پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران

با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

وضعیت سیاسی اقتصادی ایالت آسورستان شاهنشاهی ساسانی با مرکزیت مدائن و ارتباط آن با فتح اعراب(651-590م.)

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران قبل از اسلام، گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

2 دانشیارگروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

3 دانشیار گروه تاریخ، دکتری تاریخ، زبان‌ها و تمدن‌های دنیای باستان، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

10.30473/lhst.2023.62852.2721

چکیده

انتخاب همیشگی تیسفون در ایالت آسورستان به عنوان پایتخت توسط شاهنشاهان ساسانی، نشان از اهمّیت این منطقه در نظام کشورداری آنها داشت. ساخت شهرهای جدید و توسعه‌ی زیرساخت‌های شهری، مانند سازه‌های آبی و گسترش کشاورزی توسط ساسانیان در این ایالت، گویای توجّه ویژه به نقش سیاسی اقتصادی شهرهای آسورستان است. بدین ترتیب بررسی وضعیت سیاسی اقتصادی این منطقه بویژه در نیم قرن پایانی سلطنت ساسانیان، که سرانجام به سقوط این سلسله انجامید، حایز اهمیت است. این پژوهش با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و روش توصیفی تحلیلی، به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است که وضعیت سیاسی اقتصادی ایالت آسورستان با مرکزیت مدائن بر سقوط و فتح آنجا بدست اعراب مسلمان چه تأثیری داشته است؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که در اثر جنگ‌های مختلف، بیماری‌هایی مثل طاعون و سیل، قسمت‌های حیاتی سیستم آبیاری ساسانیان ویران شد و در نتیجه‌ی کاهش درآمدهای دولت و همزمان با زوال اقتصادی، نیروی نظامی شاهنشاهی نیز رو به انحطاط گذاشت. از سوی دیگر، تغییر ترکیب جمعیتی ایالت با کوچاندن اقوام یا در اثر تغییر دین مردم، تأثیرات منفی در مقاومت ایرانیان داشت و بسیاری از اهالی شهرها و در رأس آنها دهقانان، برای بهبود وضع معیشت یا حفظ امتیازات خود، ناچار به مصالحه و همکاری با اعراب شدند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع
ابوالفداء، عمادالدین اسماعیل(1349). تقویم البلدان. ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران. ابن بلخی(1374). فارسنامه. مصحح لسترنج و نیکلسن، توضیح و تحشیه از منصور رستگار فسایی، شیراز: بنیاد فارس‌شناسی. ابن خردادبه، عبیداله بن عبداله(1371). المسالک و الممالک. ترجمۀ سعید خاکرند، تهران: میراث ملل. ابن‌اثیر، علی بن محمد(1383). الکامل فی التاریخ. ترجمۀ سید محمد حسین روحانی، تهران: اساطیر. آلتهایم، فرانتس. اشتیل، روت(1391). تاریخ اقتصاد دولت ساسانی. ترجمۀ هوشنگ صادقی، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی. برونر، کریستوفر(1393).«تقسیمات جغرافیایی و اداری: ماندگاه‌ها و اقتصاد». در: تاریخ ایران کمبریج. گردآورنده: احسان یارشاطر. ترجمۀ حسن انوشه، جلد سوم- قسمت دوم، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر، 188-149. بلاذری، احمدبن یحیی(1367). فتوح البلدان. ترجمۀ محمد توکل، تهران: نقره. بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد(1392). تاریخ: تکمله و ترجمۀ تاریخ طبری، تهران: البرز. پیگولوسکایا، نینا ویکتوروونا(1387). شهرهای ایران در روزگار پارتیان وساسانیان. ترجمۀ عنایت اله رضا، چاپ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی. تفضلی، احمد(1387). جامعۀ ساسانی: ارتشتاران، دبیران، دهقانان. ترجمۀ مهرداد قدرت دیزجی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. جلیلیان، شهرام(1396)، تاریخ تحولات سیاسی ساسانیان، تهران: انتشارات سمت. چوکسی، جمشید کرشاسب(1393). ستیز و سازش: زردشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعۀ ایران نخستین سده‌های اسلامی. ترجمۀ نادر میرسعیدی، چاپ هفتم، تهران: ققنوس. دریایی، تورج(1397). جهان ساسانی. ترجمۀ مهناز بابایی، تهران: فروهر. دریایی، تورج. رضاخانی، خداداد(1397). ازجیحون تا فرات: ایرانشهر و دنیای ساسانی. ترجمۀ مریم بیجوند، تهران: مروارید. دینوری، ابوحنیفه احمدبن داود(1395). اخبار الطوال. ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی، چاپ دهم، تهران: نی. رویدادنامه خوزستان(1395). ترجمه و تعلیقات: خداداد رضاخانی و سجاد امیری باوندپور، تهران: سینا. زرین‌کوب، عبدالحسین(1394 الف). روزگاران. چاپ پانزدهم، تهران: سخن. زرین‌کوب، عبدالحسین(1394 ب). تاریخ مردم ایران: ایران قبل از اسلام. جلد اول، چاپ شانزدهم، تهران: امیر کبیر. سبئوس(1396). تاریخ. بر پایۀ ترجمۀ آر. دبلیو . تامسون و مقابله با نسخۀ رابرت پتروسیان، ترجمۀ محمود فاضلی بیرجندی، تهران: ققنوس. شارع‌پور، محمود(1389). جامعه‌شناسی شهری. چاپ سوم، تهران: سمت. شهرستان‌های ایرانشهر(1388). آوانویسی، ترجمۀ فارسی و یادداشت‌ها از تورج دریایی، ترجمۀ شهرام جلیلیان، تهران: توس. طبری، محمدبن جریر(1383). تاریخ الرّسل و الملوک. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، چاپ سوم، تهران: اساطیر. قمی، حسن بن محمد(1361)، تاریخ قم. ترجمۀ حسن بن علی قمی، تصحیح و تحشیۀ سیدجلال الدین تهرانی، تهران: توس. کاهن، کلود(1394). «قبایل، شهرها و سازمانبندی اجتماعی». در: تاریخ ایران کیمبریج. گردآورنده: ریچارد نلسون فرای، ترجمۀ حسن انوشه، جلد چهارم، چاپ یازدهم، تهران: امیر کبیر،282-263. کریستن سن، آرتور امانوئل(1368). ایران در زمان ساسانیان. ترجمۀ رشید یاسمی، تهران: دنیای کتاب. کولسنیکف، الی ایوانوویچ(1389). ایران در آستانۀ سقوط ساسانیان. ترجمۀ محمدرفیق یحیایی، تهران: کندوکاو. لسترنج، گای(1377). جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمۀ محمود عرفان، چاپ پنجم، تهران: علمی وفرهنگی. مارکوارت، یوزف(1373). ایرانشهر بر مبنای جغرافیای موسی خورنی. ترجمۀ مریم میراحمدی، تهران: اطلاعات. مجیدی، حسین(1398). ایران‌شهر: شناخت شهرهای ایران باستان در دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان. چاپ دوم، تهران: پازینه. محمدی ملایری، محمد(1379). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی. جلد اول تا پنجم، چاپ دوم، تهران: توس. مسعودی، علی بن حسین(1382). مروج الذهب. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، جلد اول، چاپ هفتم، تهران: علمی و فرهنگی. مسعودی، علی بن حسین(1390). تنبیه الاشراف. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، چاپ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی. مسکویه، احمدبن محمد(1389). تجارب الامم. ترجمه و تحشیه ابوالقاسم امامی، جلد اول، چاپ دوم، تهران: سروش. وبر، ماکس(1393). شهر در گذر زمان. ترجمۀ شیدا کاویانی، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار. ویتفوگل، کارل آوگوست(1391). استبداد شرقی: بررسی تطبیقی قدرت تام. ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: ثالث. یعقوبی، احمد بن اسحاق(1356). البلدان. ترجمۀ محمد ابراهیم آیتی، تهران: بنگاه ترجمه ونشر کتاب. یعقوبی، احمد بن اسحاق(1382). تاریخ یعقوبی. ترجمۀ محمد ابراهیم آیتی، جلد اول و دوم، چاپ نهم، تهران: علمی و فرهنگی.
References Adams, R.McC.(1981). Heartland of Cities: Surveys of Ancient Settlement and Land Use on the Central Floodplain of the Euphrates. Chicago and London: University of Chicago Press. Christensen, P.(2016). The Decline of Iranshahr. Translate from Danish by Sampson S, London and New York: I.B.Tauris & co Ltd. Donner, F.M.(1981). The Early Islamic Conquests. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. Frye, R.N.(1977). The Golden Age of Persia:The Arab in The East. London: Weidenfeld and Nicolson. Howard-Johnston, J.(2012). The Late Sasanian Army. Late Antiquity: Eastern Perspectives. Bernheimer, T. Silverstein, A(Eds.). London: The Gibb Memorial Trust. 87-127. Kennedy, H.(2006). From Shahristan to Medina. Studia Islamica, 102/103,5-34. Miri, N.(2012). Sasanian Pārs: Historical Geography and Administrative Organization. Costa Mesa, California: Mazda Puplisher. Morony, M.G.(1984). Iraq After the Muslim Conquest. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. Morony, M.G.(2009). MADĀʾEN. Encyclopædia Iranica, available online at <https://iranicaonline.org /articles/madaen-sasanian-metropolitan-area> (Last Updated 20 April 2009). Morony, M.G. (2012). Iraq in the Late Sasanid and Early Islamic Eras. Encyclopædia Iranica, Vol XIII(5), 543-550. available online at <https://iranicaonline.org/articles/iraq-i-late-sasanid-early-islamic> (Last Updated 30 March 2012). Pourshariati , P.(2008) . Decline and fall of the sasanian Empire. London and New York: I.B. Tauris & co Ltd. Simpson, ST J. (2017). Sasanian Cities: Archaeological Perspectives on the Urban Economy and Built Environment of an Empire. Sasanian Persia : between rome and the stepps of Eurasia. Sauer E.W(Ed.). Edinburgh: Edinburgh University Press.21-50. Simpson, ST J.(2016). Ard Maysan and the Land behind Basrah in Late Antiquity. Basra Its History, Culture and Heritage. Collins P(Ed.). Dorchester: Dorset Press.35-47. Widengren, G.(1987). Āsōristān. Encyclopædia Iranica, Vol II(8),785-786. available online at <http://www.iranicaonline.org/articles/asoristan> (accessed on 30 December 2012). Wu, C.(2015). Moving from Urban Sociology to the Sociology of the City. the American sociologist, 47 (1),102-114.
پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران
دوره 11، شماره دوم، پیاپی22، بهار و تابستان 1402 - شماره پیاپی 22
دی 1402
صفحه 53-68
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار