نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

• محمدعلی پرغو ¹
• ولی دین پرست ¹
• علیرضا کریمی ¹
• خلیل محمدی ²

¹ دانشیار گروه تاریخ دانشکدۀ حقوق و علوم اجتماعی دانشگاه تبریز

² دانشجوی رشته تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه تبریز

چکیده

دولت عثمانی در عهد مراد سوم، به سال 986ق. / 1578م. با توجه به ضعف صفویان به ایران حمله کرد. نتیجۀ هجوم عثمانی‌‌‌‌ها بعد از 12 سال جنگ، جدایی بخش بزرگی از غرب کشور و ازجمله آذربایجان بود. طی معاهدۀ استانبول اول، تبریز و بخش بزرگی از آذربایجان به‌طور رسمی به دولت عثمانی ملحق شد. عثمانی‌‌‌‌ها با احداث یا تعمیر قلاع در گام اول، و تعیین «بیگلربیگی» و «قاضی» و «دفتردار» برای مناطق اشغال‌شده در گام دوم، کوشیدند این مناطق را برای همیشه ضمیمه قلمرو خود کنند. به قدرت رسیدن شاه عباس اول معادلات سیاسی بین دو دولت را به کلی تغییر داد؛ درنتیجه سیر وقایع به بازپس‌‌‌‌گیری مناطق از دست رفته از طریق انجام یک سلسله عملیات‌‌‌‌های نظامی منتهی شد.
تحولات تبریز و آذربایجان در طول مدت اشغال آن، تقریبا به‌طور کامل، برای ایرانیان نامعلوم است؛ چراکه نه تواریخ صفوی، و نه محققان ایرانی بعدی بدان اقبال نشان نداده‌‌‌‌اند. از این‌رو، رویکرد اصلی مقاله حاضر روشن نمودن شیوه سلوک عثمانی‌‌‌‌ها با مردم مناطق اشغالی و به‌طور متقابل، رفتار مردمان آن نواحی با کارگزاران عثمانی است. به بیان دیگر: بررسی مختصر اقدامات عثمانی‌‌‌‌ها در آذربایجان مسئلۀ اصلی این پژوهش است. این پژوهش با تکیه بر اسناد دولت عثمانی، به ویژه، «دفترهای مهمه» تهیه گردیده است. در تحقیق حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی با بهره‌‌‌‌گیری از منابع عثمانی- ایرانی، به تبیین مختصر این نقطۀ مبهم از تاریخ کشور پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

• عثمانی
• صفویه
• تبریز
• اشغال
• آزادسازی

عنوان مقاله [English]

Eighteen-year history of Tabriz (A look at the situation of Tabriz separated from Iran: 27 Ramadan 993 to 18 Jumada al-Awwal 1012 AH)

نویسندگان [English]

• Mohammadiali Parghoo ¹
• Vali Dinparast ¹
• Alireza Karimi ¹
• Khalil Mohammadi ²

¹ Associate Professor of Tabriz University, Faculty of Law and Social Sciences, Department of History.

² Student of history of Iran after Islam, University of Tabriz

چکیده [English]

During the reign of Murad III, the Ottoman government attacked Iran in 986 AH / 1578 AD due to the weakness of the Safavids.  The consequence of their invasion after 12 years of war was the separation of a much of the western part of the country, including Tabriz. During the First Istanbul Treaty, Tabriz and a considerable portion of Azerbaijan formally joined the Ottoman state. The Ottomans tried to permanently annex the occupied areas  to their territory.
by building or repairing the forts in the first step, and appointing "Beyglerbeyg", "Qazi" and "Daftardar" for these areas in the second step. Shah Abbas I’s rise to power led to a complete change in political equations between the two states; accordingly, the course of events led to  reclaiming of the lost areas through a series of military operations.
The developments in Tabriz and Azerbaijan during their occupation are completely unknown to IraniansBecause neither Safavid historians nor later Iranian scholars not paid attention to them. Therefore, the main approach of this article is to clarify the behavior of the Ottomans towards the people of the occupied areas and, in turn, the behavior of the people towards Ottoman agents. This research has been prepared based on the documents of the Ottoman Empire, in particular, "Daftarhaye Muhimme". In the present study, in a descriptive-analytical manner, using Ottoman-Iranian sources, a brief explanation of this ambiguous point in the country's history has been given.

کلیدواژه‌ها [English]

• Ottomans
• Safavids
• Tabriz
• Occupation
• Liberation