آفرین توکلی؛ وجیهه فروتن
چکیده
اصفهان در عصر قاجار فاقد بهداشت مناسب بود. نبود آب شرب مناسب، وجود حمامهای غیربهداشتی و مسئله دفع فاضلاب از مسائل مهم در این زمینه بودند. در دوره حکومت ظل‌‌السلطان در اثر برخی اقدامات اصلاحی وضعیت بهداشت و درمان شهر تا حدودی بهبود یافت. این نوشتار بر آن است که با تکیه بر اسناد، روزنامه‌ها و نشریات مرتبط با موضوع و با شیوه توصیفی-تحلیلی ...
بیشتر
اصفهان در عصر قاجار فاقد بهداشت مناسب بود. نبود آب شرب مناسب، وجود حمامهای غیربهداشتی و مسئله دفع فاضلاب از مسائل مهم در این زمینه بودند. در دوره حکومت ظل‌‌السلطان در اثر برخی اقدامات اصلاحی وضعیت بهداشت و درمان شهر تا حدودی بهبود یافت. این نوشتار بر آن است که با تکیه بر اسناد، روزنامه‌ها و نشریات مرتبط با موضوع و با شیوه توصیفی-تحلیلی و کتابخانهای، به این مسئله پاسخ دهد که بهداشت عمومی اصفهان در حدود سالهای 1285-1325ه.ق چه تحولاتی را پشت سر گذاشت و دریافت و رویکرد نخبگان و اجتماع نسبت به این مسئله چه بوده است؟یافتههای این پژوهش حاکی از آن است که حکومت با کمک نخبگان به اصلاحاتی چون انتقال مراکز تولیدی آلوده مثل دباغ‌خانه‌‌ها به خارج از شهر، سنگفرش کردن کوچه‌‌های خاکی، منع حمل جنازه به عتبات، ایجاد انجمن اطباء شهر، ساخت بیمارستان و تلاش در جهت بهداشت آب و فاضلاب و حمامهای اصفهان پرداخت. اما باوجوداین اقدامات و تلاش روزنامه‌ها در جهت رشد آگاهی عمومی درزمینه بهداشت نوین، این ساختار چندان پایدار نبود که دلیل آن را میتوان در نوع دریافت و رویکرد کلی جامعه بهویژه حکام و نخبگان به مسئله بهداشت دانست چراکه اقدامات بهداشتی حکومت در این بازه زمانی را باید در قالب فلسفه کهن، وظیفه سلطان در حفظ رعایا و آبادانی کشور و در زمره امور خیریه و سنت دیرپای وقف در جامعه شرح داد نه به‌عنوان یکی از وظایف و کارکردهای پایدار و زیرساختی حکومت.
تاریخ های محلی ایران
حمید بصیرت منش؛ سید محمود سادات بیدگلی؛ محمد ابراهیمی فیلوری
چکیده
ضرورت انجام تحقیق و هدف: طرح اصلاحات ارضی در آغاز دهه‌ی ۱۳۴۰ ه.ش بخشی از پروژه‌ی نوسازی و تغییر ساختار اجتماعی ایران دوران پهلوی بود. این طرح، پیامدهای زیادی در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به دنبال داشت. اصلاحات ارضی در اصفهان، اگرچه یک نظم سنتی و کهن را فروریخت؛ اما نتوانست نظام نوینی را جایگزین آن سازد و منجر به تنش‌های اجتماعی ...
بیشتر
ضرورت انجام تحقیق و هدف: طرح اصلاحات ارضی در آغاز دهه‌ی ۱۳۴۰ ه.ش بخشی از پروژه‌ی نوسازی و تغییر ساختار اجتماعی ایران دوران پهلوی بود. این طرح، پیامدهای زیادی در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به دنبال داشت. اصلاحات ارضی در اصفهان، اگرچه یک نظم سنتی و کهن را فروریخت؛ اما نتوانست نظام نوینی را جایگزین آن سازد و منجر به تنش‌های اجتماعی مابین ملاکین، زارعان و مجریان اصلاحات ارضی (دولت). شد. هدف از این پژوهش بررسی اسنادی تنش‌های اجتماعی حاصل از اصلاحات ارضی در استان اصفهان است.روش: با روش اسنادی و تحقیق تاریخی و شیوه توصیفی- تحلیلی و بر پایه اسناد و مدارک آرشیوی به بررسی این موضوع پرداخته شده است.یافتهها و نتیجهگیری: اجرای طرح اصلاحات ارضی در اصفهان، نهتنها تعادل اجتماعی ایجاد نکرد، بلکه موجبات خرد شدن اراضی، عدم تقسیم عادلانهی زمین و بهتبع آن بیکاری، فقر و اختلافات عمیق میان ملاکین، زارعین و دولت پهلوی شد. این امر روستائیان را درگیر کرد و موجب برهم خوردن تعادل شهری و پدیده مهاجرت و حاشیهنشینی شد.
تاریخ های محلی ایران
محمد بختیاری
چکیده
چکیده
قزوین از جمله شهرهایی است که در هر دو جنگ جهانی مورد اشغال متفقین قرار گرفت. در جنگ جهانی دوم نیروهای هر سه کشور شوروی، بریتانیا و آمریکا در این شهر حضور یافتند و قزوین به عنوان یکی از مراکز فرماندهی نیروهای شوروی و پایگاه اصلی آنها برای کنترل پایتخت مورد استفاده قرار گرفت. حضور نیروهای متفقین در قزوین، مشکلات زیادی را برای ساکنان ...
بیشتر
چکیده
قزوین از جمله شهرهایی است که در هر دو جنگ جهانی مورد اشغال متفقین قرار گرفت. در جنگ جهانی دوم نیروهای هر سه کشور شوروی، بریتانیا و آمریکا در این شهر حضور یافتند و قزوین به عنوان یکی از مراکز فرماندهی نیروهای شوروی و پایگاه اصلی آنها برای کنترل پایتخت مورد استفاده قرار گرفت. حضور نیروهای متفقین در قزوین، مشکلات زیادی را برای ساکنان آن به وجود آورد که آثار و نشانه‌های آن در اسناد و منابع تاریخی قابل مشاهده است. هدف پژوهش حاضر که با روش تحلیلی و با تکیه بر اسناد و منابع کتابخانهای انجام می‌شود بررسی وضعیت قزوین در جنگ جهانی دوم است و می‌خواهد به این سوال پاسخ دهد که اشغال قزوین توسط نیروهای متفقین چه پیامدهایی را برای این شهر و ساکنان آن داشته است؟ نتیجه پژوهش حاضر نشان میدهد حضور متفقین در قزوین که از اولین روزهای ورودشان به ایران تا ماه‌های بعد از اتمام جنگ جهانی ادامه یافت، سبب بروز ناامنی، هرج و مرج، قتل، غارت، دزدی، قحطی، گرانی، قاچاق، احتکار، بیماری، اختلاف و درگیری در قزوین و اطراف آن شد. هر چند با اتمام جنگ و خروج متفقین از ایران وضعیت در ظاهر به حالت عادی برگشت، اما برخی از پیامدهای آن همچون تشکیل حزب توده و دخالت‌های آن در امور داخلی و اختلافاتش با گروه‌های دیگر سیاسی همچنان ادامه یافت.
تاریخ های محلی ایران
یداله ارسلانی؛ ابوالفضل رضوی؛ بدرالسادات علیزاده مقدم؛ یزدان فرخی
چکیده
طریقت مرشدیه در سده چهارم هجری در کازرون توسط شیخ ابو اسحاق (د. 426 هـ.ق) بنیان گذاشته شد. این طریقه حسب آموزه‌ها، نگرش حاکم بر مراکز خانقاهی و موقعیت راهبردی و جغرافیایی زیست-بوم خویش، به تجارت اهتمام ویژه‌ای داشتند. نوشتار حاضر با هدف تبیین ماهیت و راهبرد فعالیتهای تجاری مرشدیه در دوره تیموریان، زمینه‌ها و پیامدهای حیات تجاری پیروان ...
بیشتر
طریقت مرشدیه در سده چهارم هجری در کازرون توسط شیخ ابو اسحاق (د. 426 هـ.ق) بنیان گذاشته شد. این طریقه حسب آموزه‌ها، نگرش حاکم بر مراکز خانقاهی و موقعیت راهبردی و جغرافیایی زیست-بوم خویش، به تجارت اهتمام ویژه‌ای داشتند. نوشتار حاضر با هدف تبیین ماهیت و راهبرد فعالیتهای تجاری مرشدیه در دوره تیموریان، زمینه‌ها و پیامدهای حیات تجاری پیروان این طریقه را با در نظر داشتن مناسبات ایشان با دستگاه سیاسی حاکم، بررسی میکند و تلاش میکند تا به این پرسش پاسخ دهد که شبکه خانقاهی و خدماتبخشی مریدان، موقعیت راهبردی و رونق تجاری در مناطق زیست مرشدیه به علاوۀ تقویت باورهای تجاری در میان پیروان این طریقت، در اهتمام به تجارت و رونق فعالیتهای تجاری چه تأثیری داشت؟ دستاورد تحقیق که با رویکرد توصیفی- تحلیلی انجام شده است نشان میدهد که به سبب موقعیت تجاری کازرون، تلاقی راههای تجاری و دسترسی منطقه به خلیج فارس، قداست شیخ ابو اسحاق، وجود آموزههای تجاری در تعالیم مرشدیه، دادن خدمات بین راهی به بازرگانان و مسافران و نیازمندان و همینطور توجه حاکمیت به طریقتها در این عصر، از عوامل مهم رونق تجارت در میان پیروان این فرقه و به تبع آن عصر تیموریان بوده است.
تاریخ های محلی ایران
فریده فرهمندزاده
چکیده
اصلاحات فرمایشی و عمودی در سراسر دوره قاجاریه تکرار شدند؛ زیرا اصلاحات عباس‌میرزا نایب‌السلطنه به عنوان مبدا نوگرایی در دوره معاصر به فرجام دلخواه نرسید. آذربایجان به عنوان تختگاه نایب‌السلطنه نقطه آغاز اجرای اصلاحات و الگویی برای پیاده کردن آن در سایر نقاط ایران بود. گذشته از موانع کلی در سراسر کشور، ویژگی‌های خاص آذربایجان ...
بیشتر
اصلاحات فرمایشی و عمودی در سراسر دوره قاجاریه تکرار شدند؛ زیرا اصلاحات عباس‌میرزا نایب‌السلطنه به عنوان مبدا نوگرایی در دوره معاصر به فرجام دلخواه نرسید. آذربایجان به عنوان تختگاه نایب‌السلطنه نقطه آغاز اجرای اصلاحات و الگویی برای پیاده کردن آن در سایر نقاط ایران بود. گذشته از موانع کلی در سراسر کشور، ویژگی‌های خاص آذربایجان نیز بر روند نوگرایی تاثیر میگذاشت. چالشهایی که نه تنها با اقلیم و فرهنگ و مناسبات اجتماعی آذربایجان پیوند داشتند، که بیانگر سطح آگاهی و دغدغههای سیاسی درباریان دارالسلطنه نیز بودند. مراد از این تحقیق روشن کردن ماهیت این چالشها و آزمودن این فرضیه است که عدم بررسی شرایط موجود و نیز بی‌قاعدگی ساختاری در ارایه چارچوب نظری باعث ناکامی مقطعی اصلاحات عباس‌میرزا در آذربایجان شد. براساس یافتههای پژوهش، به دلیل عدم ایجاد تشکیلاتی که از ساز و کار یکسان و مدونی پیروی کند و صرفا ناظر به الزامات منطقی و مصالح جمعی باشد، کوشش نایب‌السلطنه و همراهانش در دارالسلطنه با مرگ او تقریبا تعطیل شد. با اینهمه، به نظر میرسد آنچه نایب‌السلطنه در آذربایجان آغاز کرد، الگوی حرکتهای نوگرای بعدی در سراسر دوران قاجاریه شد.
عباسعلی احمدی
چکیده
رستاق برخوار شامل نواحی دشتی و کوهپایه‌ای شمال اصفهان است که با وجود پیشینة غنی تاریخی ـ فرهنگی، اهمّیت ارتباطی و راهبردی در میان شاهراه‌های باستانی اصفهان، تعدد سکونتگاه‌ها و نقشهای تأثیرگذار در جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شهر اصفهان و به دنبال آن فلات مرکزی ایران، کمتر مورد توجه پژوهشگران علوم تاریخی بوده و ...
بیشتر
رستاق برخوار شامل نواحی دشتی و کوهپایه‌ای شمال اصفهان است که با وجود پیشینة غنی تاریخی ـ فرهنگی، اهمّیت ارتباطی و راهبردی در میان شاهراه‌های باستانی اصفهان، تعدد سکونتگاه‌ها و نقشهای تأثیرگذار در جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شهر اصفهان و به دنبال آن فلات مرکزی ایران، کمتر مورد توجه پژوهشگران علوم تاریخی بوده و در مورد جنبه‌های گوناگون تاریخی آن، اطلاعات چندانی وجود ندارد؛ از همین رو در پژوهش پیشِ رو که به شیوة تاریخی در قالب مطالعات کتابخانهای و مشاهدات میدانی انجام شده، سعی بر آن است تا ضمن شناخت پیشینه منطقه در دوران قبل و بعد از اسلام، ساختار اداری، سیر تحولات تاریخی و وضعیت اجتماعی و اقتصادی منطقه، طی دوره‌های ساسانی تا قاجار، مشخص شود. براساس نتایج حاصل از این تحقیق مشخص شد که برخوار در دورة ساسانی یکی از مراکز عمدة دینی و فرهنگی ناحیه اصفهان بوده است. این منطقه در دوران اسلامی به‌واسطة مواردی همچون عبور شاهراه‌های مهم، موقعیت مکانی، زمین‌های حاصل‌خیز و نقشهای تأثیرگذار بر پارهای رخدادهای تاریخی، بهویژه در سده‌های سوم و چهارم هجری، دورة سلجوقی و دورة صفوی، از رونق و شکوفایی مضاعفی برخوردار گردید و سکونتگاه‌های آن گسترش چشم‌گیری یافت.
جمشید روستا؛ سحر پورمهدی زاده
چکیده
ایالتِ کرمان از اوایل دهة سوم قرن هفتم هجری توسط بُراقِ حاجب، فتح شده و تا اوایل قرن هشتم هجری تحت تسلّط این حاکم قراختایی و جانشینانش قرار داشت. کاردانی بُراق و برخی از جانشینانش نه تنها ثبات سیاسی کرمان را حفظ نمود بلکه در طول بیش از هشت دهه دوام این حکومت، تأثیراتی نیز در سایر حوزههای اجتماعی، فرهنگی و بهویژه مذهبی کرمان داشت. ...
بیشتر
ایالتِ کرمان از اوایل دهة سوم قرن هفتم هجری توسط بُراقِ حاجب، فتح شده و تا اوایل قرن هشتم هجری تحت تسلّط این حاکم قراختایی و جانشینانش قرار داشت. کاردانی بُراق و برخی از جانشینانش نه تنها ثبات سیاسی کرمان را حفظ نمود بلکه در طول بیش از هشت دهه دوام این حکومت، تأثیراتی نیز در سایر حوزههای اجتماعی، فرهنگی و بهویژه مذهبی کرمان داشت. پژوهش حاضر، با کاربرد روش تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای، بر آن است تا در گام نخست نوع رویکرد مذهبی حاکمان قراختایی را مورد واکاوی قرار داده و در دومین گام وضعیت مذهبی کرمان هم‌زمان با حاکمیت آنان را تشریح نماید. از همین رو پرسش اصلی نوشتار حاضر عبارت است از اینکه: حکّامِ قراختایی کرمان چه رویکرد مذهبی داشتند و جایگاه مذاهب مختلف در کرمان هم‌زمان با حکومت آنان چگونه بود؟ یافتههای پژوهش حاکی از آن است حاکمان قراختاییِ کرمان اگرچه دارای خاستگاهی غیرایرانی و غیرمسلمان (بودایی) بودند امّا با ورود به کرمان در حوالی سالهای 619-620ق و پایهریزی حکومت خود در این سرزمینِ جدید، زیرکانه رویکردی تازه را در حوزههای مختلف سیاسی و بهویژه مذهبی در پیش گرفتند. امری که موجبات دوام هر چه بیشتر حکومت آنها در درون فرهنگ ایرانی ـ اسلامی را فراهم ساخت.
پریسا قربان نژاد
چکیده
آذربایجان علی‌رغم آنکه به لحاظ سیاسی در قرن چهارم هجری اوضاع ناآرامی را سپری میکرد، اما به سبب غنای منابع طبیعی و انسانی، موقعیت استراتژیک، آبادانی شهرها، راهها و روستاها از رونق اقتصادی برخوردار بود.این پژوهش بر آن است که با تکِیه بر دادههای تاریخی و جغرافیایی و با روش توصیفی-تحلیلی، علل رونق اقتصادی آذربایجان را ...
بیشتر
آذربایجان علی‌رغم آنکه به لحاظ سیاسی در قرن چهارم هجری اوضاع ناآرامی را سپری میکرد، اما به سبب غنای منابع طبیعی و انسانی، موقعیت استراتژیک، آبادانی شهرها، راهها و روستاها از رونق اقتصادی برخوردار بود.این پژوهش بر آن است که با تکِیه بر دادههای تاریخی و جغرافیایی و با روش توصیفی-تحلیلی، علل رونق اقتصادی آذربایجان را در شرایط سیاسی مذکور بررسی نماید. یافتههایی که با تمرکز برمحصولات تولیدی، راههای تجاری، بازارها، نظام پولی و صادرات به دست آمد، حاکی از آن است که با توجه به قدرت گرفتن امرای محلی در آذریایجان و اتخاذ سیاستهای مستقل، ضرب سکه، سهلگیری در دریافت مالیات، موجبات رشد اقتصاد مردمی آذربایجان فراهم آمد. تولیدات کشاورزی، دامی و صنعتی افزایش یافت و با ایجاد بازارهای بینالمللی و عرضه کالاهای متنوع در آنها و صادرات به سایر بلاد، آذربایجان سهم مهمی در اقتصاد قرن چهارم هجری ایفا نمود.
لیدا مودت؛ سجاد پاپی؛ فرشید لاری منفرد
چکیده
مکتب کلامی معتزله یکی از مهمترین مکاتب کلامی و فکری اسلامی است که از قرن دوم تا پنجم هجری در جهان اسلام هواخواهان بسیاری داشت. این مکتب فکری را در اوایل قرن دوم هجری واصل بن عطا (ف:131ق) در بصره بنیان نهاد و به سرعت در سایر سرزمینهای اسلامی گسترش یافت. خوزستان نیز به دلیل پیوستگی جغرافیایی به بصره خیلی زود تحتتأثیر این جریان فکری ...
بیشتر
مکتب کلامی معتزله یکی از مهمترین مکاتب کلامی و فکری اسلامی است که از قرن دوم تا پنجم هجری در جهان اسلام هواخواهان بسیاری داشت. این مکتب فکری را در اوایل قرن دوم هجری واصل بن عطا (ف:131ق) در بصره بنیان نهاد و به سرعت در سایر سرزمینهای اسلامی گسترش یافت. خوزستان نیز به دلیل پیوستگی جغرافیایی به بصره خیلی زود تحتتأثیر این جریان فکری قرار گرفت؛ به طوری که بنا بر تصریح منابع تاریخی و جغرافیایی، رواج این مکتب در خوزستان بیش از هر سرزمین دیگری بوده است. این پژوهش بر آن است تا با نگاهی تحلیلی به بررسی و تبیین دلایل رشد و گسترش این مکتب کلامی در خوزستان و فراز و فرودهای تاریخی آن در این منطقه بپردازد. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که چه عواملی موجب رشد و گسترش اندیشه‌های اعتزالی در خوزستان شد؟ یافتههای پژوهش حاکی از آن است که عواملی چون پیوستگی جغرافیایی و فرهنگی خوزستان به خاستگاه معتزله (بصره)، تنوع و تکثر مذهبی خوزستان و اشتیاق عموم مردم آن ـ اعم از خواص و عوام ـ به مباحث کلامی موجب رشد و گسترش معتزله در خوزستان گردیده بود.
تاریخ های محلی ایران
عباسعلی احمدی؛ علیرضا انتشاری نجف آبادی
چکیده
بیشتر کاخ‌های دورة اسلامی ایران به دوره‌هایی متأخر تعلق داشت و از کاخ‌های قرون اولیة اسلامی، آثار اندکی برجای مانده است. با در نظر گرفتن این کاستی و در غیاب کاوش‌های باستانشناختی، در این پژوهش بازیایی و بازشناسی کاخ‌ها و باغ‌های قرون اولیه اسلامی اصفهان، به‌عنوان یکی از مراکز مهم تمدن ایرانی در فاصلة قرون 1 تا 5 هجری، مورد توجه ...
بیشتر
بیشتر کاخ‌های دورة اسلامی ایران به دوره‌هایی متأخر تعلق داشت و از کاخ‌های قرون اولیة اسلامی، آثار اندکی برجای مانده است. با در نظر گرفتن این کاستی و در غیاب کاوش‌های باستانشناختی، در این پژوهش بازیایی و بازشناسی کاخ‌ها و باغ‌های قرون اولیه اسلامی اصفهان، به‌عنوان یکی از مراکز مهم تمدن ایرانی در فاصلة قرون 1 تا 5 هجری، مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش با بهرهگیری از منابع مکتوب تاریخی و برخی پژوهش‌های معاصر انجام شده و سعی برآن دارد تا در وهلة نخست وضعیت شهر اصفهان را از نظر داشتن بناهای حکومتی و کاخ‌ها و باغ‌های اعیانی و سپس هویت صاحبان این کاخ‌ها و باغ‌ها و نیز مکان‌گزینی آنها را مورد بررسی قرار دهد. بر اساس نتایج حاصل شده، در اصفهان قرون اولیة اسلامی کاخ‌های زیادی ساخته شده بود. این اماکن در دو دستة کاخ‌ها و باغ‌های حکومتی و کاخ‌ها و باغ‌های خصوصی قرار گرفته و در سه قرن اول هجری، نمونه‌های حکومتی آن به حکام عرب و نمونه‌های خصوصی عمدتاً به اشراف عرب تعلق داشته است. در قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری، با انتخاب اصفهان به‌عنوان یکی از مراکز حکومتی آل‌بویه، کاخ‌های حکومتی و خصوصی عمدتاً به اعضای این خاندان تعلق گرفت. اگرچه تغییر مرکز شهری اصفهان از جی به یهودیه در فاصله قرون مورد مطالعه، تغییر مکانی نمونه‌های حکومتی را به دنبال داشت؛ با این وجود کاخ‌ها و باغ‌های خصوصی در هر دو مقطع زمانی، عمدتاً در حاشیه جی و ساحل زاینده‌رود ساخته می‌شد.
تاریخ های محلی ایران
فاطمه مالمیر چگینی؛ باقرعلی عادلفر
چکیده
خاندان صفوی با یاری قزلباش‌های ترک آسیای صغیر به قدرت رسید اما با گذر زمان طوایف غیر ترک نیز توانستند در نظام سیاسی جدید نقش‌آفرین باشند. در این بین برخی طوایف کرد مورد توجه شاهان صفوی قرار گرفتند. پژوهش حاضر به بررسی پیشینه حضور و اقامت طایفه کرد چگینی در برخی نواحی خراسان می‌پردازد؛ یعنی منطقهای که سکونتگاه و محل استقرار اصلی ...
بیشتر
خاندان صفوی با یاری قزلباش‌های ترک آسیای صغیر به قدرت رسید اما با گذر زمان طوایف غیر ترک نیز توانستند در نظام سیاسی جدید نقش‌آفرین باشند. در این بین برخی طوایف کرد مورد توجه شاهان صفوی قرار گرفتند. پژوهش حاضر به بررسی پیشینه حضور و اقامت طایفه کرد چگینی در برخی نواحی خراسان می‌پردازد؛ یعنی منطقهای که سکونتگاه و محل استقرار اصلی ایلات کرد نبوده است. اما بر اساس برخی سیاستهای داخلی جهت ایجاد امنیت در مرزها و نظم دهی به ایلات سرکش خراسان محل استقرار برخی از ایلات کرد گردید.برخلاف آنچه اغلب تصور می‌شود حضور کردها در بخش هایی از ناحیه خراسان به دوره ی سلطنت شاه عباس اول (1038-996ه.ق) منحصر نمی‌شود بلکه قبل از آن برخی طوایف کرد به خراسان مهاجرت کرده بودند که تاکنون کمتر بدان پرداخته شده است. تحقیق پیش رو درصدد است تا به ریشه شکل‌گیری مهاجرت طایفه کرد چگینی و کیفیت حضور آنان در سطوح سیاسی و اجتماعی خراسان عصر صفوی بپردازد. بر مبنای یافته های پژوهش طایفه ای که زمانی در گستره های غربی کشور حالت گریز از مرکز داشته و با ایجاد ناامنی در راه ها مانعی برای تجارت و کاروانها بوده اند با حضور در خراسان تغییر کارکرد داده و از این نیرو و توانایی آن در جهت نظم سیاسی و اجتماعی و امنیت مرزها استفاده شده است.
تاریخ های محلی ایران
جمشید نوروزی؛ نرگس خزاعی؛ زهرا فاطمی مقدم
چکیده
از جمله موضوعات مهم مرتبط با تاریخ محلی ایران، روابط فرهنگی و مذهبی برخی شهرها و مناطق ایران با مسلمانان و شیعیان ممالک همسایه مانند شبه‌قاره‌ی هند است. با توجه به نفوذ فرهنگی ایران در هند و حضور شیعیان و صوفیان و سادات علاقه‌مند به امام رضا (ع) در این سرزمین، در دوره‌ی قاجاریه همانند عهد صفویه، شاهد سفر شماری از زوار هندی به مشهد ...
بیشتر
از جمله موضوعات مهم مرتبط با تاریخ محلی ایران، روابط فرهنگی و مذهبی برخی شهرها و مناطق ایران با مسلمانان و شیعیان ممالک همسایه مانند شبه‌قاره‌ی هند است. با توجه به نفوذ فرهنگی ایران در هند و حضور شیعیان و صوفیان و سادات علاقه‌مند به امام رضا (ع) در این سرزمین، در دوره‌ی قاجاریه همانند عهد صفویه، شاهد سفر شماری از زوار هندی به مشهد هستیم. زوار هندی که از گروه‌های مختلف اجتماعی مانند سادات و صوفیان بودند و بعضاً در ضمن این سفر طولانی و ایام اقامت در مشهد با مشکلاتی مواجه بودند، از راهکار مرسوم عریضه‌نویسی به متولیان آستان قدس برای بیان وضعیت خود و طرح مشکلات خویش و نیز مرتفع ساختن آنها بهره می‌بردند. این عریضه‌ها که در مرکز اسناد آستان قدس نگهداری می‌شود، بازتاب‌دهنده‌ی وضعیت این زوار هندی و حاوی اطلاعات ارزنده درباره‌ی مشکلات آنان و نیز چگونگی تعامل متولیان آستان قدس با زوار هندی و نحوه‌ی حمایت از آنها است. این پژوهش که با روش تاریخی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مندرجات اسناد آستان قدس رضوی انجام گرفته، درصدد پاسخ به این سؤالات است که زوار هندی که در دوره‌ی قاجاریه به مشهد سفر می‌کردند، با چه مشکلاتی روبرو بودند و برای کاستن از این گرفتاری‌ها، عمدتاً به چه راهکاری متوسل می‌شدند؟ همچنین، نحوه‌ی تعامل و اقدامات حمایتی متولیان آستان قدس رضوی با این زوار چگونه بوده است؟ یافتههای پژوهش گویای آن است که زوار هندی که از مناطق مختلف شبه‌قاره‌ی هند راهی مشهد می‌شدند، با مشکلات مختلفی چون بیماری، سرقت اموال و ناتوانی تأمین معاش مواجه بودند. آنان با بهرهگیری از فضای زیارتی این شهر و رویه‌ی دیرینه و مرسوم حمایت آستان قدس از زوار، برای چاره‌جویی مشکلات خویش به عریضه‌نویسی به متولیان آستان قدس روی می‌آوردند. به‌دلیل قدمت رویه‌ی عریضه‌نویسی زوار گرفتار و اختصاص منابع مالی و موقوفات قابل‌توجه برای حمایت از آنان، متولیان و صاحب‌منصبان آستان قدس بعد از بررسی عریضه‌های زوار هندی، اقدامات مختلف حمایتی اعم از کمک نقدی و غیرنقدی برای آنها در نظر می‌گرفتند و در بررسی وضعیت و مشکلات آنان و تعیین نوع و میزان حمایت، گاه به‌واسطه‌ی تأثیرپذیری از پایگاه اجتماعی زوار و نحوه‌ی بیان مشکلات در عریضه‌ها، عنایت بیشتری به برخی زوار خاصه سادات داشتند.
زینب قنبری نژاد؛ حبیب الله سعیدی نیا
چکیده
فارس از نواحی عمدهمالکی در کشور بود. بخش عمده‌ای از این ناحیه نیز قلمرو ایلات و عشایر نواحی جنوب کشور بود که خوانین آن صاحبان املاک بسیاری در فارس بودند و در حق رعایای خود ظلم و اجحاف بسیاری روا می‌داشتند. اراضی کشاورزی در نواحی جنوب کشور به دلیل شرایط آب و هوایی و نوع خاک آن ازنظر مرغوبیت و حاصلخیزی با نواحی شمال و غرب کشور وضعیتی ...
بیشتر
فارس از نواحی عمدهمالکی در کشور بود. بخش عمده‌ای از این ناحیه نیز قلمرو ایلات و عشایر نواحی جنوب کشور بود که خوانین آن صاحبان املاک بسیاری در فارس بودند و در حق رعایای خود ظلم و اجحاف بسیاری روا می‌داشتند. اراضی کشاورزی در نواحی جنوب کشور به دلیل شرایط آب و هوایی و نوع خاک آن ازنظر مرغوبیت و حاصلخیزی با نواحی شمال و غرب کشور وضعیتی کاملاً متفاوت داشت. سؤالی که در این پژوهش مطرح است این است که وضعیت عمده‌مالکان و خرده‌مالکان و انواع بهره‌های مالکانه در فارس در آستانه اصلاحات ارضی چگونه بود؟ طبق یافتههای پژوهش، بسیاری از مالکان فارس از عمده‌مالکان کشور تنها در وسعت اراضی بودند؛ اراضی وسیع اما کم بازده که به دلیل کم‌آبی و خشک‌سالی‌های پیاپی درآمد چندانی نداشت. بنابراین عمده‌مالکان این نواحی با اینکه از بزرگ‌مالکان کشور بودند، اما مالکان چندان ثروتمندی نبودند و بسیاری از آنها به دلیل مقروض بودن مجبور بودند سالانه مقداری از اراضی خود را به ثروتمندان شهری و یا تجار واگذار کنند و ازآنجایی‌که این مالکان به حرفه دیگری اشتغال نداشتند، به درآمد املاک و بهره مالکانه خود بسیار وابسته بودند. روش تحقیق در این پژوهش تحلیلی- توصیفی و مبتنی بر منابع کتابخانهای و اسنادی است.
تاریخ های محلی ایران
فاطمه فریدی مجید؛ جواد هروی؛ محمد بهرامزاده
چکیده
آنچه اولئاریوس را در تاریخ ایران پرآوازه کرده، سفرنامه و نقشه ایران از اوست که الهام‌بخش اروپاییان در ترسیم‌ها و نگارش‌ها درباره ایران در دهه‌ها و قرن‌های بعد شده است. از اولئاریوس اما، یک نقشه منطقهای گیلان برجای‌مانده که حاکی از اهمیت این قسمت از ایران در دوره صفوی است. در شرایطی که در منابع عصر صفوی در اطلاق واژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی ...
بیشتر
آنچه اولئاریوس را در تاریخ ایران پرآوازه کرده، سفرنامه و نقشه ایران از اوست که الهام‌بخش اروپاییان در ترسیم‌ها و نگارش‌ها درباره ایران در دهه‌ها و قرن‌های بعد شده است. از اولئاریوس اما، یک نقشه منطقهای گیلان برجای‌مانده که حاکی از اهمیت این قسمت از ایران در دوره صفوی است. در شرایطی که در منابع عصر صفوی در اطلاق واژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی چون ایالت و ولایت بر مناطق ایران ابهام وجود دارد، ایالت گیلان برای نخستین بار با دقت بالایی ترسیم شده است. آنچه بر ارزش نقشۀ او افزوده مشاهدات شخصی و تحقیق میدانی وی از آگاهان محلی در گذر از گیلان بوده که سندیت نقشۀ گیلان را به‌عنوان اسناد معتبر شناخت جغرافیای تاریخی این منطقه در قرن هفدهم میلادی دوچندان کرده است. نقشة سال 1656م الئاریوس، قدیمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین و شاید نخستین نقشة مستقل منطقهای گیلان در کارتوگرافی نوین اروپا است که به تصحیح دادههای پیش از خود پرداخته است. از دوره صفوی نقشهای برجای نمانده و لاجرم مفاهیم نقشه با مهمترین و شاید تنها منبع جغرافیایی عصر صفوی یعنی کتاب مختصر مفید تطابق داده داده‌شده تا وجوه تمایز نگاه از درون و بیرون به یک نطقه جغرافیایی مشخص گردد. تطابق این اطلاعات با جغرافیای گیلان در کنار نام شناسی این منطقه از اهداف پژوهش به یاری روش تحقیق تاریخی و جستجوی کتابخانهای است. یافتهها نشان میدهد اطلاعات درج‌شده در نقشه اولئاریوس ازنظر کمیت و درج جزییات به میزان قابل‌توجهی بیشتر از متن جغرافیایی مختصر مفید است.
تاریخ های محلی ایران
فاطمه جعفرنیا؛ محمد عزیزنژاد؛ رمضان بیدار
چکیده
خاندان زیاداوغلی قاجار از خاندانهای مهم و بانفوذ منطقه‌ی قفقاز بودند که از فرآیند دگرگونی ساختار سیاسی و اداری حکومت صفوی پدید آمدند. این خاندان تیره‌‌ای از ایل قاجار بودند که با حمایت پادشاهان صفوی در نواحی قراباغ قدرت گرفتند و از حامیان مهم استقرار حاکمیت سیاسی صفویه در منطقه‌ی قفقاز به شمار می‌‌رفتند. عدم تصویر روشن از نقش‌‌آفرینی ...
بیشتر
خاندان زیاداوغلی قاجار از خاندانهای مهم و بانفوذ منطقه‌ی قفقاز بودند که از فرآیند دگرگونی ساختار سیاسی و اداری حکومت صفوی پدید آمدند. این خاندان تیره‌‌ای از ایل قاجار بودند که با حمایت پادشاهان صفوی در نواحی قراباغ قدرت گرفتند و از حامیان مهم استقرار حاکمیت سیاسی صفویه در منطقه‌ی قفقاز به شمار می‌‌رفتند. عدم تصویر روشن از نقش‌‌آفرینی این خاندان در منطقه‌ی قفقاز در عرصه‌‌‌ی سیاسی و نظامی در دوره‌ی حکمرانی شاه‌طهماسب اول از مسائل تاریخی است که احتیاج به واکاوی دارد. این پژوهش درصدد پاسخ به این سوال است که این خاندان با محوریت شاهوردی سلطان زیاد اوغلی چه نقشی در تحولات سیاسی قفقاز در دوره‌ی شاه طهماسب اول داشتند؟ هدف اصلی این پژوهش تبیین عملکرد شاهوردی سلطان زیاد اوغلی جدّ این خاندان در دوره‌ی شاه‌طهماسب اول در حوادث سیاسی قفقاز است. یافتهها نشان میدهد که خاندان زیاد اوغلی حراست از سرحدهای دولت صفوی در مقابل عثمانیها را بر عهده داشتند. همچنین رسیدگی به امور داخلی گرجستان و سرکوب شورش‌‌های ضد حکومت صفوی در گرجستان از دیگر وظایف این خاندان بود. به عبارت دیگر، مهمترین نقش این خاندان، تثبیت و استمرار حاکمیت سیاسی حکومت صفوی در منطقه‌ی قفقاز بود. روش مورد استفاده در این پژوهش مبتنی بر روش توصیفی و تحلیلی است.
تاریخ های محلی ایران
محمد شورمیج؛ فاطمه رحمت پور
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر آثار تاریخی دوره پهلوی شهر رامسر در رشد و توسعه پایدار گردشگری و با استفاده از منابع تاریخی و روش میدانی و پرسشنامه‌ای، انجام شده است. با توجه به اطلاعات و آمار به دست آمده از پرسشنامه‌های توزیع شده میان جامعه بومی در نیم سال دوم 1401 و مصاحبه با اشخاص ذی‌صلاح، میتوان نتیجه گرفت که در کنار جاذبه‌های طبیعی ...
بیشتر
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر آثار تاریخی دوره پهلوی شهر رامسر در رشد و توسعه پایدار گردشگری و با استفاده از منابع تاریخی و روش میدانی و پرسشنامه‌ای، انجام شده است. با توجه به اطلاعات و آمار به دست آمده از پرسشنامه‌های توزیع شده میان جامعه بومی در نیم سال دوم 1401 و مصاحبه با اشخاص ذی‌صلاح، میتوان نتیجه گرفت که در کنار جاذبه‌های طبیعی شهر رامسر، وجود بناهای تاریخی زیبا و جذاب دوره پهلوی، سبب افزایش مدت زمان ماندگاری گردشگران در شهر و عاملی برای اشتغالزایی و کسب درآمد جامعه بومی شده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد افزایش سالیانه ورود گردشگر به شهر رامسر، ارتباط مستقیمی با آثار تاریخی این شهر دارد. جامعه بومی منطقه نیز از گردشگری فرهنگی-تاریخی حمایت میکند و در صورت برنامهریزی اصولی و مدیریت قانونمند و کارآمد در نگهداری و مرمت آثار تاریخی، به گردشگری پایدار تبدیل خواهد شد که نتیجه مهم آن اشتغالزایی قشر جوان و کسب درآمد بیشتر برای کسبه، بازار و اقشار بومی منطقه خواهد بود.
هوشنگ خسروبیگی؛ سمانه ابراهیم زاده گرجی
چکیده
حدود چهل سال از 146 سال حکومت صفاریان، مربوط به دوره شکل‌گیری و اوج حکمرانی این خاندان است و مابقی عمر این حکومت، در قالب یک حکومت محلی سپری شد. با این حال بازماندگان صفاریان از برنامه‌های سیاسی مؤسسان این حکومت در گسترش قلمرو و تنظیم مناسبات خود با خلافت عباسی باز نماندند. با مرگ عمرو‌لیث، گرچه تصور می‌شود که صفاریان در این بخش از ...
بیشتر
حدود چهل سال از 146 سال حکومت صفاریان، مربوط به دوره شکل‌گیری و اوج حکمرانی این خاندان است و مابقی عمر این حکومت، در قالب یک حکومت محلی سپری شد. با این حال بازماندگان صفاریان از برنامه‌های سیاسی مؤسسان این حکومت در گسترش قلمرو و تنظیم مناسبات خود با خلافت عباسی باز نماندند. با مرگ عمرو‌لیث، گرچه تصور می‌شود که صفاریان در این بخش از دوره حکمرانی خود به عنوان یک حکومت محلی، دیگر رویه‌ای چالش‌برانگیز با خلافت نداشته‌اند، ولی گزارش‌های پراکنده منابع و نیز سکه‌های یافت شده نشان میدهد که بازماندگان صفاریان (287-393ق) همواره در عمل، روال تابعیت کامل از خلافت را نپیموده‌اند. مسئله این پژوهش، شناسایی تعارض‌ها و همپوشانی‌های موجود در گزارش‌های منابع تاریخ‌نگاری در مقایسه با نتایج حاصل از بررسی سکه‌های مضروب این خاندان، در مناسبات با خلافت عباسی است. این پژوهش، با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و متکی بر سکه‌ها انجام شده و نشان میدهد که در اهداف حاکم بر روابط بازماندگان صفاریان با خلافت، در مقایسه با دورة اول صفاریان، تغییری حادث نشده است. خلافت عباسی همدلی با صفاریان نیافت و تلاش صفاریان در کسب مشروعیت سیاسی پایدار از خلافت عباسی با کامیابی همراه نبود. دستاورد این پژوهش نشان داد که بررسی سکه‌ها می‌تواند خلاء گزارش‌های تاریخی را تکمیل کنند. با بررسی سکه‌ها این امکان فراهم شد تا ترسیم نسبتا روشن‌تری از رویداد‌های تاریخی با تکیه بر روابط صفاریان با خلافت عباسی ارائه شود.
قاسم قریب؛ جواد عباسی
چکیده
حکومت آل‌کرت، هم‌زمان با هجوم مغولان به ایران، در شرق خراسان بزرگ تأسیس شد و از آغاز برتری مهاجمان مغول را پذیرفت. در عصر حاکمیت آل‌کرت بر خراسان، عوامل متعددی سبب ناآرامی این ایالت بود و حاکمان کرت توانستند با سیاستهای ویژه خود، ثبات سیاسی این منطقه را تأمین کنند. مسئله پژوهش حاضر، شناسایی سیاست آل‌کرت برای ایجاد ثبات سیاسی ...
بیشتر
حکومت آل‌کرت، هم‌زمان با هجوم مغولان به ایران، در شرق خراسان بزرگ تأسیس شد و از آغاز برتری مهاجمان مغول را پذیرفت. در عصر حاکمیت آل‌کرت بر خراسان، عوامل متعددی سبب ناآرامی این ایالت بود و حاکمان کرت توانستند با سیاستهای ویژه خود، ثبات سیاسی این منطقه را تأمین کنند. مسئله پژوهش حاضر، شناسایی سیاست آل‌کرت برای ایجاد ثبات سیاسی در خراسان و یافتن راهکارهای این حکومت برای تأمین امنیت در این منطقه است. این پژوهش از نوع تاریخی و با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانهای به نگارش درآمده است. نتیجه بررسی سیاست و راهکارهای آل‌کرت نشان میدهد که آنان در برابر هر تهدید برهم زننده ثبات سیاسی خراسان، واکنش متناسب با آن را از خود نشان می دادند. آل‌کرت با پذیرش مشروعیت حکومت ایلخانی، گرچه بخشی از استقلال خود را در امور داخلی و خارجی از دست داد اما توانستن خراسان را از نبردهای فرساینده با حکومت مرکزی برکنار نگه دارند. آل‌کرت در برابر توسعه طلبی های جغتاییان راه حل مقاومت نظامی را برگزیدند و در برابر فزون طلبی های سرداران مغول مستقر در خراسان نیز ایستادگی کردند. آنان به خوبی از عهده مرزداری شرق خراسان در برابر حکومت های سلطان‌نشین رود سند برآمدند و شورشیان نکودری و حاکمان محلی سیستان را تحت نظارت دقیق قرار دادند. عملکرد آل‌کرت پس از سقوط ایلخانان همچنان ثبات سیاسی خراسان را حفظ کرد و آنان با پذیرش مشروعیت ایلخان‌خواندگان طغاتیموری و ایجاد روابط خوب با جانی‌قربانی ها از تنش های احتمالی کاستند. آل‌کرت در برابر پیشروی های سربداران گزینه نظامی را برگزیدند و با استفاده از توان مذهبی اهل سنت و صوفیان خراسان موفق به مهار این حکومت شدند
یعقوب خزایی
چکیده
مفهوم «کودکی» ازجمله مفاهیم نسبتاً مغفول در علم تاریخ است و حوزه «مجازات کودکان» بیش از «کودکی» مورد بی‌‌مهری واقع شده است. در حقوق کیفری مدرن، کودکان بزهکار واجد حقوقی انکارناپذیر همچون زیست در مکانی مجزا از زندانیان بالغ شدند. در مقاله حاضر تکوین اندیشه‌های نوین در خصوص مجازات کودکان مطمح‌نظر است و سؤال اصلی ...
بیشتر
مفهوم «کودکی» ازجمله مفاهیم نسبتاً مغفول در علم تاریخ است و حوزه «مجازات کودکان» بیش از «کودکی» مورد بی‌‌مهری واقع شده است. در حقوق کیفری مدرن، کودکان بزهکار واجد حقوقی انکارناپذیر همچون زیست در مکانی مجزا از زندانیان بالغ شدند. در مقاله حاضر تکوین اندیشه‌های نوین در خصوص مجازات کودکان مطمح‌نظر است و سؤال اصلی از این قرار است که چرا باوجود تکوین و تأسیس «دارالتأدیب»های تهران بازهم به‌طور مکرر شاهد نادیده گرفتن حقوق اولیه آنها هستیم؟ فرضیه تحقیق کنونی متضمن این ایده است که علت عمده رفتارهای خشونتآمیز و تجاوزکارانه نسبت به کودکان، قرارگیری دارالتأدیب‌های تهران در محوطه زندان اصلی پایتخت یعنی زندان قصر بوده است و به نظر میرسد نزدیکی و مجاورت این دو نهاد یکی از علل اصلی تجاوز به حقوق کودکان بوده است. یکی از دستاوردهای مهم پژوهش حاضر برای دستاندرکاران دارالتأدیبها یا کانونهای اصلاح و تربیت کنونی این است که نزدیکی مکان زندان افراد بالغ با دارالتأدیبها یکی از علل عمده آزار و اذیت کودکان توسط زندانیان بزرگسال بوده است و حتیالامکان باید مکان دارالتأدیبها بهدوراز زندانها باشد.
محمدعلی پرغو؛ ولی دین پرست؛ علیرضا کریمی؛ خلیل محمدی
چکیده
دولت عثمانی در عهد مراد سوم، به سال 986ق. / 1578م. با توجه به ضعف صفویان به ایران حمله کرد. نتیجۀ هجوم عثمانیها بعد از 12 سال جنگ، جدایی بخش بزرگی از غرب کشور و ازجمله آذربایجان بود. طی معاهدۀ استانبول اول، تبریز و بخش بزرگی از آذربایجان به‌طور رسمی به دولت عثمانی ملحق شد. عثمانیها با احداث یا تعمیر قلاع در گام اول، و تعیین «بیگلربیگی» ...
بیشتر
دولت عثمانی در عهد مراد سوم، به سال 986ق. / 1578م. با توجه به ضعف صفویان به ایران حمله کرد. نتیجۀ هجوم عثمانیها بعد از 12 سال جنگ، جدایی بخش بزرگی از غرب کشور و ازجمله آذربایجان بود. طی معاهدۀ استانبول اول، تبریز و بخش بزرگی از آذربایجان به‌طور رسمی به دولت عثمانی ملحق شد. عثمانیها با احداث یا تعمیر قلاع در گام اول، و تعیین «بیگلربیگی» و «قاضی» و «دفتردار» برای مناطق اشغال‌شده در گام دوم، کوشیدند این مناطق را برای همیشه ضمیمه قلمرو خود کنند. به قدرت رسیدن شاه عباس اول معادلات سیاسی بین دو دولت را به کلی تغییر داد؛ درنتیجه سیر وقایع به بازپس‌‌‌‌گیری مناطق از دست رفته از طریق انجام یک سلسله عملیات‌‌‌‌های نظامی منتهی شد.
تحولات تبریز و آذربایجان در طول مدت اشغال آن، تقریبا به‌طور کامل، برای ایرانیان نامعلوم است؛ چراکه نه تواریخ صفوی، و نه محققان ایرانی بعدی بدان اقبال نشان نداده‌‌‌‌اند. از این‌رو، رویکرد اصلی مقاله حاضر روشن نمودن شیوه سلوک عثمانیها با مردم مناطق اشغالی و به‌طور متقابل، رفتار مردمان آن نواحی با کارگزاران عثمانی است. به بیان دیگر: بررسی مختصر اقدامات عثمانیها در آذربایجان مسئلۀ اصلی این پژوهش است. این پژوهش با تکیه بر اسناد دولت عثمانی، به ویژه، «دفترهای مهمه» تهیه گردیده است. در تحقیق حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی با بهرهگیری از منابع عثمانی- ایرانی، به تبیین مختصر این نقطۀ مبهم از تاریخ کشور پرداخته شده است.
جواد هروی
چکیده
نقش ناپایدار سامانیان طی یک قرن بر طبرستان، بی‌سبب و حتی بی‌نتیجه نبود. عنصر اصلی در سلطه سیاسی و نظامی امیران خراسان بر این ولایت، نابسامانی‌های گسترده پس از ظهور علویان، تضعیف استیلای خلفای عباسی و به ویژه تبدیل طبرستان به پناهگاهی برای سرداران عاصی و مدعیان بر سامانیان بود. چنانچه استیلای نظامیان بر طبرستان در این روزگار ...
بیشتر
نقش ناپایدار سامانیان طی یک قرن بر طبرستان، بی‌سبب و حتی بی‌نتیجه نبود. عنصر اصلی در سلطه سیاسی و نظامی امیران خراسان بر این ولایت، نابسامانی‌های گسترده پس از ظهور علویان، تضعیف استیلای خلفای عباسی و به ویژه تبدیل طبرستان به پناهگاهی برای سرداران عاصی و مدعیان بر سامانیان بود. چنانچه استیلای نظامیان بر طبرستان در این روزگار را هر آیینه میتوان در راستای سیاست ورزی و مقاصد دولت آل سامان برشمرد. در چنین هنگامهای از آتش و خون، بیشک شمشیر آخته سرداران دیلمی در کوره تفتیده وقایع طبرستان که از سوی سامانیان به تمهید و تدبیر دامن زده و آبدیده شده بود؛ ناباورانه ساختار دولتهای دیالمه را پی ریزی نمود، تا نه تنها سرنوشت ایران؛ بلکه حیات سیاسی و نظامی سرزمینهای اسلامی و خلافت را نیز دگرگون سازد . نتیجه اینکه طبرستانی که خود در آغاز قرن چهارم هجری از جامعیت لازم بر تثبیت حکومتی پایدار برخوردار نبود، بسترساز ثبات سیاسی پایان قرن چهارم گردید. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر استنادات به منابع و مآخذ است.
تاریخ های محلی ایران
اسماعیل حسن زاده؛ حجت نیک نفس
چکیده
بررسی قدرت‌‌گیری خاندان حکومتگر پس از افول قدرتهای مرکزی، روند تاریخی گذر از حکمرانی‌‌های متمرکز ایرانی به حکمرانی‌‌های محلی را نشان میدهد. متأسفانه مطالعات نظری مربوط به خاندان‌‌شناسی در ایران هنوز آغاز نشده‌‌است تا بتوان با تکیه بر آن ظهور و افول خاندانهای حکومتگر را مورد بررسی تطبیقی دقیق قرار داد. این مقاله ...
بیشتر
بررسی قدرت‌‌گیری خاندان حکومتگر پس از افول قدرتهای مرکزی، روند تاریخی گذر از حکمرانی‌‌های متمرکز ایرانی به حکمرانی‌‌های محلی را نشان میدهد. متأسفانه مطالعات نظری مربوط به خاندان‌‌شناسی در ایران هنوز آغاز نشده‌‌است تا بتوان با تکیه بر آن ظهور و افول خاندانهای حکومتگر را مورد بررسی تطبیقی دقیق قرار داد. این مقاله روند قدرت‌‌گیری و افول قدرت خاندان گاورودیان در منطقه گاورود بین همدان و کردستان و به طور مشخص سیاست گاورودیان در قبال سه حکومت قراقوینلو، تیموری و آق‌قوینلو را مورد بررسی و تحلیل قرار میدهد. یکی از مشکلات فراروی این خاندان، تغییر سریع حکومت‌‌ها در ایران بود. مساله اصلی گاورودیان که در طول سده‌ی نهم قمری بر ایران حاکم شدند، این بود که بتوانند منافع خود را با منافع متفاوت و سیّال این سه حکومت تنظیم کنند. لذا سیالیّت منافع حکومتهای مرکزی به سیالیّت و پیچیدگی واکنش گاورودیان انجامید. آنان نتوانستند در برابر سیاست تمرکزگرایی حکومتهای مرکزی، قدرت استوار و باثباتی ایجاد کنند و سرعت تحولات، آنان را به اتخاذ سیاستهای آنی و فرصت‌طلبانه وامی‌‌داشت. بنابراین گرفتار تذبذب و سردرگمی شدند. بعلاوه رقابت‌های درون خاندانی و عملکرد خاندان رقیب نیز قدرت آنان را به افول کشانید.
محسن رحمتی
چکیده
با ضعف سلجوقیان در نیمه دوم سده ششم هجری/ دوازدهم میلادی، سلسلههای اتابکی متعددی در گوشه و کنار کشور سر برآوردند که یکی از این سلسلهها از سوی بزرگان ایل افشار، در منطقه خوزستان و لرستان شکل گرفت. یکی از رؤسای ایل افشار بهنام اتابک شومله که به دربار سلجوقی راه یافته بود، با استفاده از آشفتگیهای سیاسی پس از درگذشت سلطان مسعود ...
بیشتر
با ضعف سلجوقیان در نیمه دوم سده ششم هجری/ دوازدهم میلادی، سلسلههای اتابکی متعددی در گوشه و کنار کشور سر برآوردند که یکی از این سلسلهها از سوی بزرگان ایل افشار، در منطقه خوزستان و لرستان شکل گرفت. یکی از رؤسای ایل افشار بهنام اتابک شومله که به دربار سلجوقی راه یافته بود، با استفاده از آشفتگیهای سیاسی پس از درگذشت سلطان مسعود سلجوقی در 547ق، به خوزستان رفت و با تحت حمایت گرفتن برخی از شاهزادگان سلجوقی، حکومت اتابکی دیگری بنیان گذاشت که با انتساب به نام او، میتوان آن را سلسله بنیشومله نامید. در این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی، چگونگی تأسیس، مشروعیت‌یابی، تثبیت و در نهایت زوال این سلسلة کمتر شناختهشده بررسی شده است. یافته پژوهش نشان میدهد که ضعف قدرت سلجوقیان و مساعد بودن حوزة فعالیت نهاد اتابکی در عرصة سیاسی، بستر مناسب را برای حضور افشارها در منازعات قدرت فراهم آورد. حکمرانان این سلسله کوشیدند تا از طریق برقراری مناسبات دوستانه یا ستیزهجویانه با قدرتهای موجود دربار سلجوقی، نظام خلافت عباسی و اتابکان آذربایجان و فارس، و استقرار امنیت اجتماعی در قلمرو، مشروعیت لازم برای تثبیت و تداوم قدرت خویش کسب کنند. با این وجود، کشمکشهای بیحاصل با حکومتهای همجوار و سستی جانشینان شومله و پارهای عوامل اقتصادی و اجتماعی موجب زوال این سلسله شد.
تاریخ های محلی ایران
محمد زاهدی مقدم؛ محمد حسین دانشکیا
چکیده
چکیدهبررسی عوامل تأثیرگذار در تمدن اسلامی از موضوعات حائز اهمیت است. در شکوفایی تمدن اسلامی مردم شهرهای مختلف از جمله قم به عنوان یکی از شهرهای مهم مذهبی شیعه تأثیرگذار بوده‌اند. این نوشتار با بهرهگیری از رویکرد توصیفی_تحلیلی در صدد پاسخ به این سؤال است که قم از قرن دوم تا چهارم (ه.ق) چه تأثیراتی بر تمدن اسلامی داشته است. یافتههای ...
بیشتر
چکیدهبررسی عوامل تأثیرگذار در تمدن اسلامی از موضوعات حائز اهمیت است. در شکوفایی تمدن اسلامی مردم شهرهای مختلف از جمله قم به عنوان یکی از شهرهای مهم مذهبی شیعه تأثیرگذار بوده‌اند. این نوشتار با بهرهگیری از رویکرد توصیفی_تحلیلی در صدد پاسخ به این سؤال است که قم از قرن دوم تا چهارم (ه.ق) چه تأثیراتی بر تمدن اسلامی داشته است. یافتههای تحقیق نشان میدهد، مردم قم اعم از بومیان محلی و اشعریان شیعی عرب با استفاده از نیروی انسانیِ کارآمد و برنامهای منسجم در مدتزمان کوتاهی توانستند با خودکفایی در بخشهای مختلف سیاسی، اقتصادی، تجاری، صنعتی، کشاورزی، دامداری، قضایی، نظامی، علمی، معماری و هنر، صادرات کالاهای مرغوب و باکیفیت به بلاد اسلامی، تأمین نیروی کارآمد سیاسی برای دیگر شهرها، اعزام تجار و بازرگانان به شهرهای مختلف اسلامی، تأمین امنیت راههای مواصلاتی و ابداع و انتقال سبک هنر و معماری به دیگر شهرهای اسلامی بر تمدن اسلامی تأثیرگذار باشند.
تاریخ های محلی ایران
حمیدرضا پیغمبری؛ حسین بادامچی
چکیده
کتیبه‌‌های شاهی و متون اقتصادی و حتی ادبی بینالنهرین در اواخر هزارۀ سوم ق.م. بیش از هر زمان دیگری به خلیج‌‌فارس و سرزمینهای این منطقه، بهویژه دیلمون، مَرخشی، مَگن و مِلوخَّه، اشاره دارند. این متون از ثروت و گاه قدرت مردمان ابن سرزمین‌‌ها سخن می‌‌گویند و بر برقراری رابطۀ بازرگانی پویا یا اقداماتی در جهت تسلط بر این مناطق ...
بیشتر
کتیبه‌‌های شاهی و متون اقتصادی و حتی ادبی بینالنهرین در اواخر هزارۀ سوم ق.م. بیش از هر زمان دیگری به خلیج‌‌فارس و سرزمینهای این منطقه، بهویژه دیلمون، مَرخشی، مَگن و مِلوخَّه، اشاره دارند. این متون از ثروت و گاه قدرت مردمان ابن سرزمین‌‌ها سخن می‌‌گویند و بر برقراری رابطۀ بازرگانی پویا یا اقداماتی در جهت تسلط بر این مناطق دلالت دارند. در این پژوهش که به شیوۀ توصیفی-تحلیلی به نگارش درآمده است، نخست تلاش شده تصویری از جغرافیای تاریخی منطقه ارائه شود و سپس با تحلیل مدارک تاریخی و با کمک‌گرفتن از دادههای باستانشناختی به این پرسش پاسخ داده شود که دلایل شهرت این نواحی و توجه به آنها چه بوده است. بررسی‌‌ها نشان میدهد که در هزارۀ سوم ق.م. راههای خشکی در اثر جنگ‌‌های ویران‌‌گر و خصومتی که پیوسته میان بینالنهرین و عیلام و متحدانش در جریان بود، ناامن و مهجور شد و فعالیتهای بازرگانی با نوسان و اختلال مواجه گردید. از این رو، بازرگانان برای دستیابی به کالاهای شرق فلات ایران و درۀ سند به راههای دریایی روی آوردند. دریانوردی در آن روزگار با وجود دشواری‌‌ها و خطراتش، منافع بسیاری در پی داشت و حتی پادشاهان بزرگ سومر و اکّد را به خود جلب کرد. تحقیق حاضر نشان میدهد که این جریان سبب اصلی ثروت و شهرت سرزمینهای عمدتاً واسطه در بازرگانی خلیج‌‌فارس گردیده است.
