با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسنده

دانشیار گروه تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا، تهران ـ ایران

چکیده

آذربایجان علی‌رغم آنکه به لحاظ سیاسی در قرن چهارم­ هجری اوضاع ناآرامی را سپری می­کرد، اما به سبب غنای منابع طبیعی و انسانی، موقعیت استراتژیک، آبادانی شهرها، راه­ها و روستاها از رونق اقتصادی برخوردار بود.این پژوهش بر آن است که با تکِیه بر داده­های تاریخی و جغرافیایی و با روش توصیفی-تحلیلی، علل رونق اقتصادی  آذربایجان را در شرایط سیاسی مذکور بررسی نماید. یافته‌هایی که با تمرکز برمحصولات تولیدی، راه‌های تجاری، بازارها، نظام پولی و صادرات به دست آمد، حاکی از آن است که با توجه به قدرت گرفتن امرای محلی در آذریایجان و اتخاذ سیاست­های مستقل، ضرب سکه، سهل‌گیری در دریافت مالیات، موجبات رشد اقتصاد مردمی آذربایجان فراهم آمد. تولیدات کشاورزی، دامی و صنعتی افزایش یافت و با ایجاد بازارهای بین‌المللی و عرضه کالاهای متنوع در آنها و صادرات به سایر بلاد، آذربایجان سهم مهمی در اقتصاد قرن چهارم هجری ایفا نمود.

کلیدواژه‌ها

  1. آلیاری، حسین (1363). «نام شهرها و وضع راه‌های آذربایجان در قرون نخسنین اسلامی». نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی  دانشگاه تبریز. دوره 32، شماره 132. ص 83-100.

    ابن­­اثیر، علی­بن­محمد (1386ق). الکامل فی التاریخ.  بیروت: دارصادر .

    ابن­حوقل، ابوالقاسم محمد (1366). سفرنامه ابن­حوقل ایران در صوره الارض. ترجمة جعفر شعار. تهران: امیرکبیر.

    ابن­خرداذبه، عبیدالله (1889م). المسالک والممالک. لیدن: مطبعه بریل.

    ابن­رسته، احمدبن­عمر (1892م). اعلاق النفیسه. لیدن: مطبعه البریل.

    ابن­فقیه، احمدبن­محمد (1416م). البلدان. محقق: یوسف هادی، بیروت: عالم الکتب.

    ابودلف، مسعود ­بن ­مهلهل (1354). سفرنامه. تحقیق ولادیمیر مینورسکی. ترجمة سید ابوالفضل طباطبایی. تهران: زوار.

    ادریسی، محمد بن محمد(1409م). نزهه المشتاق فی اختراق الآفاق. بیروت: دار صادر.

    اشپولر، برتولد (1377).  تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی. ج2. ترجمه مریم میر احمدی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.

    اصطخری، ابواسحق­ابراهیم(1340). مسالک و ممالک. به اهتمام ایرج افشار. تهران: بنگاه نشروترجمه.

    افضل‌الدین کرمانی، احمد بن حامد (1326). تاریخ افضل. مصحح مهدی بیاتی. تهران: دانشگاه تهران.

    بازار ایرانی. تهران: دفتر معماری و طراحی شهرسازی. 1388.

    بلاذری، احمدبن­یحیی (1988م). فتوح البلدان.بیروت: دار و مکتب الهلال.

    ثعالبی، ابی منصور عبدالملک بن محمد (1867م). لطائف المعارف. ویراستار پروفسور پی دی جونگ. لیدن: بریل.

    جاحظ، ابی­عثمان­عمرو (1414ق). التبصر بالتجاره. قاهره: مکتبه الخانجی.

    چوکسی، جمشید گرشاسب (1393). ستیز و سازش. مترجم نادر میر سعیدی. چاپ هفتم. تهران: ققنوس.

    حدودالعالم من المشرق الی المغرب. به کوشش منوچهر ستوده. تهران: طهوری. 1362

    ­خلف تبریزی، محمدبن­حسین (1342). برهان قاطع. به اهتمام محمد معین. چاپ دوم. تهران: رشدیه.

    دهخدا، علی­اکبر (1377). لغت نامه دهخدا. به کوشش محمد معین. تهران: دانشگاه تهران.

    دهقان، علی (1343). سرزمین زرتشت. تهران: ابن‌سینا.

    رجبی، آزیتا (1386). ریخت‌شناسی بازار. تهران: آگاه.

    رئیس­نیا، رحیم (1368). آذربایجان در سیر تاریخ. تبریز: انتشارات نیما.

    زریاب، عباس (1390). «آذربایجان». دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.

    سلطان‌زاده، حسین (1380)، بازارهای ایران، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی تهران.

    شجاع‌دل، نادره (1385). «پژوهشی پیرامون جاده ابریشم و کاروانسرای این مسیر در شمال غرب». فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات تاریخی. دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 11 و 12. ص55-72.

    شعار، جعفر (1377). «ابن­حوقل». دانشنامه جهان اسلامی. تهران: بنیاد دایرة المعارف اسلامی.

    صابی، هلال بن محسن(1397). رسوم دارالخلافه، ترجمة محمدرضا شفیعی تهران: کارنامه.

    طبری، محمد بن جریر (1413ق). تاریخ الطبری: تاریخ الامم و الملوک. بیروت: مؤسسه عزالدین.

    علی، صالح احمد(بی تا). المنسوجات و الألبسه العربیه فی العهود الاسلامی اولی، بیروت: شرکه المطبوعات لتوزیع و نشر.

    فروزانی، سیدابوالقاسم (1389). «عوامل موثر بر فرآیند حکومت ساجیان با خلافت عباسی». فصلنامه تاریخ اسلام. پیاپی 42-41. ص 229-253.

    قبادیان،وحید (بی­تا). بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران. تهران: دانشگاه تهران.

    ناصرخسرو قبادیانی (1341). سفرنامه. به کوشش غنی‌زاده. تهران:  انتشارات محمودی.

    کاتب بغدادی، قدامه بن جعفر (1370). الخراج. مترجم حسین قره چانلو. بهران: نشر البرز.

     کاراپتیان، آرمینه (1391). «پیشینه فرش‌های ارمنی و بازتاب نماد و انگاره در اصالت نقش های آن». فصلنامه فرهنگی ارمنیان «پیمان». سال شانزدهم. شماره 60. ص7-50.

    کاهن. کلود(1379). «قبایل، شهرها و سازمانبندی اجتماعی». تاریخ ایران کمبریج. تهران:  امیرکبیر. جلد4. ص263-283.

    کربلایی، حافظ حسین کربلایی (1344). روضات الجنان و جنات الجنان. به کوشش جعفر سلطان القرائی. تهران: بنگاه نشر و ترجمه.

    کسروی، احمد (1384). شهریاران گمنام. تهران: دنیای کتاب.

    لسترنج، گی (1377).جغراقیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمة محمود عرفان. تهران: علمی و فرهنگی.

    مادولونگ. و. (1379). «سلسله‌های کوچک شمال ایران». تاریخ ایران کمبریج. تهران: امیرکبیر. جلد 4. ص172-217.

    مایلز. ج. ک. (1379). «سکه‌شناسی»، تاریخ ایران کمبریج. تهران: امیرکبیر. جلد 4. ص315-330.

    متز، آدام (1364). تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری. ترجمة علیرضا ذکاوتی قراگزلو. تهران: امیرکبیر.

    مسکویه، احمدبن محمد (1424ق). تجارب الامم و تعاقب الهمم. محقق سید حسن کسروی. لبنان: ناشر دارالکتب العلمبه بیروت.

    مطهرالازدی، محمد  کربلایی (1902م). حکایه ابوالقاسم بغدادی. هایدلبرگ: انتشارات کرل ونتر.

    مظاهری، علی (1348). زندگی مسلمانان در قرون وسطی، ترجمه مرتضی راوندی، تهران: نشر سپهر.

    معین، محمد (1386). فرهنگ، گردآورنده عزیزالله علیزاده، چاپ چهارم. تهران: انتشارات ادنا.

    مقدسی، محمدبن­احمد (1361). احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم. ترجمة علینقی منزوی، تهران: کومش.

    نظری، مجید (1394). «تجارت ایران و چین در قرن چهارم­ هجری». فصلنامه فقه و تمدن اسلامی. سال 12. شماره 46. ص 11-29.

    نفیسی، علی­اکبر (2535ش). فرهنگ نفیسی. تهران: کتابفروشی خیام.

    هوسپیان، شاهن (1395). «سکه‌های خلفای عرب ضرب شده در ارمنستان». فصلنامه فرهنگی ارمنیان «پیمان»،. سال بیستم. شماره 77. ص 329-351.

     

     

     

     

    واندنبرگ، لوئی (1345). باستان شناسی ایران باستان، ترجمة عیسی بهنام، تهران: دانشگاه تهران.

    ویلسن، ج. کریستی(بی‌تا). تاریخ صنایع ایران، ترجمة عبدالله فرار، تهران: فرهنگسرا.

    یاقوت حموی، یاقوت­بن­عبدالله (1383). معجم البلدان، ترجمة علینقی منزوی. تهران: میراث فرهنگی کشور.

    یعقوبی، احمد بن ­اسحاق (1422م). البلدان. محقق محمد ضنابی ناشر. بیروت: دارالکتب العلمیه.

     

    Dilgam Ismailov, HISTORY OF AZERBAIJAN (TEXTBOOK) (2017). BAKU: Azerbaijan Architecture and Construction University.

    Shahmoradi. Seyyed Masoud (2013). “Assessment and Analysis of Ismaili Sect’s Functionality Sect in Azerbaijan 4th - 10th Century A.H.”  Asian Culture and History; Vol. 5, No. 1; 51-59.

    Pope A. U(1925). The myth of the Armenian dragon carpets. Jaharbuch: der Asistatischen kunst 11.

    UNESCO (2010). Convention for the Safeguarding Cultural Heritgeinter Govermental. “ITH/10/5.COM/CONF.202/ Decisions”. Kenya.

    Vacca, Alison (2015). “Nisbas of the North: Muslims from Armenia, Caucasian Albania, and Azerbaijan in Arabic Biographical Dictionaries (4th-7th centuries AH)”.  Arabica. 62.  521-550.

    1. Jacobsen, Charles (1931). Facts about Oriental Rugs. First edition. NY. Hardcover: Du Bois Press of Rochester.

    Iranicaonline (1990). “Carpet. New Yourk: Encyclopædia Iranica Foundation.

    Jay Gluck & Sumi Hiramoto

    Gluck (1977). A Survey of Persian handicraft .Michigan: Survey of Persian Art.