نوع مقاله : pajoheshi
نویسنده
دانشیار گروه تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا، تهران ـ ایران
چکیده
آذربایجان علیرغم آنکه به لحاظ سیاسی در قرن چهارم هجری اوضاع ناآرامی را سپری میکرد، اما به سبب غنای منابع طبیعی و انسانی، موقعیت استراتژیک، آبادانی شهرها، راهها و روستاها از رونق اقتصادی برخوردار بود.این پژوهش بر آن است که با تکِیه بر دادههای تاریخی و جغرافیایی و با روش توصیفی-تحلیلی، علل رونق اقتصادی آذربایجان را در شرایط سیاسی مذکور بررسی نماید. یافتههایی که با تمرکز برمحصولات تولیدی، راههای تجاری، بازارها، نظام پولی و صادرات به دست آمد، حاکی از آن است که با توجه به قدرت گرفتن امرای محلی در آذریایجان و اتخاذ سیاستهای مستقل، ضرب سکه، سهلگیری در دریافت مالیات، موجبات رشد اقتصاد مردمی آذربایجان فراهم آمد. تولیدات کشاورزی، دامی و صنعتی افزایش یافت و با ایجاد بازارهای بینالمللی و عرضه کالاهای متنوع در آنها و صادرات به سایر بلاد، آذربایجان سهم مهمی در اقتصاد قرن چهارم هجری ایفا نمود.
کلیدواژهها
آلیاری، حسین (1363). «نام شهرها و وضع راههای آذربایجان در قرون نخسنین اسلامی». نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. دوره 32، شماره 132. ص 83-100.
ابناثیر، علیبنمحمد (1386ق). الکامل فی التاریخ. بیروت: دارصادر .
ابنحوقل، ابوالقاسم محمد (1366). سفرنامه ابنحوقل ایران در صوره الارض. ترجمة جعفر شعار. تهران: امیرکبیر.
ابنخرداذبه، عبیدالله (1889م). المسالک والممالک. لیدن: مطبعه بریل.
ابنرسته، احمدبنعمر (1892م). اعلاق النفیسه. لیدن: مطبعه البریل.
ابنفقیه، احمدبنمحمد (1416م). البلدان. محقق: یوسف هادی، بیروت: عالم الکتب.
ابودلف، مسعود بن مهلهل (1354). سفرنامه. تحقیق ولادیمیر مینورسکی. ترجمة سید ابوالفضل طباطبایی. تهران: زوار.
ادریسی، محمد بن محمد(1409م). نزهه المشتاق فی اختراق الآفاق. بیروت: دار صادر.
اشپولر، برتولد (1377). تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی. ج2. ترجمه مریم میر احمدی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
اصطخری، ابواسحقابراهیم(1340). مسالک و ممالک. به اهتمام ایرج افشار. تهران: بنگاه نشروترجمه.
افضلالدین کرمانی، احمد بن حامد (1326). تاریخ افضل. مصحح مهدی بیاتی. تهران: دانشگاه تهران.
بازار ایرانی. تهران: دفتر معماری و طراحی شهرسازی. 1388.
بلاذری، احمدبنیحیی (1988م). فتوح البلدان.بیروت: دار و مکتب الهلال.
ثعالبی، ابی منصور عبدالملک بن محمد (1867م). لطائف المعارف. ویراستار پروفسور پی دی جونگ. لیدن: بریل.
جاحظ، ابیعثمانعمرو (1414ق). التبصر بالتجاره. قاهره: مکتبه الخانجی.
چوکسی، جمشید گرشاسب (1393). ستیز و سازش. مترجم نادر میر سعیدی. چاپ هفتم. تهران: ققنوس.
حدودالعالم من المشرق الی المغرب. به کوشش منوچهر ستوده. تهران: طهوری. 1362
خلف تبریزی، محمدبنحسین (1342). برهان قاطع. به اهتمام محمد معین. چاپ دوم. تهران: رشدیه.
دهخدا، علیاکبر (1377). لغت نامه دهخدا. به کوشش محمد معین. تهران: دانشگاه تهران.
دهقان، علی (1343). سرزمین زرتشت. تهران: ابنسینا.
رجبی، آزیتا (1386). ریختشناسی بازار. تهران: آگاه.
رئیسنیا، رحیم (1368). آذربایجان در سیر تاریخ. تبریز: انتشارات نیما.
زریاب، عباس (1390). «آذربایجان». دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
سلطانزاده، حسین (1380)، بازارهای ایران، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی تهران.
شجاعدل، نادره (1385). «پژوهشی پیرامون جاده ابریشم و کاروانسرای این مسیر در شمال غرب». فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات تاریخی. دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 11 و 12. ص55-72.
شعار، جعفر (1377). «ابنحوقل». دانشنامه جهان اسلامی. تهران: بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
صابی، هلال بن محسن(1397). رسوم دارالخلافه، ترجمة محمدرضا شفیعی تهران: کارنامه.
طبری، محمد بن جریر (1413ق). تاریخ الطبری: تاریخ الامم و الملوک. بیروت: مؤسسه عزالدین.
علی، صالح احمد(بی تا). المنسوجات و الألبسه العربیه فی العهود الاسلامی اولی، بیروت: شرکه المطبوعات لتوزیع و نشر.
فروزانی، سیدابوالقاسم (1389). «عوامل موثر بر فرآیند حکومت ساجیان با خلافت عباسی». فصلنامه تاریخ اسلام. پیاپی 42-41. ص 229-253.
قبادیان،وحید (بیتا). بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران. تهران: دانشگاه تهران.
ناصرخسرو قبادیانی (1341). سفرنامه. به کوشش غنیزاده. تهران: انتشارات محمودی.
کاتب بغدادی، قدامه بن جعفر (1370). الخراج. مترجم حسین قره چانلو. بهران: نشر البرز.
کاراپتیان، آرمینه (1391). «پیشینه فرشهای ارمنی و بازتاب نماد و انگاره در اصالت نقش های آن». فصلنامه فرهنگی ارمنیان «پیمان». سال شانزدهم. شماره 60. ص7-50.
کاهن. کلود(1379). «قبایل، شهرها و سازمانبندی اجتماعی». تاریخ ایران کمبریج. تهران: امیرکبیر. جلد4. ص263-283.
کربلایی، حافظ حسین کربلایی (1344). روضات الجنان و جنات الجنان. به کوشش جعفر سلطان القرائی. تهران: بنگاه نشر و ترجمه.
کسروی، احمد (1384). شهریاران گمنام. تهران: دنیای کتاب.
لسترنج، گی (1377).جغراقیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی. ترجمة محمود عرفان. تهران: علمی و فرهنگی.
مادولونگ. و. (1379). «سلسلههای کوچک شمال ایران». تاریخ ایران کمبریج. تهران: امیرکبیر. جلد 4. ص172-217.
مایلز. ج. ک. (1379). «سکهشناسی»، تاریخ ایران کمبریج. تهران: امیرکبیر. جلد 4. ص315-330.
متز، آدام (1364). تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری. ترجمة علیرضا ذکاوتی قراگزلو. تهران: امیرکبیر.
مسکویه، احمدبن محمد (1424ق). تجارب الامم و تعاقب الهمم. محقق سید حسن کسروی. لبنان: ناشر دارالکتب العلمبه بیروت.
مطهرالازدی، محمد کربلایی (1902م). حکایه ابوالقاسم بغدادی. هایدلبرگ: انتشارات کرل ونتر.
مظاهری، علی (1348). زندگی مسلمانان در قرون وسطی، ترجمه مرتضی راوندی، تهران: نشر سپهر.
معین، محمد (1386). فرهنگ، گردآورنده عزیزالله علیزاده، چاپ چهارم. تهران: انتشارات ادنا.
مقدسی، محمدبناحمد (1361). احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم. ترجمة علینقی منزوی، تهران: کومش.
نظری، مجید (1394). «تجارت ایران و چین در قرن چهارم هجری». فصلنامه فقه و تمدن اسلامی. سال 12. شماره 46. ص 11-29.
نفیسی، علیاکبر (2535ش). فرهنگ نفیسی. تهران: کتابفروشی خیام.
هوسپیان، شاهن (1395). «سکههای خلفای عرب ضرب شده در ارمنستان». فصلنامه فرهنگی ارمنیان «پیمان»،. سال بیستم. شماره 77. ص 329-351.
واندنبرگ، لوئی (1345). باستان شناسی ایران باستان، ترجمة عیسی بهنام، تهران: دانشگاه تهران.
ویلسن، ج. کریستی(بیتا). تاریخ صنایع ایران، ترجمة عبدالله فرار، تهران: فرهنگسرا.
یاقوت حموی، یاقوتبنعبدالله (1383). معجم البلدان، ترجمة علینقی منزوی. تهران: میراث فرهنگی کشور.
یعقوبی، احمد بن اسحاق (1422م). البلدان. محقق محمد ضنابی ناشر. بیروت: دارالکتب العلمیه.
Dilgam Ismailov, HISTORY OF AZERBAIJAN (TEXTBOOK) (2017). BAKU: Azerbaijan Architecture and Construction University.
Shahmoradi. Seyyed Masoud (2013). “Assessment and Analysis of Ismaili Sect’s Functionality Sect in Azerbaijan 4th - 10th Century A.H.” Asian Culture and History; Vol. 5, No. 1; 51-59.
Pope A. U(1925). The myth of the Armenian dragon carpets. Jaharbuch: der Asistatischen kunst 11.
UNESCO (2010). Convention for the Safeguarding Cultural Heritgeinter Govermental. “ITH/10/5.COM/CONF.202/ Decisions”. Kenya.
Vacca, Alison (2015). “Nisbas of the North: Muslims from Armenia, Caucasian Albania, and Azerbaijan in Arabic Biographical Dictionaries (4th-7th centuries AH)”. Arabica. 62. 521-550.
- Jacobsen, Charles (1931). Facts about Oriental Rugs. First edition. NY. Hardcover: Du Bois Press of Rochester.
Iranicaonline (1990). “Carpet”. New Yourk: Encyclopædia Iranica Foundation.
Jay Gluck & Sumi Hiramoto
Gluck (1977). A Survey of Persian handicraft .Michigan: Survey of Persian Art.