. (1353)، تاریخ ایران (از دوران باستان تا پایان سده هجدهم میلادی)، ترجمه: کریم کشاورز، تهران: انتشارات پیام
تتوی، قاضی احمد و قزوینی، آصف خان، (1378)، تاریخ الفی، به کوشش سید علی آل داود، تهران: فکر روز_کلبه.
تطیلی، رابی بنیامین؛ آنتونیو تنررو، میگله ممبره، (1393)، سه سفرنامه: رابی بنیامین تطیلی، آنتونیو تنررو، میکل ممبره (از زمان سلطان سنجر و اوایل صفویه) با دو شرح درباره سفرنامه‌های اسپانیولی، پرتغالی و ایتالیایی، ترجمه و تحقیق: حسن جوادی و ویلم فلور، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار.
حموی، یاقوت بن عبدالله، (1380)، معجم البلدان، ترجمه علی نقی منزوی، تهران: سازمان میراث فرهنگی.
خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین حسینی، (1353)، تاریخ حبیب‌السیر فی اخبار افراد بشر، زیر نظر دکتر دبیرسیاقی، ج 4، تهران: خیام
دوغلات، حیدر میرزامحمد، (1384)، تاریخ رشیدی، عباس‌قلی غفاری فرد، تهران: مؤسسه نشر میراث مکتوب.
رابینو، ی‍اس‍ن‍ت‌ ل‍وی‍ی‌، (1353)، آلبوم س‍ک‍ه‌ه‍ا، ن‍ش‍ان‍ه‍ا و م‍ه‍ره‍ای‌ پ‍ادش‍اه‍ان‌ ایران (از سال ۱۵۰۰ تا ۱۹۴۸ میلادی) ب‍ه‌اه‍ت‍م‍ام‌ م‍ح‍م‍د م‍ش‍ی‍ری‌، تهران: امیرکبیر.
راوندی، مرتضی، (1364)، تاریخ اجتماعی ایران، ج 5، تهران: چاپخانه کتیبه.
روملو، حسن بیگ، (1357)، احسن‌التواریخ، ج2، دکتر عبدالحسین نوایی، تهران: انتشارات بابک.
رویمر، هانس روبرت، (1380)، ایران در راه عصر جدید، ترجمة آذر آهنچی، تهران: دانشگاه تهران.
سید موسوی، سید علی، (1398)، بررسی ضراب‌خانه‌های ایران در دوره‌ی صفوی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، نیشابور: دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
سیوری، راجر، (1391)، تحقیقاتی در تاریخ ایران عصر صفوی (مجموعه مقالات)، ترجمه عباس‌قلی غفاری فرد و محمدباقر آرام، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
شاردن، ژان، (1336)، سیاحتنامه شاردن، ترجمه محمد عباسی، ج 4، تهران: موسسه مطبوعاتی امیرکبیر.
شکری، یدالله، (1350)، عالم‌آرای صفوی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
عقیلی، عبدالله، (1389)، پول و سکه، تنظیم و بازبینی: علی بهرامیان، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی).
فرح‌بخش، هوشنگ، (1385)، راهنمای سکه‌های ضربی ( چکشی) ایران، تهران: نشر فرح‌بخش.
قائینی، فرزانه، (1395)، سکه‌های دوره صفویه (سکه‌شناسی)، تهران: انتشارات پازینه.
کرزن، جرج، (1373)، ایران و قضیه ایران، ج 1، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
کمپفر، انگلبرت، (1363)، سفرنامه کمپفر، ترجمه کیکاووس جهان‌داری، تهران: انتشارات خوارزمی.
لسترنج، گی، (1377)، جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
لمبتون، آن کاترین سوینفورد، (1364)، مالک و زارع در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مته، رودی، فلور، ویلم و کلاوسون، پاتریک، (۱۳۹۶)، تاریخ پولی ایران از صفویه تا قاجاریه، ترجمه دکتر جواد عباسی، تهران: انتشارات نامک.
مشیری، محمد، (1351)، سکه‌‌های شاه اسماعیل اول، تهران: گوتنبرک.
ملک‌زاده بیانی، (1370)، تاریخ سکه از قدیمترین ازمنه تا دوره ساسانیان، ج 1و2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
نوایی، عبدالحسین و غفاری فرد، عباس‌قلی، (1392)، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه، تهران: انتشارات سمت.
نوائی، عبدالحسین، (1368)، شاه اسمعیل صفوی مجموعه اسناد و مکاتبات تاریخی، تهران: انتشارات ارغوان.
نویدی، داریوش، (1386)، تغییرات اجتماعی-اقتصادی در ایران عصر صفوی (قرن شانزدهم و هفدهم میلادی)، ترجمه هاشم آقاجری، تهران: نشر نی.
 
 
 
References
Akgündüz, A. (1991). Osmanlı kanunnâmeleri ve hukukî tahlilleri, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
Album, S. (2011). Checklist of Islamic Coins. Santa Rosa: Steven Album Rare Coins.
Küçükdağ, Y. (1995). İkinci Bayezid, Yavuz ve Kanuni Devirlerinde Cemali Ailesi, İstanbul: Aksarayi Vakfı.
Matthee, Rudi (2001). “Mint Consolidation and the Worsening of the Late Safavid Coinage: The Mint of Huwayza.” Journal of the Economic and Social History of the Orient. Vol. 44. No. 4.
Sahillioğlu, H. (1999) The Role of International Monetary and Metal Movements in Ottoman Monetary History 1300-1750, Studies on Ottoman Economic and Social History,Istanbul: IRCICA, https://www.academia.edu/30055823
Tucci, U. (1981). Le emissioni monetarie di Venezia e i movimenti internazionali dell'oro, in Id., Mercanti, navi, monete, nel Cinquecento veneziano, Bologna, Il Mulino.