با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسنده

استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.30473/lhst.2024.70136.2883

چکیده

امام‌زاده علی‌بن‌باقر یکی از مشهورترین امام‌زاده‌های منطقه کاشان است که علیرغم شهرت و اهمیت، پژوهش‌های تاریخی علمی چندانی در رابطه با وی انجام نشده است. دیوان ابوالرضا راوندی از قدیمی‌ترین منابع مکتوبی است که در رابطه با مشهد این امام‌زاده اطلاعات مفیدی در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد و به‌عنوان یک سند تاریخی قابل بررسی است. بررسی تحلیلی اشاره‌های راوندی در قصاید مختلف به این امام‌زاده مسئله مورد توجه در این پژوهش است. با تحلیل تاریخی داده‌های راوندی در رابطه با علی‌بن‌باقر در سه حوزه نسب، مقبره و قدمت و همچنین برخی احادیث منتسب به مشهد این امام‌زاده می‌توان نتیجه گرفت که ظاهراً در قرن ششم انتساب این امام‌زاده به امام باقر شهرت فراوان داشته است. همچنین بارگاه مرقد امام‌زاده در این دوره بازسازی می‌شود و مشهد وی برخلاف امروزه که به مشهد اردهال معروف است تنها به مشهد بارکرز یا بارکرسف مشهور بوده و احتمالا در نتیجه توسعه شهری در دوره معاصر به اردهال شهرت یافته است. شایان ذکر است که برخی احادیث ذکرشده در این رابطه محل تأمل بیشتر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اعتمادالسلطنه، محمدحسن بن على‏، مرآه البلدان‏، مصحح عبدالحسین نوایى، هاشم محدث، تهران‏، دانشگاه تهران‏، 1367.
جعفریان، رسول، تاریخ تشیع در ایران ، تهران ، نشر علم، ۱۳۸۷.
رازی، منتجب الدین، علی بن بابویه، الفهرست، تحقیق محدث ارموی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، 1366.
رازی قزوینی، عبدالجلیل، النقض، مصحح جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، انجمن آثار ملی، 1358.
راوندی، ابوالرضا فضل‌الله بن علی، النوادر، تحقیق سعید رضا علی عسکری، قم، دارالحدیث ، 1377.
راوندی، ابوالرضا فضل‌الله بن علی، دیوان، تصحیح جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، چاپخانه مجلس، 1334.
راوندی، ابو الرضا فضل‌الله بن علی، ضوء الشهاب، تحقیق حسن قاسمی، تهران، 1397.
زجاجی کاشانی، مجید، هندسه همسایگان حضرت علی بن باقر، کاشان، مرسل، 1386.
سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، تحقیق عبدالرمن بن یحیی معلمی، حیدرآباد، مجلس دائره المعارف العثمانیه، 1962م.
سلیمانی، مهدی، کرامات باهر از حضرت علی بن باقر، قم، عصر ظهور، 1383.
شاه‌نظری، حسین، درنگی در ضوءالشهاب و دست‌نوشته‌های آن، فصلنامه آیینه پژوهش، شماره 136و 135، مرداد و آبان، 1391.
صادقی، مصطفی، کاشان در مسیر تشیع، قم، شیعه شناسی، 1386.
صادقی علوی، محمود، دیوان ابوالرضا راوندی تاریخ محلی کاشان در قرن ششم هجری، فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ اسلام، سال دهم، شماره38، تابستان 1399، صص 90-71.
علوی علی‌آبادی، فاطمه، محمد سپهری، سید علیرضا واسعی، رازکاوی مهاجرت علی بن محمد باقر به کاشان و پیامد‌ها‌ی آن، پژوهش نامه تاریخ اسلام، سال هفتم، شماره 25، بهار 1396، ص 96-77.
قاسم‌پور راوندی، محسن، سلامی راوندی، محمد، نقش سید ابوالرضا راوندی در گسترش میراث حدیثی شیعه، دو فصلنامه علمی کاشان شناسی، بهار و تابستان، شماره 22: 80-55، 1398.
قمی، عباس. ۱۴۱۴. سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار مع تطبیق النصوص الواردة فیها علی بحار الأنوار.قم - ایران: سازمان اوقاف و امور خیریه، انتشارات اسوه.
قمی، حسن بن محمد، تاریخ قم، توس، تهران، 1361 ه.ش.
کاتب اصفهانی، عمادالدین، خریده القصر و جریده العصر، بغداد مجمع العلمی العراقی، 1375ق.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، مسترحمی، هدایت‌‌الله، غفاری، علی‌‌اکبر، بهبودی، محمدباقر، مصباح یزدی، محمدتقی، محمودی، محمدباقر، خرسان، محمدمهدی، و دیگران. ۱۳۶۸–۱۴۰۳. بحار الأنوار. ۱۱۱ ج. بیروت - لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
مرعشی نجفی، لمعه النور و الضیاء فی ترجمه السید ابی الرضا، به اهتمام فخرالدین نصیری امینی، چاپخانه حیدری، بی‌جا، بی‌تا.
مدنی کاشانی، عبدالرسول، شرح زندگانی و شهادت حضرت سلطانعلی ابن امام محمد باقر، کاشان، مرسل، 1395.
منشی قمی، احمد بن حسین، خلاصة التواریخ، مصحح احسان اشراقی، دانشگاه تهران،تهران، ۱۳۸۳.
مهریزی، مهدی، میراث حدیث شیعه، قم، دارالحدیث، 1378.
نائینی اردستانی، محمد بن علی بن حسین، ریاض المحدثین فی ترجمه الرواه والعلماء القمیین من المتقدمین و المتاخرین، قم، مکتبه آیت الله مرعشی، 1381.
یاقوت حموى، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان‏، بیروت‏، دار صادر، 1995.