با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشکده ادبیات دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

2 دکترای ایرانشناسی، مدرس گروه معارف دانشگاههای آذربایجان شرقی. ایران

10.30473/lhst.2023.63417.2737

چکیده

بررسی قدرت‌‌گیری خاندان‌‌ حکومتگر پس از افول قدرت‌‌های مرکزی، روند تاریخی گذر از حکمرانی‌‌های متمرکز ایرانی به حکمرانی‌‌های محلی را نشان می‌‌دهد. متأسفانه مطالعات نظری مربوط به خاندان‌‌شناسی در ایران هنوز آغاز نشده‌‌است تا بتوان با تکیه بر آن ظهور و افول خاندان‌های حکومتگر را مورد بررسی تطبیقی دقیق قرار داد. این مقاله روند قدرت‌‌گیری و افول قدرت خاندان گاورودیان در منطقه گاورود بین همدان و کردستان ‌‌و به طور مشخص سیاست گاورودیان در قبال سه حکومت قراقوینلو، تیموری و آق‌قوینلو را مورد بررسی و تحلیل قرار می‌‌دهد. یکی از مشکلات فراروی این خاندان، تغییر سریع حکومت‌‌ها در ایران بود. مساله اصلی گاورودیان که در طول سده‌ی نهم قمری بر ایران حاکم شدند، این بود که بتوانند منافع خود را با منافع متفاوت و سیّال این سه حکومت تنظیم کنند. لذا سیالیّت منافع حکومت‌‌های مرکزی به سیالیّت و پیچیدگی واکنش گاورودیان انجامید. آنان نتوانستند در برابر سیاست تمرکزگرایی حکومت‌های مرکزی، قدرت استوار و باثباتی ایجاد کنند و سرعت تحولات، آنان را به اتخاذ سیاست‌های آنی و فرصت‌طلبانه وامی‌‌داشت. بنابراین گرفتار تذبذب و سردرگمی شدند. بعلاوه رقابت‌های درون خاندانی و عملکرد خاندان رقیب نیز قدرت آنان را به افول کشانید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

ابن‌‌شهاب یزدی(بی‌‌تا)، جامع التواریخ حسنی، باهتمام حسین مدرسی طباطبایی و ایرج افشار، موسسه علوم آسیای میانه و غربی، دانشگاه کراچی پاکستان. اسناد و مکاتبات تاریخی ایران(1370)، گردآورنده عبدالحسین نوائی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی. امینی هروی، صدرالدین ابراهیم(1383)، فتوحات شاهی، تصحیح محمدرضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. حافظ ابرو(1372)، زبدة التواریخ، به کوشش سیدکمال حاج سیدجوادی، تهران، نشر نی و وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی حسن زاده، اسماعیل(1379)، حکومت ترکمانان قراقویونلو و آق قویونلو در ایران، تهران، سمت. خاماچی، بهروز(بی تا)، قلعه‌های تاریخی آذربایجان، تبریز،نشر معرفت گلزار. روملو، حسن بیگ(1389)، احسن التواریخ، تصحیح عبدالحسین نوائی، تهران، انتشارات اساطیر. سمرقندی، کمال‌‌الدین عبدالرزاق(1383) مطلع سعدین و مجمع بحرین، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سیدحسین زاده، هدی(1394)، تاریخ فراموش شده: ایران در دوره سلطان یعقوب آق قویونلو، تهران، نشر تاریخ ایران. طهرانی، ابوبکر(1356)، کتاب دیاربکریه، تصحیح نجاتی لوغال و فاروق سومر، تهران کتابخانه طهوری. کاتب یزدی، احمدبن حسین بن علی،تاریخ جدید یزد، بخ کوشش ایرج افشار، تهران، ابن سینا. مرعشی، ظهیرالدین(1364)، گیلان و دیلمستان، تصحیح منوچهر ستوده، تهران، انتشارات اطلاعات. منز، بئاتریس فوربز(1390)، قدرت، سیاست و مذهب عهد تیموری، ترجمه جواد عباسی، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد. میرخواند(1380)، روضة الصفا، تصحیح جمشید کیانفر، تهران، اساطیر واله اصفهانی قزوینی، محمدیوسف(1379)، خلدبرین: تاریخ تیموریان و ترکمانان، به کوشش میرهاشم محدث، تهران، میراث مکتوب.