با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 vmds foa ug,l h[jlhud

2 ندارم

چکیده

حدود چهل سال از 146 سال حکومت صفاریان، مربوط به دوره شکل‌گیری و اوج حکمرانی این خاندان است و مابقی عمر این حکومت، در قالب یک حکومت محلی سپری شد. با این حال بازماندگان صفاریان از برنامه‌های سیاسی مؤسسان این حکومت در گسترش قلمرو و تنظیم مناسبات خود با خلافت عباسی باز نماندند. با مرگ عمرو‌لیث، گرچه تصور می‌شود که صفاریان در این بخش از دوره حکمرانی خود به عنوان یک حکومت محلی، دیگر رویه‌ای چالش‌برانگیز با خلافت نداشته‌اند، ولی گزارش‌های پراکنده منابع و نیز سکه‌های یافت شده نشان می‌دهد که بازماندگان صفاریان (287-393ق) همواره در عمل، روال تابعیت کامل از خلافت را نپیموده‌اند. مسئله این پژوهش، شناسایی تعارض‌ها و همپوشانی‌های موجود در گزارش‌های منابع تاریخ‌نگاری در مقایسه با نتایج حاصل از بررسی سکه‌های مضروب این خاندان، در مناسبات با خلافت عباسی است. این پژوهش، با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و متکی بر سکه‌ها انجام شده و نشان می‌دهد که در اهداف حاکم بر روابط بازماندگان صفاریان با خلافت، در مقایسه با دورة اول صفاریان، تغییری حادث نشده است. خلافت عباسی همدلی با صفاریان نیافت و تلاش صفاریان در کسب مشروعیت سیاسی پایدار از خلافت عباسی با کامیابی همراه نبود. دستاورد این پژوهش نشان داد که بررسی سکه‌ها می‌تواند خلاء گزارش‌های تاریخی را تکمیل کنند. با بررسی سکه‌ها این امکان فراهم شد تا ترسیم نسبتا روشن‌تری از رویداد‌های تاریخی با تکیه بر روابط صفاریان با خلافت عباسی ارائه شود.

کلیدواژه‌ها

ابـن‌اثیـر (1371). تـاریخ کامـل بزرگ اسلام و ایران. ترجمـــة عبـــاس خلیلـــی و ابوالقاســـم حالت. تهران: مؤسسه مطبوعاتی علمی.
ابن‌جوزی، ابوالفرج‌ عبدالرحمان (1412ق). المنتظم ‌فی ‌التاریخ ‌الامم ‌و الملوک. تصحیح محمد ‌عبدالقادر ‌عطا و مصطفی‌ عبدالقادر ‌عطا. بیروت: دارالکتب ‌العلمیه.
ابــن‌خلــدون، عبــدالرحمن (1363). العبــر و دیــوان المبتــدا و الخبــر فــی ایــام العــرب و العجــم و البربر. مترجم عبدالمحمـد‌آیتـی. تهـران: مؤسسـه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
 ابن‌مسکویه، احمد‌ بن‌ علی (1376). تجــارب الامم. مترجم ابوالقاسم ‌امامی و علینقی ‌منزوی. تهران: توس.
بارتولد، ولادیمیر(1358). خلیفه و سلطان. مترجم سیروس‌ایزدی. تهران: امیرکبیر.
بهنیافر، احمدرضا (1386). «ارتباط خلافت عبّاسى با حکومت‌هاى ایرانى». مجله معرفت .شماره 114. ص 95.
بیرونی، ابوریحان(1386). آثار الباقیه. مترجم اکبر‌دانا‌سرشت. تهران: امیر‌کبیر.
بیهقی، ابوالفضل (1374). تاریخ بیهقی.مصحح خلیل خطیب‌رهبر. تهران: مهتاب.
تـاریخ ‌سیسـتان (1366). تصحیح ملک‌الشعرا ‌بهار. تهران: پدیدة خاور.
جرفادقانی، ابوالشرف‌ ناصح (1374). ترجمة تاریخ یمینی. تهران: علمی و فرهنگی.
جوزجـــانی، منهـــاج‌الـــدین‌ بـــن ‌ســـراج‌الـــدین (1363). طبقـــات ناصـــری. تصحیح عبــدالحی‌ حبیبــی. تهــران: دنیــای‌ کتاب.
حسینی، سید‌جابر (1389). سازمان اداری و نظامی صفاریان. پایان‌نامه‌کارشناسی‌ارشد. دانشگاه‌پیام‌نور.
خسروبیگی، هوشنگ؛ ‌ساجدی، عبدالله (1394). «بنیان‌های مشروعیت حکومت صفاریان سیستان». پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران. سال دوم. شماره دوم . ص 23-44.
خسروبیگی، هوشنگ؛ ‌نوروزی، جمشید (1396). «عوامل دیرپایی دوران حکومت غوریان».  مجله پژوهش‌های تاریخی. دورة جدید، شماره 4. پیاپی 36. ص 237-252.
خوانـدمیر، غیـاث‌الـدین ‌بـن ‌همـام‌الـدین (1380). حبیب السیر. تهران: خیام
رادمنش، محمد (1385). روابط صفاریان با حکومت‌های همجوار و خلافت تا پایان دورة خلف بن احمد. رساله دوره دکتری. دانشگاه شهید ‌بهشتی.
رشیدالدین‌ فضل‌الله ‌همدانی (1386). جامع التواریخ (تاریخ سامانیان و بویهیان و غزنویان). تصحیح محمد ‌روشن. تهران: میراث مکتوب.
ساجدی، عبدالله (1394). تداوم و تحول در مبانی مشروعیت حکومت‌های ایران بعد از اسلام مطالعه‌ موردی (از طاهریان تا حمله‌ مغول). رساله دوره دکتری. دانشگاه ‌پیام ‌نور.
سلیمانی، سعید (1396). تاریخ سکه در دودمان‌های محلی ایران (قرون سوم و چهارم قمری). تهران: برگ‌نگار.
سیستانی، ملک‌ شاه‌حسـین‌ بـن‌ ملـک‌ غیـاث‌الـدین‌ محمـــد ‌بـــن‌ شـــاه‌محمـــود (1383). احیـــاء الملــوک-تــاریخ سیســتان تــا عصــر صــفوی.  تصحیح منــوچهر‌ســتوده. تهــران: علمــی و فرهنگی.
شجاعی‌صائین، علی (1373). «تعارض بین مشروعیت و قدرت سیاسی در دورة صفاریان». فصلنامه مصباح. شماره 12. ص 153-164.
صمیمی‌ کشیتی، محدثه (1397). بررسی تحلیلی روایات منابع در مورد دورة صفاریان. پایان‌نامه‌کارشناسی‌ارشد. دانشگاه ‌سیستان ‌و ‌بلوچستان.
طبری، محمد ‌بن ‌جریر (1375). تاریخ طبری. ترجمه ابوالقاسم‌ پاینده. تهران: اساطیر.
عاقل، مژده (1362). تاریخ صفاریان اوضاع سیاسی - اجتماعی - اقتصادی و روابط صفاریان با سلسله‌های معاصر با آنان. پایان‌نامه ‌کارشناسی ‌ارشد. دانشگاه ‌تهران.
علاء‌الدینی، بهرام (1394). سکه‌های ایران از طاهریان تا خوارزمشاهیان. مشهد: فرهنگسرای میردشتی.
قوچانی، عبدالله (1383). گنجینه‌های سکه‌های نیشابور مکشوفه در شهر ری.  تهران:  پژوهشکده زبان و گویش.
گردیــزی، ابــی‌ســعید ‌عبــدالحی ‌بــن ‌ضــحاک ‌بــن ‌محمــود (1363). تــاریخ گردیــزی. تصحیح عبدالحی‌ حبیبی. تهران: دنیای ‌کتاب.
نرشخی، ابی‌بکـر ‌محمـد ‌بـن ‌جعفـر (1363). تـاریخ بخارا. تصحیح مدرس‌ رضوی. تهران: توس
Album, Stephen (2011). Checklist of Islamic Coins. Published by: Stephen Album.