با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ ایران دوره ایران اسلامی

2 دانشیار دانشگاه پیام نور

چکیده

مشخص نبودن منابع دهقانان در سطح ملی و مشکلات سازماندهی آنان در روستاهای جدا و پراکندة ایران مانع از آن شد که دهقانان به عنوان یک طبقه در جریان انقلاب مشروطیت شرکت داشته باشند اما در عصر مشروطه، جنبش‌های دهقانی چندی در برخی از مناطق کشور رخ داد. سرزمین گیلان یکی از مناطقی بود که دهقانان آن، به‌طور جدی، تقریباً در سراسر منطقه، درگیر جنبش دهقانی بر علیه اربابان بودند. دهقانان در طی جنبش اقدامات متفاوتی جهت مبارزه با اربابان انجام دادند و از حمایت گروه‌ها و احزاب سیاسی همچون اجتماعیون عامیون، انجمن عباسی و سوسیال دموکرات‌های گیلان بهره‌مند شدند. هدف مقاله بررسی مسئلة تحقیق، یعنی چگونگی اقدامات دهقانان در طی جنبش بر علیه اربابان، با توجه به حمایت‌های احزاب سیاسی، براساس منابع تاریخی و برخی از روزنامه‌های عصر مشروطه به روش توصیفی ـ تحلیلی است. دستاوردهای تحقیق نشان داد دهقانان طی مراحل مختلف جنبش، به اقداماتی نظیر نپرداختن بهرة مالکانه، زدوخورد و درگیری با مالکان و اخراج آنان ازروستاها، و تشکیل انجمن‌های روستایی دست زدند. پس از دوسال درگیری دهقانان با مالکان، علی‌رغم پیروزی‌های موقت دهقانان، به‌دلیل عدم حمایت مجلس و انجمن ولایتی گیلان از دهقانان، جنبش دهقانی با شکست به پایان رسید و بار دیگر نظام ارباب ـ رعیتی بر گیلان حکمفرما شد.

کلیدواژه‌ها

آدمیت، فریدون (1387). ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران. چاپ اول. تهران: گستره.
آفاری، ژانت (1385). انقلاب مشروطة ایران. ترجمة رضا رضایی. چاپ سوم. تهران: بیستون.
اشرف، احمد (1352). مشخصات اقتصادی اجتماعی نظام بهره‌برداری کشاورزی در ایران. تهران: سازمان برنامه و بودجه مرکز آموزش برنامه‌ریزی منطقه‌ای.
اشرف، احمد؛ بنو عزیزی، علی (1393). طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران. ترجمه سهیلا ترابی فارسانی. چاپ سوم. تهران: نیلوفر.
پاولویچ، م؛ ایرانسکی، تریا. س (1357). سه مقاله دربارة انقلاب مشروطیت ایران. ترجمة م هوشیار. چاپ اول. تهران: نشر حبیبی.
تدین، عطاءالله (1353). نقش گیلان در نهضت مشروطیت ایران. چاپ اول. تهران: فروغی.
خسروی، خسرو (1355). پژوهشی در جامعه روستایی ایران. چاپ اول. تهران: پیام.  
رابینو، هـ. ل (1352). مشروطه گیلان به انضمام وقایع در 1330 هـ . ق. به کوشش محمد روشن. چاپ اول. رشت: نشر طاعتی.
رواسانی، شاپور (1390). دولت و حکومت در ایران. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
سوداگر، محمد (1359). نظام ارباب ـ رعیتی در ایران. چاپ دوم. تهران: پازند.
شاکری، خسرو (1384). پیشینه‌های اقتصادی، اجتماعی جنبش مشروطیت و انکشاف سوسیال دموکراسی. چاپ اول. تهران: اختران.
شاکری، خسرو؛ چلنگریان، آرشاوی؛ درویش، تیگران و ... (1382). نقش ارامنه در سوسیال دموکراسی ایران (1905-1911). به کوشش محمدحسین خسروپناه. چاپ اول. تهران: شیرازه.
عیسوی، چارلز (1388). تاریخ اقتصادی ایران. ترجمة یعقوب آژند. چاپ سوم. تهران: گستره.
فومنی، عبدالفتاح (1349). تاریخ گیلان. به تصحیح منوچهر ستوده. چاپ اول. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
کتاب آبی (گزارش‌های محرمانه وزارت امور خارجه انگلیس دربارة انقلاب مشروطیت ایران) (1363). به کوشش احمد بشیری. جلد 1. چاپ دوم. تهران: نشر نو.
کتاب نارنجی (گزارش‌های سیاسی وزارت امور خارجه دربارة انقلاب مشروطة ایران) (1367). به کوشش احمد بشیری. جلد 4. چاپ اول. تهران: نشر نور.
لمبتون، آ.ک. س (1377). مالک و زارع در ایران. ترجمه منوچهر امیری. چاپ چهارم. تهران: علمی و فرهنگی.
مراغه‌ای، زین‌العابدین (1353). سیاحتنامة ابراهیم‌بیگ. با حواشی باقر مؤمنی. چاپ سوم. تهران: نشر اندیشه.
مؤمنی، باقر (1359). مسئلة ارضی و جنگ طبقاتی در ایران. چاپ اول. تهران: نشر پیوند.
میرابوالقاسمی‌، سید محمدتقی (بی‌تا). گیلان از انقلاب مشروطیت تا روزگار ما. رشت: نشر هدایت.
ناظم‌الاسلام کرمانی (1384). تاریخ بیداری ایرانیان. به اهتمام علی‌اکبر سعیدی سیرجانی. چاپ هفتم. تهران: امیرکبیر.
ولی، عباس (1380). ایران پیشا سرمایه‌داری. ترجمه حسن شمس آوری. چاپ اول. تهران: نشر مرکز.
 
روزنامه‌
روزنامه آموزگار، 1329: شماره 2.
روزنامه انجمن ولایتی گیلان، 1325: شماره 1.
روزنامه مجلس،1286: جلد 2، شماره 147.
روزنامه نسیم شمال،1327:شماره‌های 29و54.