با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسنده

استادیارگروه تاریخ دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

نقش ناپایدار سامانیان طی یک قرن بر طبرستان‌، بی‌سبب و حتی بی‌نتیجه نبود. عنصر اصلی در سلطه سیاسی و نظامی امیران خراسان بر این ولایت، نابسامانی‌های گسترده پس از ظهور علویان‌، تضعیف استیلای خلفای عباسی و به ویژه تبدیل طبرستان به پناهگاهی برای سرداران عاصی و مدعیان بر سامانیان بود. چنانچه استیلای نظامیان بر طبرستان در این روزگار را هر آیینه می‌توان در راستای سیاست ورزی و مقاصد دولت آل سامان برشمرد.
در چنین هنگامه‌ای از آتش و خون‌، بی‌شک شمشیر آخته سرداران دیلمی در کوره تفتیده وقایع طبرستان که از سوی سامانیان به تمهید و تدبیر دامن زده و آبدیده شده بود؛ ناباورانه ساختار دولت‌های دیالمه را پی ریزی نمود، تا نه تنها سرنوشت ایران؛ بلکه حیات سیاسی و نظامی سرزمین‌های اسلامی و خلافت را نیز دگرگون سازد . نتیجه اینکه طبرستانی که خود در آغاز قرن چهارم هجری از جامعیت لازم بر تثبیت حکومتی پایدار برخوردار نبود، بسترساز ثبات سیاسی پایان قرن چهارم گردید.
روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر استنادات به منابع و مآخذ است.

کلیدواژه‌ها

ابن اثیر، عزالدین (بی‌تا). تاریخ کامل ایران و اسلام‌. ترجمة عباس خلیلی‌. تهران: علمی.
ابن اثیر، عزالدین (1382). تاریخ کامل‌. ترجمة حمیدرضا آژیر. تهران: اساطیر.
ابن اسفندیار (1366). تاریخ طبرستان‌. تصحیح عباس اقبال‌. تهران: پدیده خاور.
ابن حوقل (1366). سفرنامه ابن حوقل (ایران در صورة الارض). ترجمة شعار‌.تهران: امیرکبیر.
ابن خلدون‌، عبدالرحمن (1366). تاریخ ابن خلدون‌. ترجمة عبدالمحمد آیتی‌. تهران: مطالعات و تحقیقات فرهنگی‌.
ابن فقیه‌، احمد ابن محمد (1349). مختصرالبلدان‌. ترجمة مسعود‌. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ابن مسکویه‌، ابوعلی (1367). تجارب الامم‌. ترجمة علینقی منزوی‌. تهران: توس‌.
ابوالفرج اصفهانی (1367). مقاتل الطالبیین‌. ترجمة رسول محلاتی‌. تهران: صدوق.
ابودلف، مسعر (1355). سفرنامه ابودلف در ایران‌. ترجمة ابوالفضل طباطبایی‌. تهران: مشرق.
بویل و دیگران (1385). تاریخ ایران از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان (پژوهش دانشگاه کمبریج). ترجمة حسن انوشه‌. تهران: امیرکبیر.
بیهقی‌، ابوالحسن (1361). تاریخ بیهق‌. به اهتمام احمد بهمنیار‌. تهران: فروغی.
بیهقی‌، ابوالفضل (1356). تاریخ بیهقی‌. تصحیح علی‌اکبر فیاض‌. مشهد‌. دانشگاه فردوسی .
پرگاری‌، صالح (1378). «روابط سامانیان و علویان». نامه آل سامان‌. تهران: مجمع سامانیان.
جمالزاده‌، محمدعلی (1372). تاریخ روابط روس و ایران‌. تهران: افشار  .
حدودالعالم من المشرق الی المغرب (1361). به کوشش منوچهر ستوده‌. تهران: طهوری.
خواندمیر (1353). حبیب السیر. به همت دبیر سیاقی‌. چاپ دوم‌. تهران: خیام.
ذبیحی، مسیح (1366). گرگان‌نامه. به همت ایرج افشار. تهران: بابک.
سهمی‌، ابوالقاسم حمزه ابن ابراهیم (1398). تاریخ جرجان (شناخت علمای جرجان). ترجمة محمدعلی خالدیان و غلامرضا گلچین‌راد. گرگان: دانشگاه آزاد اسلامی.
صفا‌، ذبیح الله (1369). تاریخ ادبیات در ایران‌. تهران: فردوسی.
طبری‌، محمد بن جریر (1369). تاریخ طبری‌. ترجمة ابوالقاسم پاینده‌. تهران: اساطیر‌. 
عتبی‌، محمدبن عبدالجبار (1357). تاریخ یمینی‌. ترجمة جرفادقانی. تهران: بنگاه ترجمه و نشرکتاب.
عنصرالمعالی کیکاوس بن اسکندر (1362). قابوسنامه‌. تصحیح یوسفی. تهران: علمی و فرهنگی.
کجباف‌، علی‌اکبر (1378). «روابط سامانیان با زیاریان و علویان طبرستان». نامه آل سامان‌. تهران: مجمع سامانیان.
کیانی‌، محمدیوسف (1379). پیشینة سفال و سفالگری در ایران‌. تهران: نسیم دانش .
گردیزی‌، ابوسعید (1363). تاریخ گردیزی‌. تصحیح عبدالحی حبیبی‌. تهران: دنیای کتاب.
مجمل التواریخ و القصص (1318). تصحیح محمدتقی بهار‌. تهران: کلاله خاور.
مرعشی، سید ظهیرالدین (1363). تاریخ طبرستان و رویان و مازندران‌. به اهتمام برنهارد دارن‌. تهران: گستره.
مسعودی‌، علی ابن حسین (1370). مروج الذهب‌. ترجمة پاینده‌. تهران: علمی و فرهنگی‌. 
معطوفی‌، اسدالله (1384). استراباد و گرگان در بستر تاریخ ایران. گرگان: جلالی.
معطوفی‌، اسدالله (1376). ضرب‌المثل‌ها و کنایات و باورهای مردم گرگان‌. تهران: ایمان .
مقدسی‌، ابوعبدالله (1361). احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم‌. ترجمة علینقی منزوی‌. تهران: مؤلفان و مترجمان ایران.
منشی کرمانی (1364). نسائم الاسحار‌. تصحیح ارموی محدث‌. تهران: اطلاعات.
نرشخی‌، ابوبکر (1363). تاریخ بخارا‌. ترجمة ابونصر قباوی‌. تلخیص محمد ابن زفر‌. تصحیح مدرس رضوی‌. تهران: توس.
هروی، جواد (1393). تاریخ سامانیان عصر طلایی ایران بعد از اسلام. تهران: امیرکبیر.
یعقوبی، ابن واضح (1381). البلدان‌. ترجمة محمد ابراهیم آیتی‌. چاپ چهارم‌. تهران: علمی و فرهنگی.