سید محمد سید یزدی؛ سید رسول موسوی حاجی؛ جواد نیستانی؛ سید مهدی موسوی کوهپر؛ فاطمه جان احمدی
دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، ، صفحه 173-188
چکیده
ایالت قومس، پس از رودبار الموت و قهستان، سومین ناحیهای بود که پایگاه‌های نزاریان به صورت گسترده در آن ایجاد شد. استراتژی اسماعیلیان برای تسلط بر یک ناحیه، تصرف قلعههای آن ناحیه و پایگاه قرار دادن آن قلعه‌ها برای تصرف کل ناحیه بود. در راستای این استراتژی، نزاریان، به رهبری حسن صباح، در 489ق با بهرهگیری از اختلافات داخلی میان ...
بیشتر
ایالت قومس، پس از رودبار الموت و قهستان، سومین ناحیهای بود که پایگاه‌های نزاریان به صورت گسترده در آن ایجاد شد. استراتژی اسماعیلیان برای تسلط بر یک ناحیه، تصرف قلعههای آن ناحیه و پایگاه قرار دادن آن قلعه‌ها برای تصرف کل ناحیه بود. در راستای این استراتژی، نزاریان، به رهبری حسن صباح، در 489ق با بهرهگیری از اختلافات داخلی میان سلجوقیان، توانستند دژ گردکوه و چندین قلعة دیگر را در ایالت قومس به دست آورند و به‌تدریج قومس را به قلمرو خود منضم کنند. این پژوهش با گردآوری اطلاعات از منابع تاریخی، با روش تحلیلی استنتاجی و نیز تکیه بر نتایج بررسی میدانی باستانشناختی قلعههای اسماعیلیة قومس، بهدنبال یافتن پاسخ برای این پرسش است: دلایل اهمیت قومس برای اسماعیلیان و نقش آن در اقتداربخشی به دولت اسماعیلیة نزاری ایران چه بوده است؟ حاصل پژوهش نشان داد که این ایالت از دو جنبه برای نزاریان مهم بوده است: نخست، قرار گرفتن آن در میان دو مرکز استراتژیک آنها یعنی رودبار الموت و قهستان و عملکرد آن به عنوان پل ارتباطی میان این دو ناحیه؛ دو دیگر، گذر شاهراه تجاری و مواصلاتی خراسان از این ناحیه. این ویژگیها از طرفی سبب یکپارچگی قلمرو اسماعیلیان شد و از طرف دیگر تسلط بر قلعههای این ناحیه، بهویژه گردکوه، تسلط بر شاهراهِ خراسان و شاخه‌های آن را به دنبال داشت و مجموع این موقعیتها به‌وضوح بر قدرت سیاسی و اقتصادی نزاریان افزود
عظیم شه بخش؛ امید غیاثی
چکیده
برخلاف شاعران عرفانی، که عموماً با تحولات اجتماعی و سیاسی بیگانهاند، تاریخ سیاسی شیراز قرن هشتم در شعر حافظ بروز یافته است که میتوان جوهرة آن را اندیشة ایرانشهری دانست. در اواخر دورة ساسانی، مفاهیم متعددی در قالب فرهنگ و اندیشة ایرانیان شکل گرفتهبود که ریشه در چندین قرن تمدن و مواجهه با تمدن‌های دیگر داشت. اندیشة سیاسی ایران ...
بیشتر
برخلاف شاعران عرفانی، که عموماً با تحولات اجتماعی و سیاسی بیگانهاند، تاریخ سیاسی شیراز قرن هشتم در شعر حافظ بروز یافته است که میتوان جوهرة آن را اندیشة ایرانشهری دانست. در اواخر دورة ساسانی، مفاهیم متعددی در قالب فرهنگ و اندیشة ایرانیان شکل گرفتهبود که ریشه در چندین قرن تمدن و مواجهه با تمدن‌های دیگر داشت. اندیشة سیاسی ایران باستان یکی از مقولاتی است که در دوران اسلامی تداوم یافت و از آن به اندیشة ایرانشهری تعبیر شده است. در این پژوهش، با استفاده از رویکرد تاریخ اندیشة آر.جی کالینگوود (Collingwood)، فیلسوف و مورخ انگلیسی، سعی شده است تا بدین سؤال اصلی پاسخ داده شود که چرا وجوه مهم اندیشة سیاسی ایرانشهری در اندیشة حافظ نمود یافته است و تاریخ شیراز آن دوره چگونه بر این اساس تحلیل میشود. یافتههای پژوهش که به صورت تحلیلی ـ تاریخی به دست آمده، نشان میدهند که رویکرد سیاسی حافظ در اشعارش با اندیشة ایرانشهری پیوند داشته و مدح و ذم شاهان زمانه در راستای مؤلفههای این اندیشه صورت گرفته است.
عبدالرسول خیراندیش؛ سکینه ذاکری
دوره 3، سال سوم-شماره دوم-پیاپی 6 بهار و تابستان 94 ، مهر 1394، ، صفحه 193-207
چکیده
در سراسر سالهای جنگ جهانی اول گسترۀجغرافیایی ایران عرصه مقاومت ملیون در برابر نیروهای بیگانه بوده است؛ اما در این میان تنگستان و تنگستانی ها آوازه ای بلند یافته اند. یکی از دلایل این امر پیوستگی خاک تنگستان به بوشهر، مهمترین بندر تجاری ایران در دوره قاجاریه بود . دلیل دیگر، پیشقدمی تنگستانی ها در مقابله با متجاوزانی بود که بی ...
بیشتر
در سراسر سالهای جنگ جهانی اول گسترۀجغرافیایی ایران عرصه مقاومت ملیون در برابر نیروهای بیگانه بوده است؛ اما در این میان تنگستان و تنگستانی ها آوازه ای بلند یافته اند. یکی از دلایل این امر پیوستگی خاک تنگستان به بوشهر، مهمترین بندر تجاری ایران در دوره قاجاریه بود . دلیل دیگر، پیشقدمی تنگستانی ها در مقابله با متجاوزانی بود که بی طرفی ایران را در جنگ نقض کرده بودند. در این روستای کوچک تنگک و کدخدای آن، حاج علی تنگکی، از یک سو، و باریکۀ ساحلی تنگستان با ضابطی رئیسعلی دلواری نقش خاصی در آغاز شکلگیری مقاومت عمومی مردم جنوب ایران طی ماه های اول جنگ جهانی اول داشته اند ، به طوریکه این ناحیه کوچک و رویدادهای آن، که ابعادی محلی داشت، در کانون تحولات ملی ایران آن روزگار قرار گرفت. نقض بی طرفی ایران در جنگ جهانی اول در مقیاس های ملی و بین المللی بررسی شده است؛ اما هدف این تحقیق آن است تا با روش استنادی نشان دهد ، رخدادهایی هرچند در مقیاس محلی چگونه آغازگر نقض بی طرفی ایران شده اند و، بدین ترتیب، ابعاد جدیدی از ظرفیت های تحقیق در تاریخ محلی مورد بررسی قرار گیرد. چنانکه در این تحقیق، نخستین بار، مستند و مبسوط، نقش حاج علی تنگکی بازشناسی و معرفی شده است.
حسن کهنسال؛ عباس پناهی
چکیده
با وجود اینکه گیلانیان و دیلمیان به عنوان یکی از مهمترین اقوام ساکن مناطق جلگهای و کوهستانی جنوب دریای کاسپین در آغاز حکومت ساسانیان با سرسختی حاضر به اطاعت از آنان شدند، اما در طول دوران حکومت ساسانیان، مناسباتشان با فراز و فرودهایی همراه بوده است. فرضیۀ مقاله پیشرو این است که ساسانیان با توجه به نیروی جنگی دیلمیان، سعی داشتند ...
بیشتر
با وجود اینکه گیلانیان و دیلمیان به عنوان یکی از مهمترین اقوام ساکن مناطق جلگهای و کوهستانی جنوب دریای کاسپین در آغاز حکومت ساسانیان با سرسختی حاضر به اطاعت از آنان شدند، اما در طول دوران حکومت ساسانیان، مناسباتشان با فراز و فرودهایی همراه بوده است. فرضیۀ مقاله پیشرو این است که ساسانیان با توجه به نیروی جنگی دیلمیان، سعی داشتند از مهارت این اقوام در جنگهای خود با رومیان و سایر مخالفان و دشمنانشان سود جویند؛ اما با وجود وابستگی نظامی به این اقوام، آنان در برنامههای خود تلاش داشتند سرزمین گیلان و دیلم بهعنوان بخشی از شاهنشاهی ساسانی باقی بماند. هدف پژوهش حاضر،تجزیه و تحلیل دلایل همگرایی و واگرایی دیلمیان و گیلانیان با ساسانیان در مناسبات سیاسی و نبردهای آنان بوده است. روش پژوهش مطالعة حاضر با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر دادههای کتابخانهای است.نگارندگان در مناسبات ساسانیان با اقوام گیل و دیلم درصدد پاسخ دادن به این پرسشاند که با توجه به اهمّیتی که دیلمیان و گیلانیان در ساختار سیاسی و نظامی عصر ساسانی داشتند، ساسانیان چه سیاستی در برابر دیلمیان و گیلانیان اتخاذ نمودند؟ نتیجۀ این پژوهش نشان میدهد که ساسانیان، دیلمیان را به چشم جنگجویانی میدیدند که تسلط و بهکارگیری آنان در ساختار نظامیشان موجب تقویت توان نظامی و برتری آنان میشد.
فاطمه جان احمدی؛ رضا شعبانی؛ آرمین دخت امین
دوره 4، شماره دوم-پیاپی 8-بهار و تابستان 95 ، شهریور 1395، ، صفحه 135-149
چکیده
جهان اسلام در قرن چهارم هجری با تعدد پایتخت‌هایی مواجه است که هریک از آنها در عرصه سیاسی و فرهنگی به جد نقش‌آفرین هستند. جغرافیای وسیع، لزوم بقای دولت‌های مستقل و نیمه‌مستقل اسلامی و بالاگرفتن رقابت‌های سیاسی، اقتصادی، نظامی و حتی مذهبی موجب شد تا برخی از شهرهای سیاسی به پایتختی مطرح در جهان اسلام تبدیل شوند. در میان پایتخت‌های ...
بیشتر
جهان اسلام در قرن چهارم هجری با تعدد پایتخت‌هایی مواجه است که هریک از آنها در عرصه سیاسی و فرهنگی به جد نقش‌آفرین هستند. جغرافیای وسیع، لزوم بقای دولت‌های مستقل و نیمه‌مستقل اسلامی و بالاگرفتن رقابت‌های سیاسی، اقتصادی، نظامی و حتی مذهبی موجب شد تا برخی از شهرهای سیاسی به پایتختی مطرح در جهان اسلام تبدیل شوند. در میان پایتخت‌های هم‌طراز دو پایتخت شیعی جهان اسلام، شیراز به عنوان پایتخت بویهیان و حلب به عنوان پایتخت حمدانیان، به دلیل شباهت‌ها و تفاوت‌های درخور توجه، در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته‌اند. تقارن زمانی، تقارن دیدگاه‌های مذهبی، فعالیت‌های مشابه فرهنگی و نام و آوازه بلند عضدالدوله بویهی و سیف‌الدوله حمدانی، امرای حاکم بر این دو پایتخت، در میان سایر حکومت‌های متقارن قرن چهارم هجری قمری از شباهت‌های مشترک آنها به شمار می‌رود. یکی دیگر از وجوه مهم شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو پایتخت به عوامل مؤثر در مکان‌گزینی آنها و نقش و اهمیت این پایتخت‌ها در تمدن اسلامی قرن چهارم هجری بازمی‌گردد. از همین رو در مقاله پیش رو برآنیم که با روش توصیفی- تحلیلی ایتدا عوامل مؤثر بر مکان‌گزینی پایتخت عضدالدوله دیلمی در شیراز را به تفصیل مورد بررسی قرار داده و آنگاه به صورت تطبیقی عوامل مؤثر بر مکان‌گزینی پایتخت سیف‌الدوله حمدانی در حلب را با این عوامل مقایسه کنیم. این پژوهش به بررسی وجوه تشابه و تفاوت عوامل مؤثر بر انتخاب شیراز و حلب، به عنوان پایتخت عضدالدوله دیلمی و سیف‌الدوله حمدانی، می‌پردازد. مقاله به این نتیجه منجر گردیده است که اگرچه دلایل انتخاب این دو پایتخت در بسیاری از موارد به هم شباهت داشته، اما نقش و اهمیت هریک از این پایتخت‌ها در قرن چهارم هجری، با دیگری متفاوت بوده است.
مسعود آدینه وند؛ میثم رضایی؛ اسماعیل سپه وند
دوره 4، شماره اول- پیاپی 7-پاییز و زمستان 94 ، بهمن 1394، ، صفحه 142-156
چکیده
بخشی از تاریخ معاصر ایران را باید در ارتباط با ایالات، مناطق و ساکنان آن بررسی کرد. ازجمله مهمترین آنها، منطقه طرهان یکی از کانونهای کهن زندگی سنتی و کوچنشینی در غرب ایران واقع در استان لرستان است. حکومت این منطقه در عصر قاجار در دست خاندان امرایی (غضنفری) قرار داشت که در عین استقلال درونی نسبی، تبعیت از حکومت مرکزی را پذیرفته ...
بیشتر
بخشی از تاریخ معاصر ایران را باید در ارتباط با ایالات، مناطق و ساکنان آن بررسی کرد. ازجمله مهمترین آنها، منطقه طرهان یکی از کانونهای کهن زندگی سنتی و کوچنشینی در غرب ایران واقع در استان لرستان است. حکومت این منطقه در عصر قاجار در دست خاندان امرایی (غضنفری) قرار داشت که در عین استقلال درونی نسبی، تبعیت از حکومت مرکزی را پذیرفته بودند. فرضیۀ مقاله پیشرو این است که طرهان به عنوان منطقهای که زیرمجموعۀ پیشکوه لرستان بود، در فضای سیاسی، اجتماعی دورۀ قاجار نقش پررنگی داشت و بعد از مشروطه تا برآمدن رضاشاه اهمیت بیشتری پیدا کرد؛ دورهای که حوادثی چون شورش سالارالدوله، حضور انگلیس در غرب و جنوب با هدف سلطه بر نفت، جنگ جهانی اول در آن رخ داد. هدف پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر متون کتابخانهای و اسنادی از آرشیو ملی، ارزیابی تاریخ منطقه طرهان و بررسی جایگاه آن در عصر حکومت قاجار و درصدد پاسخ دادن به این پرسشهاست که منطقه طرهان در دورۀ قاجار چگونه وضعیتی برخوردار بوده و در رویدادهای این دوره، به ویژه در حوادث غرب کشور چه نقشی داشته است. نتیجۀ این پژوهش نشان میدهد که موقعیت جغرافیایی منطقۀ طرهان و کارکردهای مالی و نظامی برای قاجارها، آنرا به یکی از مهمترین مناطق عشایرنشین کشور تبدیل کرده و باتوجه به قدرت حاکمان آن منطقه و حضور در جریانات این دوره، مورد توجه حکومت مرکزی قرار داشته است
طهمورث مهرابی؛ هاشم آقاجانی
دوره 5، شماره دوم-پیاپی 10- بهارو تابستان 96 ، فروردین 1396، ، صفحه 169-180
چکیده
شهر شوش یکی از شهرهایی است که به دلیل قرار گرفتن در یک موقعیت جغرافیایی خاص، دارای اهمیت ویژه‌ای در تاریخ ایران بوده است. این شهر، به دلیل داشتن پیشینة تاریخی، به‌خصوص در دورة ایلامیان و هخامنشیان، از جایگاه و اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود و یکی از مناطق کلیدی و سرنوشت‌ساز در تاریخ این دوران به شمار می‌رفت. در عهد ساسانیان، ...
بیشتر
شهر شوش یکی از شهرهایی است که به دلیل قرار گرفتن در یک موقعیت جغرافیایی خاص، دارای اهمیت ویژه‌ای در تاریخ ایران بوده است. این شهر، به دلیل داشتن پیشینة تاریخی، به‌خصوص در دورة ایلامیان و هخامنشیان، از جایگاه و اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود و یکی از مناطق کلیدی و سرنوشت‌ساز در تاریخ این دوران به شمار می‌رفت. در عهد ساسانیان، با اینکه شوش در مسیر جادة ابریشم قرار داشت و از اهمیت تجاری- اقتصادی ویژه‌ای برخوردار بود، اما بیشتر مدارک و شواهد نشان دهندة سقوط سیاسی ـ اقتصادی این شهر در این دوره است. این پژوهش، تلاش دارد تا به روش تاریخی و با استفاده از مدارک و شواهد تاریخی و یافتههای باستانشناسی، همچنین با تکیه بر منابع این دوران، به جایگاه و اهمیت شهر شوش و دلایل افت و سقوط آن در دورة ساسانیان بپردازد.
سیامند خلیلی*؛ عثمان یوسفی
دوره 5، شماره اول-پیاپی9-پاییز و زمستان95 ، اسفند 1395، ، صفحه 175-204
چکیده
شکلگیری امارت موکری، قبل از تأسیس دولت صفویه، در شمال غرب ایران، نقطة عطفی در تاریخ منطقة موکریان محسوب میشود. حاکمان محلی این امارت، هر کدام در زمان خود، بیشترین تلاش و کوشش را برای توسعه و آبادانی آن متحمل گردیدهاند. در این میان، بوداق سلطان، معروف به بزرگ، حوادث و وقایع اواسط حکومت شاه عباس اوّل تا اوایل پادشاهی شاه سلطان ...
بیشتر
شکلگیری امارت موکری، قبل از تأسیس دولت صفویه، در شمال غرب ایران، نقطة عطفی در تاریخ منطقة موکریان محسوب میشود. حاکمان محلی این امارت، هر کدام در زمان خود، بیشترین تلاش و کوشش را برای توسعه و آبادانی آن متحمل گردیدهاند. در این میان، بوداق سلطان، معروف به بزرگ، حوادث و وقایع اواسط حکومت شاه عباس اوّل تا اوایل پادشاهی شاه سلطان حسین صفوی را درک نموده که دوران حکومت شاه سلیمان صفوی دارای جایگاه ویژه‌ای برای امارت موکری است. در این پژوهش، تحولات ولایت موکری در عصر بوداق سلطان، در چهارچوب یک پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانهای و اسنادی بررسی میگردد. و بر اساس آن نشان داده میشود که بوداق سلطان از یک سو، با درایت و دوراندیشی خویش و از سوی دیگر، به علّت وجود امنیت و آرامشی که در دوران شاه سلیمان صفوی در ایران وجود داشت، توانست اقدامات مهمی را در زمینههای مختلفی انجام دهد. بوداق سلطان در جریان ارتباط با پادشاهان صفوی همعصر خویش، بهویژه شاه سلیمان، سیاست نزدیکی با قدرت برتر را انتخاب کرد، به طوری که توانست نام خود را در تاریخ موکریان، هم از لحاظ دگرگونی اساسی در شیوة معماری و بناسازی و هم در نهادینه کردن فرهنگ وقف این منطقه ثبت کند.
محمد مهدی مرادی خلج؛ محمد کشاورز؛ شهرام یوسفی فر
دوره 6، شماره اول -پیاپی 11-پاییز و زمستان 96 ، اسفند 1396، ، صفحه 189-212
چکیده
ایل شاهسون یکی از بزرگترین ایلهای ایران است که پس از شکلگیری در دوره صفویه، دشت مغان و دامنههای سبلان را برای قشلاق و ییلاق خود برگزیدند. در دوره قاجاریه، سرزمین اصلی شاهسونها در دشت مغان یک بار به دلیل اشغال مراتع قشلاقی آنها در جنگهای ایران و روس و بار دیگر به دلیل فشارهای متعدد سیاسی دولت روسیه دچار تغییر گردید. این ...
بیشتر
ایل شاهسون یکی از بزرگترین ایلهای ایران است که پس از شکلگیری در دوره صفویه، دشت مغان و دامنههای سبلان را برای قشلاق و ییلاق خود برگزیدند. در دوره قاجاریه، سرزمین اصلی شاهسونها در دشت مغان یک بار به دلیل اشغال مراتع قشلاقی آنها در جنگهای ایران و روس و بار دیگر به دلیل فشارهای متعدد سیاسی دولت روسیه دچار تغییر گردید. این مقاله بر آن است تا بر اساس گردآوری دادههای مرتبط با ایل شاهسون از منابع و اسناد آرشیوی و با استفاده از روش تحقیق تاریخی، تغییرات سرزمینی و کوچهای اجباری ایل شاهسون را بر اساس تاثیرات عوامل سیاسی مورد بررسی قرار دهد. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که از دست رفتن مراتع قشلاقی(در بخش شمالی دشت مغان)، رقابت حکام محلی در سلطه بر ایلات، از دست رفتن بازارهای فروش تولیدات دامی در شهرهای مستقر در دشت مغان، اخذ مالیات اضافی، ضعف دولت مرکزی و تشویق دولت روسیه به غارتگری طوایف قدرتمند مرزی برای تحت فشار قرار دادن دولت ایران، درگیریهای مرزی طوایف قدرتمند شاهسون و سپس بسته شدن مرزها، از عمدهترین دلایل جابجاییهای سرزمینی طوایف گوناگون ایل شاهسون در دوره مورد نظر و ظهور وضعیتهای بعدی استقرار آن طوایف در قشلاقهای اختصاص یافته از سوی دولت ایران بود.
حسن مجربی؛ علی غلامی فیروزجائی
دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، ، صفحه 189-204
چکیده
بقعة شیخ صفی‌الدین از نظر معماری و هنرهای اسلامی دارای اهمیت و ارزش خاصی است. این بقعه از آثار قرن هفتم هجری بوده و به‌تدریج توسعه و گسترش یافته و به وضع فعلی درآمده است. بنای مذکور، ابتدا خانقاه و محل سکونت شیخ و کانون صوفیان و مریدان او بود. اما پس از او، شیخ صدرالدین آن را به صورت بقعه درآورد. این پژوهش در صدد پاسخ‌گویی به این پرسش ...
بیشتر
بقعة شیخ صفی‌الدین از نظر معماری و هنرهای اسلامی دارای اهمیت و ارزش خاصی است. این بقعه از آثار قرن هفتم هجری بوده و به‌تدریج توسعه و گسترش یافته و به وضع فعلی درآمده است. بنای مذکور، ابتدا خانقاه و محل سکونت شیخ و کانون صوفیان و مریدان او بود. اما پس از او، شیخ صدرالدین آن را به صورت بقعه درآورد. این پژوهش در صدد پاسخ‌گویی به این پرسش است که بقعة مذکور از لحاظ هنری و معماری از چه جایگاهی در طول تاریخ برخوردار بوده است؟ نتیجۀ این پژوهش نشان میدهد که بقعة شیخ صفی‌الدین اردبیلی از مهمترین و با ارزشترین آثار هنر و معماری اسلامی یادگار دورة صفویه است و با وجود اثر عوامل طبیعی مثل زلزله، سیل و ویرانیهای ناشی از آن، باز هم از عنصرهای عالی ایران محسوب شده و بهصورت عینی، تلاش‌های هنرمندان ایرانی و سبک معماری آذری و اسلامی مشهود بازتاب داده است. مقالة حاضر، با روشی میدانی و توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر متون کتابخانهای، به ارزیابی تاریخ ساخت، تغییر و توسعة بقعه و مجموعههایش و همچنین بررسی اهمیت و ارزش معماری و هنری آن می‌پردازد.
روح الله بهرامی؛ شهاب شهیدانی
چکیده
در عصر ناصرالدین شاه قاجار، بهرهبرداری از الگوهای فنی و تکنولوژیک نوین غرب مورد توجه شخص شاه و کارگزاران سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران واقع گردید. یکی از این ابزارهای نوین، تلگراف و تأسیس تلگراف‌خانهها بود که به شکلگیری نوع جدیدی از اسناد تاریخی، یعنی اسناد تلگرافی، منجر شد که شامل ثبت و ضبط گزارشهای محلی با اشکال جدید ...
بیشتر
در عصر ناصرالدین شاه قاجار، بهرهبرداری از الگوهای فنی و تکنولوژیک نوین غرب مورد توجه شخص شاه و کارگزاران سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران واقع گردید. یکی از این ابزارهای نوین، تلگراف و تأسیس تلگراف‌خانهها بود که به شکلگیری نوع جدیدی از اسناد تاریخی، یعنی اسناد تلگرافی، منجر شد که شامل ثبت و ضبط گزارشهای محلی با اشکال جدید و شیوة ارتباطات نوین بود و فصل جدیدی را در روند مطالعات تاریخ معاصر، بهویژه تاریخ محلی، گشود. پژوهش حاضر با تکیه بر متون، اسناد تاریخی و نسخ خطی با روش توصیفی ـ تحلیلی، بهدنبال پاسخ به این مسائل است که فرآیند تأسیس و توسعه تلگراف‌خانهها در لرستان عهد ناصری چگونه بوده است؟ و تأسیس و توسعه خطوط تلگراف چه تاثیر در روند سیاست تمرکز گرایی عهد ناصری گذاشت؟ یافتههای پژوهش نشان داده است که لرستان با طبیعتی کوهستانی و ساکنانی ایلیاتی از ناآرامترین ولایات ایران تا عهد ناصری بوده است که نفوذ قدرت مرکزی در آن بسیار ناپایدار بود. در عین حال لرستان، از مناطق استراتژیک در مسیر خوزستان به تهران و حلقه ارتباط مهمی، میان مناطق و نواحی غرب ایران به شمار میآمد. با این شرایط، توسعه خطوط تلگراف تحوّلی مهم در دسترسی قدرت مرکزی به منطقه و تامین امنیت آن در عهد ناصری ایجاد نمود. همچنین تلگراف در شکلگیری و تولید آگاهی و اسناد تاریخی در جامعه شفاهی و عشایری لرستان منابع و اسناد مهمی را پدید آورد که بسیار حائز اهمیت میباشد.
مجتبی جوکار؛ رضا معینی رودبالی
چکیده
لشنی، به عنوان یکی از ایلات کوچک فارس، دوران پرفراز و نشیبی را طی نموده است. از این ایل اولین بار در منابع اواخر دورة صفویه نام برده شده که در مبارزه علیه افغان‌ها شرکت نمودند. با قدرتگیری کریمخان زند و حضور وی در فارس، لشنی‌ها با وی متحد و جزئی از ایل زند شدند. در اوایل دورة قاجار بخشی از لشنی‌ها به دیگر مناطق تبعید و اکثر ایشان ...
بیشتر
لشنی، به عنوان یکی از ایلات کوچک فارس، دوران پرفراز و نشیبی را طی نموده است. از این ایل اولین بار در منابع اواخر دورة صفویه نام برده شده که در مبارزه علیه افغان‌ها شرکت نمودند. با قدرتگیری کریمخان زند و حضور وی در فارس، لشنی‌ها با وی متحد و جزئی از ایل زند شدند. در اوایل دورة قاجار بخشی از لشنی‌ها به دیگر مناطق تبعید و اکثر ایشان در قشقایی پناهنده شدند. در سال 1291ق، پس از جدایی از قشقاییها، این ایل که به عنوان تیول به خاندان حکمت واگذار شده بود، در حوادث فارس علیالخصوص مبارزه علیه پلیس جنوب نقش پررنگی ایفا کرد. این سؤال مطرح شده است که این ایل در ولایت فارس از اواخر دورة صفویه تا پایان حکومت قاجار چه نقش و جایگاهی داشته است؟ در پاسخ این فرضیه آمده که لشنی‌ها ایل کوچکی بودند که سالها پیش از شکلگیری حکومت زند در فارس ساکن بودند و در فراز و نشیب تاریخی، هرگاه با افراد، حکومتها و قبایل قدرتمند پیوند و ارتباط مییافتند در تحوّلات و حوادث فارس تأثیرگذار بودند. این پژوهش سعی بر آن دارد تا به روش تحلیلی و توصیفی و براساس منابع مکتوب و میدانی نقش و جایگاه لشنی‌ها در فارس را از اواخر صفویه تا پایان قاجار بررسی کند.
صالح پرگاری؛ محمد بیطرفان
دوره 3، سال سوم-شماره دوم-پیاپی 6 بهار و تابستان 94 ، مهر 1394، ، صفحه 208-226
چکیده
جغرافیای تاریخی، پژوهشی میان رشته ای است که برای تحقیقات میدانی و آمایش سرزمینی اعتبار فراوان دارد. در این روش، بررسی سیر جغرافیایی در میانه تحولات تاریخی، اهمیت زاید الوصفی دارد و هدف از آمیزش این دو رشته، ایجاد الگو و روشی منطبق و سازگار با پژوهش های جدید است تا تحولات منطقۀ جغرافیایی خاص را در دورۀ تاریخی بررسی کند
قم دورۀ قاجاریه، ...
بیشتر
جغرافیای تاریخی، پژوهشی میان رشته ای است که برای تحقیقات میدانی و آمایش سرزمینی اعتبار فراوان دارد. در این روش، بررسی سیر جغرافیایی در میانه تحولات تاریخی، اهمیت زاید الوصفی دارد و هدف از آمیزش این دو رشته، ایجاد الگو و روشی منطبق و سازگار با پژوهش های جدید است تا تحولات منطقۀ جغرافیایی خاص را در دورۀ تاریخی بررسی کند
قم دورۀ قاجاریه، به دلیل نزدیکی به پایتخت و قرارگرفتن در محور مواصلاتی اصفهان، کاشان و سلطان آباد (اراک)، موقعیت ویژه‌ای داشت. رفته رفته، از دورۀ ناصرالدین شاه، هستۀ اولیه شهر به عنوان ساختار فعلی شهر قم شکل گرفت و تحولات منجر به رشد و گسترش شهر در این دوره پایه گذاری شد. هدف اولیه این پژوهش، شناخت ویژگیهای شهر قم در دوره ناصری بود. سپس، با ارزیابی و بررسی ویژگی های فوق، نسبت بین رشد شهر و محدود جغرافیایی شهر نقد و بررسی شد. یافتههای پژوهش حاکی از این است که جغرافیای طبیعی و سیاسی قم، در کنار جاذبههای مذهبی شهر در دوره قاجاریه، زمینههای رشد و گسترش شهر را فراهم کرد. زمینههای رشد شهر به ایجاد و ترمیم راه های بین شهری، گسترش داد و ستد کالاهای تجاری، ایجاد کارگاههای صنعتی، تنوع گروه های قومی و اجتماعی و ... انجامید.
نظام علی دهنوی؛ هوشنگ خسروبیگی
چکیده
ساختار و تشکیلات اداری آستان قدس در دورة قاجار و به‌خصوص در روزگار حاکمیت ناصرالدین‌شاه همانند تشکیلات دورة صفویه و طبق دستورالعمل طومار علیشاهی در دورة افشاریه بود. این پژوهش در پی بررسی و شناخت پراکندگی مناصب و مشاغل آستان قدس در هر یک از محلههای ششگانه شهر مشهد، با تکیه بر نسخه خطی کتابچه تعداد نفوس ارض اقدس و شهر مشهد ...
بیشتر
ساختار و تشکیلات اداری آستان قدس در دورة قاجار و به‌خصوص در روزگار حاکمیت ناصرالدین‌شاه همانند تشکیلات دورة صفویه و طبق دستورالعمل طومار علیشاهی در دورة افشاریه بود. این پژوهش در پی بررسی و شناخت پراکندگی مناصب و مشاغل آستان قدس در هر یک از محلههای ششگانه شهر مشهد، با تکیه بر نسخه خطی کتابچه تعداد نفوس ارض اقدس و شهر مشهد مقدس است. نسخه خطی مذکور در دورة پادشاهی ناصرالدین‌شاه و به دستور محمدتقی میرزا رکنالدوله، حکمران ایالت خراسان و سیستان، به رشته تحریر درآمده است. این نسخه، نمونهای جالب از اطلاعات و آمار نفوس و مشاغل شهر مشهد در زمان ناصرالدین‌شاه است و پراکندگی مناصب و مشاغل آستان قدس در محلههای مختلف شهر مشهد را نشان میدهد. روش تحقیق در این پژوهش، روش تحلیل دادههای موجود است که این دادهها با استفاده از نرم افزار Spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از رابطه معنادار پراکندگی مناصب و مشاغل آستان قدس در محلههای ششگانه شهر مشهد است. این پژوهش نشان میدهد که تعداد مناصب و مشاغل بالای هرم تشکیلات آستان قدس به نسبت جمعیت در محله بالا خیابان و سراب به دلیل اعیاننشینی، زیادتر است و در محلة پایین خیابان که فقیرنشینتر بود، بسیار اندکتر است.
اعظم اسماعیل زاده؛ علیرضا علی صوفی
دوره 5، شماره اول-پیاپی9-پاییز و زمستان95 ، اسفند 1395، ، صفحه 205-218
چکیده
مشخص نبودن منابع دهقانان در سطح ملی و مشکلات سازماندهی آنان در روستاهای جدا و پراکندة ایران مانع از آن شد که دهقانان به عنوان یک طبقه در جریان انقلاب مشروطیت شرکت داشته باشند اما در عصر مشروطه، جنبش‌های دهقانی چندی در برخی از مناطق کشور رخ داد. سرزمین گیلان یکی از مناطقی بود که دهقانان آن، به‌طور جدی، تقریباً در سراسر منطقه، درگیر ...
بیشتر
مشخص نبودن منابع دهقانان در سطح ملی و مشکلات سازماندهی آنان در روستاهای جدا و پراکندة ایران مانع از آن شد که دهقانان به عنوان یک طبقه در جریان انقلاب مشروطیت شرکت داشته باشند اما در عصر مشروطه، جنبش‌های دهقانی چندی در برخی از مناطق کشور رخ داد. سرزمین گیلان یکی از مناطقی بود که دهقانان آن، به‌طور جدی، تقریباً در سراسر منطقه، درگیر جنبش دهقانی بر علیه اربابان بودند. دهقانان در طی جنبش اقدامات متفاوتی جهت مبارزه با اربابان انجام دادند و از حمایت گروه‌ها و احزاب سیاسی همچون اجتماعیون عامیون، انجمن عباسی و سوسیال دموکرات‌های گیلان بهره‌مند شدند. هدف مقاله بررسی مسئلة تحقیق، یعنی چگونگی اقدامات دهقانان در طی جنبش بر علیه اربابان، با توجه به حمایت‌های احزاب سیاسی، براساس منابع تاریخی و برخی از روزنامه‌های عصر مشروطه به روش توصیفی ـ تحلیلی است. دستاوردهای تحقیق نشان داد دهقانان طی مراحل مختلف جنبش، به اقداماتی نظیر نپرداختن بهرة مالکانه، زدوخورد و درگیری با مالکان و اخراج آنان ازروستاها، و تشکیل انجمن‌های روستایی دست زدند. پس از دوسال درگیری دهقانان با مالکان، علی‌رغم پیروزی‌های موقت دهقانان، به‌دلیل عدم حمایت مجلس و انجمن ولایتی گیلان از دهقانان، جنبش دهقانی با شکست به پایان رسید و بار دیگر نظام ارباب ـ رعیتی بر گیلان حکمفرما شد.
اسماعیل طوری؛ مقصودعلی صادقی گندمانی
دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، ، صفحه 205-228
چکیده
تاریخنگاری محلی در ایران، از قرن پنجم هجری و با شروع حکومت سلجوقیان (431ق)؛ وارد دورۀ جدیدی میشود. بررسی آثار به‌جا مانده از تاریخنگاری محلی ایران در دورۀ سلجوقی با تکیه بر سؤال اصلی پژوهش مبنی بر ماهیت تحولات تاریخنگاری محلی ایران در این عصر، نشاندهندۀ ظهور تغییراتی در پایگاه طبقاتی مورخان، روشهای نگارش آثار، موضوعات ...
بیشتر
تاریخنگاری محلی در ایران، از قرن پنجم هجری و با شروع حکومت سلجوقیان (431ق)؛ وارد دورۀ جدیدی میشود. بررسی آثار به‌جا مانده از تاریخنگاری محلی ایران در دورۀ سلجوقی با تکیه بر سؤال اصلی پژوهش مبنی بر ماهیت تحولات تاریخنگاری محلی ایران در این عصر، نشاندهندۀ ظهور تغییراتی در پایگاه طبقاتی مورخان، روشهای نگارش آثار، موضوعات تواریخ، زبان این آثار، انگیزهها و اهداف مورخان و همچنین مخاطبان این تواریخ محلی میباشد. بر همین اساس؛ اقدام بعدی در جریان تحقیق، بعد از پی بردن به تغییر در روند نگارش تواریخ محلی، کنکاش در چرایی این تغییرات میباشد؛ که برای سهولت در این امر، تواریخ محلی دورۀ سلجوقی در سه دستۀ تواریخ شخصیت‌محور، سیاسی و ترکیبی دستهبندی شده است. بررسی تواریخ محلی این دوره در دستهبندی فوق، نشان میدهد که عامل اساسی در تغییر روند نگارش تواریخ محلی، به روی کار آمدن گستردۀ طبقۀ ادیب ـ مورخان برمیگردد. این مورخان، انگیزهها و اهداف متفاوتی از نوشتن تواریخ محلی، نسبت به پیشینیان دارند و تفاوت در انگیزههای این مورخان باعث میشود تا در روشهای مورد استفادۀ خود در نگارش تواریخ محلی نیز تجدیدنظر کنند. به روی کار آمدن این طبقۀ جدید از مورخان، موجب تغییر در پایگاه طبقاتی مخاطبان تواریخ محلی گشته و در نتیجۀ این امر، زبان فارسی جایگزین زبان عربی در نگارش تواریخ محلی میگردد. تحقیق اخیر از نوع تحقیقات تحلیلیِ تاریخی بوده و روش مورد استفاده در آن نیز روش تبیینی میباشد. اما در عین حال از اصول و مبانی جامعهشناسی معرفت نیز در بررسی منابع بهره برده شده است.
جهانبخش ثواقب؛ پروین رستمی
چکیده
جنبش مشروطیت، بهرغم آنکه خاستگاهش در تهران بود، اما دامنة آن به دیگر شهرها، از جمله کرمانشاه، نیز کشیده شد. جنبش مشروطهخواهی و پیآمدهای آن، در اوضاع داخلی کرمانشاه بسیار تأثیر گذاشت و مردم این شهر با جنبش مشروطهخواهی همگرا شدند و این همگرایی به شکل ستیزهجویی بین مردم با حکام شهر، که از مستبدین بودند، بروز یافت. آشوبها ...
بیشتر
جنبش مشروطیت، بهرغم آنکه خاستگاهش در تهران بود، اما دامنة آن به دیگر شهرها، از جمله کرمانشاه، نیز کشیده شد. جنبش مشروطهخواهی و پیآمدهای آن، در اوضاع داخلی کرمانشاه بسیار تأثیر گذاشت و مردم این شهر با جنبش مشروطهخواهی همگرا شدند و این همگرایی به شکل ستیزهجویی بین مردم با حکام شهر، که از مستبدین بودند، بروز یافت. آشوبها و اغتشاشات حاصل از این ستیزهها در سطح شهر، عامل ضرر و زیان مردم گشت؛ اما موجب رویگردانی آنان از مشروطهخواهان نشد و با تشدید افکار و رفتار مشروطهخواهی، همچنان از رؤسا و رهبران مشروطهخواه کرمانشاه پیروی میکردند. با این وجود، در دورة استبداد صغیر، کرمانشاه درگیر آشوبها و اغتشاشهای بسیاری شد که ایلات به آن دامن میزدند و اوضاع داخلی شهر را در تنگنای امنیتی و اقتصادی قرار میدادند. این پژوهش به روش کتابخانهای با بهرهگیری از آگاهیهای تاریخی و سندپژوهی، اوضاع سیاسی شهر کرمانشاه را در سالهای 1324 تا 1327ق، مقارن رخداد مشروطیت در ایران، بررسی و علل آشوبها و درگیریهای داخلی آن را تحلیل و تبیین میکند. یافتة پژوهش نشان میدهد که بهسبب همراهی مردم کرمانشاه با جنبش مشروطهخواهی، پیامدهای حاصل از آن به کشمکش درونی نیروهای متنفذ و فعال شدن رؤسای ایلات و آشفتگی اوضاع سیاسی شهر انجامید و آشوب‌های شهر ناشی از خصومتهای شخصی رجال و درگیریهای میان ایلات بود که ساختار شهری کرمانشاه را تشکیل میداد.
منصور رهنورد؛ محمّدامیر شیخ نوری؛ نظام‌علی دهنوی
چکیده
والیان لرستان و طوایف تحت تابعیت آنها رابطهای عمدتاً ستیزهجویانه با فرمانروایان زندیه داشتند. اسماعیلخان فیلی، قدرتمندترین والی لرستان در دورة مذکور، بهشدت با قدرتگیری کریم خان زند مخالف بود و در تمام دورة حکومت خود جنگهای زیادی را با خان زند انجام داد. در دورة پیش و پس از به قدرت رسیدن کریمخان، بسیاری از ایلات ...
بیشتر
والیان لرستان و طوایف تحت تابعیت آنها رابطهای عمدتاً ستیزهجویانه با فرمانروایان زندیه داشتند. اسماعیلخان فیلی، قدرتمندترین والی لرستان در دورة مذکور، بهشدت با قدرتگیری کریم خان زند مخالف بود و در تمام دورة حکومت خود جنگهای زیادی را با خان زند انجام داد. در دورة پیش و پس از به قدرت رسیدن کریمخان، بسیاری از ایلات لرستان از حکمران خود، اسماعیلخان، تبعیت کردند و در حمایت از وی، با کریمخان وارد جنگ شدند. پس از کنارهگیری اسماعیلخان از قدرت و در دورة جانشینی پسرانش، محمّدخان و اسدخان، روابط این حکام و ایلات تحت تابعیت آنها با جانشینان کریمخان تا حدودی بهبود یافت و دورة کشمکش آنان به دورهای از روابط حسنه و آشتیجویانه تبدیل شد. هدف اصلی این پژوهش، واکاوی رابطه حکام فیلی لرستان با فرمانروایان زندیه است که به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. یافتههای پژوهش نشان داده است که وجه غالب رابطه والیان فیلی لرستان با کریمخان زند رابطهای نظامی و توأم با کشمکش و درگیری بود و منازعه بر سر کسب قدرت در خلأ ناشی از مرگ نادرشاه در شکلیابی این رابطه مؤثر بوده است. هرچند ناکامی اسماعیلخان فیلی در برابر کریمخان موجب شد که این رابطه به دورهای مسالمتآمیز در اواخر زندیه، اما کوتاه، تغییر یابد.
بهزاد معینی سام؛ جعفر جعفری؛ سارا محمدی اوندی
چکیده
پیشینة اقوام کنونی ایرانی به عصر مشترک دوران هند و اروپایی و آریایی باز میگردد که اجداد آنان چندین هزار سال پیش از میلاد در ناحیهای حوالی پونت و کاسپی و سپس حوالی قزاقستان (فرهنگ آندرونوو) با هم میزیستند و با وجود جدایی این اقوام از یکدیگر، در طی این چندین هزاره و برخورد با فرهنگهای دیگر هنوز میتوان به میراث مشترک اقوام ...
بیشتر
پیشینة اقوام کنونی ایرانی به عصر مشترک دوران هند و اروپایی و آریایی باز میگردد که اجداد آنان چندین هزار سال پیش از میلاد در ناحیهای حوالی پونت و کاسپی و سپس حوالی قزاقستان (فرهنگ آندرونوو) با هم میزیستند و با وجود جدایی این اقوام از یکدیگر، در طی این چندین هزاره و برخورد با فرهنگهای دیگر هنوز میتوان به میراث مشترک اقوام منشعب از آنان پی برد. هدف از این مقاله بررسی تقدس آتش در میان قوم لر است که یکی از اصیلترین اقوام ایرانی شمرده میشوند و هنوز پس از سپری شدن چندین هزاره، آدابی را مییابیم که بازماندة دوران تاریخی ایران باستان، بهویژه باورهای دینی در ایران باستان است که خود ریشه در دوران اَریهای و هندواروپایی دارد؛ از اینرو، تقدّس آتش را در باورهای کهن دوران هندواروپایی، آریایی و ایرانی باستان بررسی کردیم و آن را با تقدس آتش در میان اقوام لر تطبیق دادیم تا به ریشة باور آتش در میان اقوام لر پی ببریم. بدینسان، آگاهی یافتیم که در میان اقوام لر، آیینهای آتش در خانواده و طایفه تا حد زیادی دنبالة آیینهای آتش بازتاب یافته در متون ایرانی باستان، دوران هندوایرانی و هندواروپایی است.
قباد منصوربخت؛ رضا عبادی جامخانه؛ رضا شعبانی
دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، ، صفحه 229-252
چکیده
تاریخنگاری محلی، بازنمایی گذشته در مقیاس محلی و منطقهای است. ویژگی پژوهشهای این‌گونه، محدودیت به لحاظ موضوعی، زمانی و مکانی است و این امر زمینه جزئینگری و پرداختن به تاریخ اجتماعی / تاریخ فرودستان را فراهم میآورد. امروزه محققان پیشینة این نوع تاریخنگاری در ایران را حتی به تکنگاریهای دورة جهانگشایی اعراب مسلمان ...
بیشتر
تاریخنگاری محلی، بازنمایی گذشته در مقیاس محلی و منطقهای است. ویژگی پژوهشهای این‌گونه، محدودیت به لحاظ موضوعی، زمانی و مکانی است و این امر زمینه جزئینگری و پرداختن به تاریخ اجتماعی / تاریخ فرودستان را فراهم میآورد. امروزه محققان پیشینة این نوع تاریخنگاری در ایران را حتی به تکنگاریهای دورة جهانگشایی اعراب مسلمان میرسانند؛ اما بین تاریخنگاری محلی سنتی و نوین تمایزاتی وجود دارد که در محلینگاریهای اعتمادالسلطنه نمود یافته است. در همین راستا، پرسشهای اصلی پژوهش حاضر عبارتنداز: 1. اعتمادالسلطنه دارای چه شیوههای تاریخنگاری محلی است؟ 2. شاخصههای نوین تاریخنگاری محلی در عرض چگونه در آثار اعتمادالسلطنه نمود یافته است؟ 3. زندگانی عامة مردم در تاریخنگاری محلی اعتمادالسلطنه چه جایگاهی دارد؟ بنابراین هدف پژوهش بررسی شاخصههای نوین تاریخنگاری محلی اعتمادالسلطنه است. روش پژوهش از نوع توصیفی ـ تحلیلی است و نتایج و یافتههای پژوهش نشان میدهد تاریخنگاری محلی در بعد عرضی، از خصوصیات بارز تاریخنگاری اعتمادالسلطنه بودهاست. نگاه عرضی یعنی نگاه خردبین به تاریخ فرودستان، توجه به انواع فقر، گردآوری دادهها به روش مطالعة میدانی، مشاهده و مصاحبه
علی نادریان فر؛ سیدعلیرضا ابطحی؛ سهیلا ترابی فارسانی
چکیده
با روی کار آمدن رضاشاه و در پیش گرفتن سیاست تمرکز قدرت، تلاش‌های زیادی برای استقرار قدرت حکومت مرکزی، در اقصی نقاطایران از جمله بلوچستان، انجام گرفت که با چالش‌های متعددی از سوی قدرت‌های محلی روبه‌رو گردید؛ یکی از این چالش‌ها، طغیان دوست‌محمدخان بارکزائی و جمعه‌خان اسماعیل‌زهی در سالهای 1307-1319ش بود. اینکه علّت اصلی شورش سرداران ...
بیشتر
با روی کار آمدن رضاشاه و در پیش گرفتن سیاست تمرکز قدرت، تلاش‌های زیادی برای استقرار قدرت حکومت مرکزی، در اقصی نقاطایران از جمله بلوچستان، انجام گرفت که با چالش‌های متعددی از سوی قدرت‌های محلی روبه‌رو گردید؛ یکی از این چالش‌ها، طغیان دوست‌محمدخان بارکزائی و جمعه‌خان اسماعیل‌زهی در سالهای 1307-1319ش بود. اینکه علّت اصلی شورش سرداران بلوچ چه بود؟ و چگونه طغیان آنها سرکوب شد؟ سؤال اصلی این پژوهش است که کوشش میشود به روش تاریخی و شیوة توصیفی ـ تحلیلی، بر پایة اسناد طبقهبندیشده و آرشیوی سالهای 1307-1319ش بررسی و پژوهش شود. یافتههای تحقیق نشاندهندة آن است که شورش دوست‌محمدخان بارکزائی و جمعه‌خان اسماعیل‌زهی، برخلاف حرکتهای دیگر این دوره در خوزستان، گیلان و آذربایجان شائبة تجزیهطلبی و استقلال نداشت و تلاش‌های آنان، به علّت سلطة بیگانگان خصوصاً انگلستان، بدرفتاری نظامیان با مردم منطقه، کشف حجاب و گسترش اقتدار سیاسی و اقتصادی آنان بوده است. نگاهی دقیق به مندرجات اسناد مورد بررسی نشان میدهد که دلیل اصلی شکست حرکت خوانین بلوچ، عدم شناخت کافی آنها از دولتمردان انتهای دورة قاجار و ابتدای دورة پهلوی، بهویژه شخص رضاشاه، بوده است.
علیرضا علی صوفی؛ شهرام غفوری
چکیده
با صدور فرمان مشروطیت و بر تخت نشستن محمدعلی‌شاه قاجار، اوضاع سیاسی ایران وارد مرحلة جدیدی از حوادث و آشوبها شد. از مهمترین حوادث این دوره ظهور و حضور ابوالفتح میرزا سالارالدوله، پسر سوم مظفرالدین‌شاه، در صحنة سیاسی منطقة غرب کشور است. همدان از جمله مناطقی بود که در این واقعه صدمات فراوان دید. این شهر که بر سر راه‌های مواصلاتی، ...
بیشتر
با صدور فرمان مشروطیت و بر تخت نشستن محمدعلی‌شاه قاجار، اوضاع سیاسی ایران وارد مرحلة جدیدی از حوادث و آشوبها شد. از مهمترین حوادث این دوره ظهور و حضور ابوالفتح میرزا سالارالدوله، پسر سوم مظفرالدین‌شاه، در صحنة سیاسی منطقة غرب کشور است. همدان از جمله مناطقی بود که در این واقعه صدمات فراوان دید. این شهر که بر سر راه‌های مواصلاتی، بازرگانی و تجارتی غرب ایران قرار داشت پیامدهای این حضور ویرانگر را با خرابی، قتل و غارت، قحطی و ناامنی تجربه کرد. علت حضور سالارالدوله در همدان چه بوده و چه تأثیری بر وضعیت معیشت مردم داشته است؟ چرایی و چگونگی حضور سالارالدوله در همدان و پیامدهای اجتماعی ـ اقتصادی مترتب بر آن در سالهای 1325و 1329 تا 1331ق موضوع اصلی تحقیق پیش رو است که با روشی توصیفی ـ تحلیلی و با بهرهگیری از اسناد و منابع موجود کتابخانهای سعی شده تا ابعاد این حوادث مورد بررسی جدیدی قرار گیرد. با توجه به مسئلة اصلی این تحقیق، نتایج به‌دست آمده گویای این واقعیت است و فرضیة اصلی هم مبین آن است که هرچند همدان پایگاه اصلی حملات سالارالدوله نبوده اما غارت چند باره و استقرار طولانی، قتل و غارت توسط عشایر کرد و لر و کلهر و بختیاری و ناامنی ناشی از حملات راهزنان، رونق اقتصادی منطقة شهری و روستایی را از بین برده و فقدان امنیت اجتماعی خسارات جبران‌ناپذیریرا در منطقة همدان بر جای گذارده است.
یگانه موسوی جهرمی؛ ارغوان فرزین معتمد؛ نرگس خاکی
دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، ، صفحه 253-259
چکیده
مطالعة اهمیت و نقش مشارکت زنان در مناطق اقتصادی ایران که به تعیین هدف و سیاست‌گذاری در امور زنان منجر میشود، از جمله مهمترین مسائل کشور است. بنابراین، در پژوهش حاضر، محققان، در چارچوب یک تحقیق تاریخی، درصددند توضیحی دقیق و کامل دربارة وضعیت اقتصادی زنان در دورة قاجار، به عنوان یک دورة تاریخی، که در آن حضور زنان در جامعه به دلیل ...
بیشتر
مطالعة اهمیت و نقش مشارکت زنان در مناطق اقتصادی ایران که به تعیین هدف و سیاست‌گذاری در امور زنان منجر میشود، از جمله مهمترین مسائل کشور است. بنابراین، در پژوهش حاضر، محققان، در چارچوب یک تحقیق تاریخی، درصددند توضیحی دقیق و کامل دربارة وضعیت اقتصادی زنان در دورة قاجار، به عنوان یک دورة تاریخی، که در آن حضور زنان در جامعه به دلیل ظهور "جنبش مشروطیت " مطرح و برجسته شده بود، ارائه نمایند. بر این اساس، محققان، با بهرهگیری از روش کتابخانهای و تحقیق در اینترنت، اطلاعات به دست آمده از شواهد تاریخی و مطالعات پیشین را بررسی و تحلیل کردند. در تحقیق حاضر، حضور اقتصادی زنان در دورههای مورد نظر در قالب مشاغل روزمره مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و سپس برمبنای روش جدید طبقهبندی شده است. با بهرهگیری از طبقهبندی و برمبنای طبقات مختلف جامعه در طول این دوره، جنبههای مختلف فعالیت‌های زنان در زمینههای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است
سلیمان حیدری
چکیده
یک سال بعد از امضای مقاوله‌نامة همکاریِ ایران و آمریکا، در خصوص عمران و توسعه روستایی، کارشناسان کشاورزی دانشکده کشاورزی یوتا راهی استان فارس و هشت استان دیگر شدند، تا بتوانند کمک‌های فنی خود را در اختیار کشاورزان، زمینداران و کارکنان ادارات کشاورزی قرار دهند. کارشناسان، در دوم آبان‌ماه 1330 در شیراز مستقر شدند و در طول شش سال فعالیت، ...
بیشتر
یک سال بعد از امضای مقاوله‌نامة همکاریِ ایران و آمریکا، در خصوص عمران و توسعه روستایی، کارشناسان کشاورزی دانشکده کشاورزی یوتا راهی استان فارس و هشت استان دیگر شدند، تا بتوانند کمک‌های فنی خود را در اختیار کشاورزان، زمینداران و کارکنان ادارات کشاورزی قرار دهند. کارشناسان، در دوم آبان‌ماه 1330 در شیراز مستقر شدند و در طول شش سال فعالیت، کمک‌های فنی خود را در زمینة ترویج و آموزش کشاورزی، تربیت مروج، مکانیزه شدن کشاورزی و دفع آفات نباتی ارائه دادند. این پژوهش درصدد است به یک سئوال اساسی پاسخ دهد: هیئت عملیات اقتصادی آمریکا چه نقشی در تحول کشاورزی استان فارس داشت؟ یافتههای پژوهش حاکی است تا قبل از حضور آمریکایی‌ها در فارس، کشاورزی به صورت سنتی بوده است و پس از حضور کارشناسان کشاورزی یوتا و ایجاد مزارع نمونه و آموزش عملی و تئوری، زمینة مکانیزه شدن کشاورزی و گام نهادن در کشاورزی نوین به صورت تدریجی فراهم شد، به طوری که تولید در واحد سطح افزایش یافت و کشاورزان در سه مرحله کاشت، داشت و برداشت، به تدریج از ابزارهای نوین و ماشین‌آلات کشاورزی مثل تراکتور و کمباین استفاده کردند. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانهای و مبتنی بر اسناد موجود در دانشگاه یوتا و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران است.
سید برهان تفسیری؛ منصور احمدی
چکیده
در پژوهش حاضر ایل گلباغی از آغاز تا زمان کوچ اجباری آنها توسط رضاشاه بررسی میشود. هدف از این پژوهش بازکاوی گوشه‌ای از حیات اجتماعی و ایلیاتی مردم کُرد و سؤال اصلی پژوهش هم معطوف به چرایی کوچ اجباری آنها از سوی رضاشاه است. این پژوهش بر روش توصیفی ـ تحلیلی استوار است. برای پاسخ به سؤال تحقیق ابتدا سکونتگاه ایل گلباغی و موقعیت تاریخی ...
بیشتر
در پژوهش حاضر ایل گلباغی از آغاز تا زمان کوچ اجباری آنها توسط رضاشاه بررسی میشود. هدف از این پژوهش بازکاوی گوشه‌ای از حیات اجتماعی و ایلیاتی مردم کُرد و سؤال اصلی پژوهش هم معطوف به چرایی کوچ اجباری آنها از سوی رضاشاه است. این پژوهش بر روش توصیفی ـ تحلیلی استوار است. برای پاسخ به سؤال تحقیق ابتدا سکونتگاه ایل گلباغی و موقعیت تاریخی و جغرافیایی آنها در مناطق سردسیر سارال موردتوجه قرار گرفت، سپس به بررسی شیوۀ زندگی ییلاق ـ قشلاق آنها و دشمنیهای حاصله از آن پرداخته شد و برای تبیین این مسئله، ناآرامیها و دستبردهای صورت گرفته توسط گلباغیها در مناطق پیرامون شامل گروس، اورامان، اطراف سنندج و همچنین برخورد آنها با جافها و سیاستهای مقطعی حکومت محلی کردستان در بررسی شد. با روی کار آمدن دولت پهلوی و تلاش در راستای برقراری نظم نوین و دائمی در تمامی نقاط ایران، و نیز اتخاذ سیاستهای عشایری خاص در این راستا، گرفتن تصمیمی قاطع در رابطه با گلباغیها و سرکوب همیشگی آنها (حداقل از دید حکومت مرکزی جدید) ضروری مینمود و دولت نوین متمرکز و اقتدارگرا دیگر چنین آشفتگیها و ناامنیهایی را برنمیتافت و چرایی کوچ آنها هم در همین عامل نهفته بود.
