با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام/ دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

حکومت آل‌کرت، هم‌زمان با هجوم مغولان به ایران، در شرق خراسان بزرگ تأسیس شد و از آغاز برتری مهاجمان مغول را پذیرفت. در عصر حاکمیت آل‌کرت بر خراسان، عوامل متعددی سبب ناآرامی این ایالت بود و حاکمان کرت توانستند با سیاست­های ویژه خود، ثبات سیاسی این منطقه را تأمین کنند. مسئله پژوهش حاضر، شناسایی سیاست آل‌کرت برای ایجاد ثبات سیاسی در خراسان و یافتن راهکارهای این حکومت برای تأمین امنیت در این منطقه است. این پژوهش از نوع تاریخی و با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای به نگارش درآمده است. نتیجه بررسی سیاست و راهکارهای آل‌کرت نشان می‌دهد که آنان در برابر هر تهدید برهم زننده ثبات سیاسی خراسان، واکنش متناسب با آن را از خود نشان می دادند. آل‌کرت با پذیرش مشروعیت حکومت ایلخانی، گرچه بخشی از استقلال خود را در امور داخلی و خارجی از دست داد اما توانستن خراسان را از نبردهای فرساینده با حکومت مرکزی برکنار نگه دارند. آل‌کرت در برابر توسعه طلبی های جغتاییان راه حل مقاومت نظامی را برگزیدند و در برابر فزون طلبی های سرداران مغول مستقر در خراسان نیز ایستادگی کردند. آنان به خوبی از عهده مرزداری شرق خراسان در برابر حکومت های سلطان‌نشین رود سند برآمدند و شورشیان نکودری و حاکمان محلی سیستان را تحت نظارت دقیق قرار دادند. عملکرد آل‌کرت پس از سقوط ایلخانان همچنان ثبات سیاسی خراسان را حفظ کرد و آنان با پذیرش مشروعیت ایلخان‌خواندگان طغاتیموری و ایجاد روابط خوب با جانی‌قربانی ها از تنش های احتمالی کاستند. آل‌کرت در برابر پیشروی های سربداران گزینه نظامی را برگزیدند و با استفاده از توان مذهبی اهل سنت و صوفیان خراسان موفق به مهار این حکومت شدند

کلیدواژه‌ها

آهنچی، آذر (1384). «بررسی عوامل مؤثر در نخستین مرحله از جنبش سربداران خراسان تا تشکیل دولت». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. زمستان. ش176. ص 117-138.
ابن بطوطه (1348). سفرنامه ابن بطوطه، ترجمة محمدعلی موحد. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ابن عربشاه، احمد (2008). عجائب المقدور فی نوائب تیمور. تصحیح سهیل زکار. دمشق: نشرالتکوین.
اسمیت، جان ماسون (1361). خروج و عروج سربداران. ترجمه یعقوب آژند. تهران: مرکز فرهنگی علامه طباطبایی.
اشپولر، برتولد (1386). تاریخ مغول در ایران، ترجمة محمود میرآفتاب. تهران: علمی و فرهنگی.
اقبال آشتیانی، عباس (1364). تاریخ مغول از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری. تهران: امیرکبیر
بارتولد، واسیلی ولادیمیروویچ (1377). جغرافیای تاریخی ایران، ترجمه همایون صنعتی‌زاده. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
تتوی، قاضی احمد (1382). تاریخ الفی، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد. تهران: علمی و فرهنگی.
جوینی، عطاملک (1385). تاریخ جهانگشا. تصحیح محمد قزوینی. تهران: دنیای کتاب.
حافظ ابرو. عبدالله (1389). تاریخ سلاطین کرت، تصحیح میرهاشم محدث. تهران: مرکز پژوهش میراث مکتوب.
حافظ ابرو. عبدالله (1380). زبدةالتواریخ. تصحیح کمال حاج سیدجوادی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
خواندمیر. غیاث الدین (1380). تاریخ حبیب السیر. تهران: خیام.
رشیدالدین فضل الله همدانی (1374). جامع التواریخ. تصحیح بهمن کریمی. تهران: اقبال.
زمچی اسفزاری. معین الدین محمد (1338). روضات الجنات فی اوصاف مدینة هرات. تصحیح محمدکاظم امام. تهران: دانشگاه تهران.
ساعدی رودی، غلامرضا (1389). بررسی تاریخ سیاسی و فرهنگی آل‌کرت، پایان نامه کارشناسی ارشد تاریخ به راهنمایی کورش صالحی. دانشگاه سیستان و بلوچستان.
سیفی هروی. سیف بن محمد (1383). تاریخ نامه هرات، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد. تهران: اساطیر.
سمرقندی. کمال‌الدین عبدالرزاق (1383). مطلع سعدین و مجمع بحرین، تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شبانکاره‌ای. محمد (1381). مجمع الانساب. تصحیح میرهاشم محدث. تهران: امیرکبیر.
عباسی، جواد؛ دهنوی، حسن (1389). «عوامل مؤثر بر روابط ایلخانان با جغتاییان». تاریخ اسلام و ایران. س 20. تابستان. ش 6. ص 81-120.
عباسی، جواد؛ راضی، زهره (1393). «مشروعیت ایرانی در حکومت‌های محلی ایران در قرن هشتم هجری». دو فصلنامه پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران. س 2. بهار و تابستان. ش4. ص 84-98.
فروغی ابری، اصغر (1387). تاریخ غوریان. تهران: سمت.
فصیحی خوافی، احمد بن محمد (1339). مجمل فصیحی. تصحیح محمد فرخ. مشهد: کتابفروشی باستان.
میرخواند. محمد (1339). تاریخ روضةالصفا. تهران: کتابفروشی مرکزی.
نبئی. ابوالفضل (1384). اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در قرن هشتم هجری از سقوط ایلخانان تا تشکیل تیموریان. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
نصیری جوزقانی، عبدالرئوف (1389). آل‌کرت و مناسبات قدرت در شرق ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد تاریخ به راهنمایی مجتبی خلیفه. دانشگاه بیرجند.
یزدی، شرف‌الدین علی (1387)، ظفرنامه، تصحیح سعید میرمحمدصادق و عبدالحسین نوایی. تهران: مجلس شورای اسلامی.
Mahendrajah. Shivan (2016). “A revised history of Mongol, Kart and Timurid patronage of the shrine of Shaykh Al-Islam Ahmad-l Jam”. Iran (Journal of the British Institute of Persian Studies). vol54. N2.
Potter. Lawrence Goddard (1992). The kart dynasty of Herat: religion and politics in medieval Iran (doctoral dissertation,