با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دکتری، تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج‌فارس، بوشهر، ایران

2 دانشیار، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج‌فارس، بوشهر، ایران

چکیده

فارس از نواحی عمده‌مالکی در کشور بود. بخش عمده‌ای از این ناحیه نیز قلمرو ایلات و عشایر نواحی جنوب کشور بود که خوانین آن صاحبان املاک بسیاری در فارس بودند و در حق رعایای خود ظلم و اجحاف بسیاری روا می‌داشتند. اراضی کشاورزی در نواحی جنوب کشور به دلیل شرایط آب و هوایی و نوع خاک آن ازنظر مرغوبیت و حاصلخیزی با نواحی شمال و غرب کشور وضعیتی کاملاً متفاوت داشت. سؤالی که در این پژوهش مطرح است این است ‌که وضعیت عمده‌مالکان و خرده‌مالکان و انواع بهره‌های مالکانه در فارس در آستانه اصلاحات ارضی چگونه بود؟ طبق یافته‌‌های پژوهش،  بسیاری از مالکان فارس از عمده‌مالکان کشور تنها در وسعت اراضی بودند؛ اراضی وسیع اما کم بازده که به دلیل کم‌آبی و خشک‌سالی‌های پیاپی درآمد چندانی نداشت. بنابراین عمده‌مالکان این نواحی با این‌که از بزرگ‌مالکان کشور بودند، اما مالکان چندان ثروتمندی نبودند و بسیاری از آن‌‌ها به دلیل مقروض بودن مجبور بودند سالانه مقداری از اراضی خود را به ثروتمندان شهری و یا تجار واگذار کنند و ازآنجایی‌که این مالکان به حرفه دیگری اشتغال نداشتند، به درآمد املاک و بهره مالکانه خود بسیار وابسته بودند. روش تحقیق در این پژوهش تحلیلی- توصیفی و مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای و اسنادی است.

کلیدواژه‌ها

منابع
اشرف، احمد و علی بنو عزیزی (1372)، «طبقات اجتماعی در دوره پهلوی»، ترجمه عماد افروغ، مجله راهبرد. ش 2.
ایوانف، م. س (1385)، عشایر جنوب، ترجمه کیوان پهلوان، معصومه داد، تهران: انتشارات.
بهمن‌‌بیگی، محمد (1324). عرف و عادات در عشایر فارس، تهران: بنگاه آذر.
حسینی فسایی، میرزاحسن (بی‌تا)، فارس نامه ناصری، تهران: انتشارات کتابخانه سنایی.
حکمت، حسنعلی (1340)، «اصلاحات ارضی و فروش املاک»، کیهان، ش 5464
خسروی، خسرو (1357)، جامعه دهقانی در ایران، تهران: انتشارات پیام.
ـــــــــــــــ (2535)، جامعه‌شناسی روستایی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دومورینی، ژ (1375)، عشایر فارس، ترجمه جلال‌الدین رفیع‌پور، تهران: انتشارات تهران.
زاهد زاهدانی، سعید، محمدتقی ایمان (1361)، «تاریخچه تعاونی‌های روستایی ایران»، سلسله مقالات بخش برنامه‌ریزی و جامعه‌شناسی، ش 12
رزم‌آرا، حسینعلی (1330)، فرهنگ جغرافیای ایران. ج 7 استان هفتم، تهران: انتشارات دایره جغرافیایی ستاد ارتش.
ساکما- تهران- 000183-350
ساکما، تهران، 1179-350
ساکما، تهران، 40044- 293
ساکما، تهران، 11482-230
سوداگر، محمد (2537)، نظام ارباب‌رعیتی در ایران، تهران: مؤسسه تحقیقات اقتصادی و اجتماعی پازند.
صفی‌نژاد، جواد (1368)، بنه، نظام‌‌های زراعی سنتی در ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر.
صولت قشقایی، محمدناصر (1371)، خاطرات روزانه، محمدناصر صولت قشقایی، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
عجمی، اسماعیل (1346)، سه مقاله درزمینه شناخت جامعه روستایی ایران، ارائه‌شده در درس گروهی بین‌المللی خانواده. تهران: بی‌نا.
فرخ، سید مهدی (1347)، خاطرات سیاسی فرخ، به اهتمام پرویز لوشانی، ج اول و دوم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
فریدی مجید، فاطمه (1390)، سرگذشت تقسیمات
کشوری 1285-1385، جلد چهارم، تهران: بنیاد ایران‌شناسی.
کیهان، مسعود (1311). جغرافیای مفصل ایران، تهران: کتابخانه ابن‌سینا.
لمتون، آن (1345)، مالک و زارع، ترجمه منوچهر امیری. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ـــــــــــ (1394). اصلاحات ارضی در ایران 1345-1340. ترجمه مهدی اسحاقیان. تهران: امیرکبیر.
محرمی، ﻧﻌﻤﺖاﷲ و ﺣﺴﻦ ﻣﻬﺮﺑﺎن (1385)، ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﺼﻮﺑﺎت ﺗﻘﺴﯿﻤﺎت ﮐﺸﻮری 1285-1363، ج اول. تهران: ﮔﻮﻫﺮﺷﺎد.
مؤمنی، باقر (1359). مسئله ارضی و جنگ طبقاتی در ایران، تهران: انتشارات پیوند.
مهدی نیا، جعفر (1368). زندگی سیاسی علی امینی، تهران: انتشارات پابوس.
 
روزنامه‌ها
اطلاعات، 25/4/ 1329، ش 7276
اطلاعات،24/11/ 1338، ش 10136
پیک خجسته،17/12/1345، ش 723
تهران مصور، 30/8/1337
خواندنی‌ها، 4/10/ 1341، ش 28
سروش،22/11/1324، ش 220
سروش،30/7/ 1323، ش 115
سروش، 20/12/ 1324، ش 225
سروش،22/10/1324، ش 220
سروش، 29/1/ 1325، ش 233
سروش، 26/2/1325، ش 240