هوشنگ خسروبیگی؛ سمانه ابراهیم زاده گرجی
چکیده
حدود چهل سال از 146 سال حکومت صفاریان، مربوط به دوره شکلگیری و اوج حکمرانی این خاندان است و مابقی عمر این حکومت، در قالب یک حکومت محلی سپری شد. با این حال بازماندگان صفاریان از برنامههای سیاسی مؤسسان این حکومت در گسترش قلمرو و تنظیم مناسبات خود با خلافت عباسی باز نماندند. با مرگ عمرولیث، گرچه تصور میشود که صفاریان در این بخش از ...
بیشتر
حدود چهل سال از 146 سال حکومت صفاریان، مربوط به دوره شکلگیری و اوج حکمرانی این خاندان است و مابقی عمر این حکومت، در قالب یک حکومت محلی سپری شد. با این حال بازماندگان صفاریان از برنامههای سیاسی مؤسسان این حکومت در گسترش قلمرو و تنظیم مناسبات خود با خلافت عباسی باز نماندند. با مرگ عمرولیث، گرچه تصور میشود که صفاریان در این بخش از دوره حکمرانی خود به عنوان یک حکومت محلی، دیگر رویهای چالشبرانگیز با خلافت نداشتهاند، ولی گزارشهای پراکنده منابع و نیز سکههای یافت شده نشان میدهد که بازماندگان صفاریان (287-393ق) همواره در عمل، روال تابعیت کامل از خلافت را نپیمودهاند. مسئله این پژوهش، شناسایی تعارضها و همپوشانیهای موجود در گزارشهای منابع تاریخنگاری در مقایسه با نتایج حاصل از بررسی سکههای مضروب این خاندان، در مناسبات با خلافت عباسی است. این پژوهش، با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و متکی بر سکهها انجام شده و نشان میدهد که در اهداف حاکم بر روابط بازماندگان صفاریان با خلافت، در مقایسه با دورة اول صفاریان، تغییری حادث نشده است. خلافت عباسی همدلی با صفاریان نیافت و تلاش صفاریان در کسب مشروعیت سیاسی پایدار از خلافت عباسی با کامیابی همراه نبود. دستاورد این پژوهش نشان داد که بررسی سکهها میتواند خلاء گزارشهای تاریخی را تکمیل کنند. با بررسی سکهها این امکان فراهم شد تا ترسیم نسبتا روشنتری از رویدادهای تاریخی با تکیه بر روابط صفاریان با خلافت عباسی ارائه شود.
هوشنگ خسروبیگی؛ مژگان صادقی فرد؛ جمشید نوروزی
چکیده
ورود مغولها به ایران، نه تنها یک رویداد نظامی بود، بلکه بهتدریج حضور این اقوام و مهاجرت آنان به فلات ایران، تأثیرات خود را بر نظام اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و نیز تشکیلات اداری بر جای نهاد. تشکیلات اداری یکی از اولین بخشهایی بود که در همان سالهای آغازین تحت تأثیر حضور این اقوام قرار گرفت. این تأثیر بهتدریج ـ و نه یکباره ـ ...
بیشتر
ورود مغولها به ایران، نه تنها یک رویداد نظامی بود، بلکه بهتدریج حضور این اقوام و مهاجرت آنان به فلات ایران، تأثیرات خود را بر نظام اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و نیز تشکیلات اداری بر جای نهاد. تشکیلات اداری یکی از اولین بخشهایی بود که در همان سالهای آغازین تحت تأثیر حضور این اقوام قرار گرفت. این تأثیر بهتدریج ـ و نه یکباره ـ کمرنگتر شد؛ با اینحال برخی عناصر پایدار آن برای سالها و برای سلالههای پسین باقی ماند. هدف پیش روی این تحقیق، شناخت این تأثیرات در بخشی از تشکیلات اداری یعنی در حوزة نظام قضایی در حکومت آل مظفر (795-713ق) – و شناخت مبانی شکلگیری نظام قضایی این حکومت و با مسئله ارزیابی چگونگی فرآیند استمرار یا تضعیف نمادهای مغولی در نظام قضایی آل مظفر است. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و در حوزة مطالعات کتابخانهای انجام شده است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که تشکیلات قضایی آل مظفر بر سه رکن استوار بوده است: اقتباس از تشکیلات قضایی مخدومان اولیه آل مظفر یعنی حکومت ایلخانان؛ تشکیلات اداری در حکومتهای مسلمان ایران پیش از ایلخانان؛ و سنتهای محلی قلمرو آل مظفر در یزد و فارس. همچنین این بررسی نشان داد که عناصر و نمادهای مغولی، علیرغم حضور در تشکیلات قضایی آل مظفر، بهتدریج در محاق قرار گرفته است و سنتهای ایرانی ـ اسلامی حضور و بروز پررنگتری یافتهاند
نظام علی دهنوی؛ هوشنگ خسروبیگی
چکیده
ساختار و تشکیلات اداری آستان قدس در دورة قاجار و بهخصوص در روزگار حاکمیت ناصرالدینشاه همانند تشکیلات دورة صفویه و طبق دستورالعمل طومار علیشاهی در دورة افشاریه بود. این پژوهش در پی بررسی و شناخت پراکندگی مناصب و مشاغل آستان قدس در هر یک از محلههای ششگانه شهر مشهد، با تکیه بر نسخه خطی کتابچه تعداد نفوس ارض اقدس و شهر مشهد ...
بیشتر
ساختار و تشکیلات اداری آستان قدس در دورة قاجار و بهخصوص در روزگار حاکمیت ناصرالدینشاه همانند تشکیلات دورة صفویه و طبق دستورالعمل طومار علیشاهی در دورة افشاریه بود. این پژوهش در پی بررسی و شناخت پراکندگی مناصب و مشاغل آستان قدس در هر یک از محلههای ششگانه شهر مشهد، با تکیه بر نسخه خطی کتابچه تعداد نفوس ارض اقدس و شهر مشهد مقدس است. نسخه خطی مذکور در دورة پادشاهی ناصرالدینشاه و به دستور محمدتقی میرزا رکنالدوله، حکمران ایالت خراسان و سیستان، به رشته تحریر درآمده است. این نسخه، نمونهای جالب از اطلاعات و آمار نفوس و مشاغل شهر مشهد در زمان ناصرالدینشاه است و پراکندگی مناصب و مشاغل آستان قدس در محلههای مختلف شهر مشهد را نشان میدهد. روش تحقیق در این پژوهش، روش تحلیل دادههای موجود است که این دادهها با استفاده از نرم افزار Spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از رابطه معنادار پراکندگی مناصب و مشاغل آستان قدس در محلههای ششگانه شهر مشهد است. این پژوهش نشان میدهد که تعداد مناصب و مشاغل بالای هرم تشکیلات آستان قدس به نسبت جمعیت در محله بالا خیابان و سراب به دلیل اعیاننشینی، زیادتر است و در محلة پایین خیابان که فقیرنشینتر بود، بسیار اندکتر است.
حشمتاله عزیزی؛ داریوش رحمانیان؛ هوشنگ خسروبیگی؛ محمد رستمی
چکیده
بنادر و جزایر خلیجفارس از آغاز حکومت قاجاریه تا اوایل سده چهاردهم هجری اغلب تحت نظارت والی فارس و به صورت غیرمتمرکز اداره میشدند. اما در عصر ناصری با تاسیس نهاد جدیدی تحت عنوان «حکمرانی بنادر و جزایر خلیجفارس» به مرکزیت بوشهر، اداره تمامی این مناطق به صورت متمرکز زیر نظر شخص حکمران بنادر قرار گرفت. در این مقاله با رویکرد ...
بیشتر
بنادر و جزایر خلیجفارس از آغاز حکومت قاجاریه تا اوایل سده چهاردهم هجری اغلب تحت نظارت والی فارس و به صورت غیرمتمرکز اداره میشدند. اما در عصر ناصری با تاسیس نهاد جدیدی تحت عنوان «حکمرانی بنادر و جزایر خلیجفارس» به مرکزیت بوشهر، اداره تمامی این مناطق به صورت متمرکز زیر نظر شخص حکمران بنادر قرار گرفت. در این مقاله با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با استفاده از اسناد جدید به بررسی روند شکلگیری این نهاد تازه تاسیس در عصر ناصری خواهیم پرداخت. یافتههای تحقیق نشان میدهد، که هرچند وقوع مساله هرات و لشکرکشی انگلیسیها به خارک و بوشهر در عصر محمدشاه را میتوان سرآغاز توجه حکام قاجار نسبت به اهمیت بنادر جنوب دانست. اما در عصر ناصری با ظهور رجال آگاه و کاردانی همچون امیرکبیر و اعمال سیاستهای واقعبینانه وی در قبال خلیجفارس، گماشتن والیان باکفایت در فارس و حمایتهای تجار و بازرگانان جنوب، کمکم زمینههای لازم برای تجدیدنظر در نحوه اداره بنادر جنوب فراهم شد، که نتایج اصلی آن پس از دورهای کوتاه، ضمن لغو نظام اجارهداری بنادر، منجر به تاسیس حکمرانی بنادر و جزایر خلیج فارس در سال 1305ق توسط امینالسلطان شد. البته تاسیس این نهاد جدید به منظور اداره متمرکز بنادر جنوب، در عمل نتوانست به نتایج مطلوب و شایستهای دست یابد.
شهرام فرحناکی*؛ جمشید نوروزی؛ هوشنگ خسروبیگی؛ شهرام یوسفی فر
دوره 5، شماره اول-پیاپی9-پاییز و زمستان95 ، اسفند 1395، ، صفحه 42-75
چکیده
نوشتار حاضر به بررسی جنبههایی از کشاورزی خراسان و ماوراءالنهر در دورة تیموریان ـ از ظهور تیمور تا انتهای حکمرانی سلطان حسین بایقرا ـ میپردازد. مقاله، با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی و با اتکاء به دادههای موجود در منابع، این مسئله را مورد توجه قرار میدهد که تحولات کشاورزی خراسان و ماوراءالنهر تا چه میزان از تحولات سیاسی دورة ...
بیشتر
نوشتار حاضر به بررسی جنبههایی از کشاورزی خراسان و ماوراءالنهر در دورة تیموریان ـ از ظهور تیمور تا انتهای حکمرانی سلطان حسین بایقرا ـ میپردازد. مقاله، با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی و با اتکاء به دادههای موجود در منابع، این مسئله را مورد توجه قرار میدهد که تحولات کشاورزی خراسان و ماوراءالنهر تا چه میزان از تحولات سیاسی دورة تیموریان تأثیر پذیرفته است. در این نوشتار نشان داده شد که جنبههای مختلفی از کشاورزی خراسان و ماوراءالنهر متأثر از تحولات سیاسی دورة تیموریان بوده است. ترغیب به آبادسازی اراضی در کنار اجرای طرحهای احیای اراضی در چندین ولایت، احداث و یا بازسازی شبکههای آبیاری و نیز اجرای مدیریت کارآمد در نظام زمینداری منطقه، در زمرة این تأثیرات است. کاربست فنون عملی در زراعت و باغداری موجب رونق در تولید محصولات زراعی و باغی گردید. علیرغم رونق مذکور، به سبب برخی تحولات سیاسی- اجتماعی و نیز اخذ مالیاتهای نامتعارف در برهههایی از این دوره، وضعیت زندگی زارعان ناخوشایند گزارش شده است.
هوشنگ خسروبیگی؛ زهرا قلاوند
دوره 4، شماره دوم-پیاپی 8-بهار و تابستان 95 ، شهریور 1395، ، صفحه 41-51
چکیده
در دوره قاجار، اگرچه به دنبال انتخاب تهران به عنوان پایتخت و در پی آن تعیین تبریز به عنوان ولیعهدنشین، شهر شیراز اهمیت سابق خود را از دست داد؛ ولی ایالت فارس به عنوان پایتخت زندیه و محل استقرار ولیعهد در سالهای آغازین حکومت قاجار و همچنین به علت نزدیکی به خلیج فارس در دوره قاجار، دارای اهمیت فراوان بود. در این زمان این ایالت از تقسیمات ...
بیشتر
در دوره قاجار، اگرچه به دنبال انتخاب تهران به عنوان پایتخت و در پی آن تعیین تبریز به عنوان ولیعهدنشین، شهر شیراز اهمیت سابق خود را از دست داد؛ ولی ایالت فارس به عنوان پایتخت زندیه و محل استقرار ولیعهد در سالهای آغازین حکومت قاجار و همچنین به علت نزدیکی به خلیج فارس در دوره قاجار، دارای اهمیت فراوان بود. در این زمان این ایالت از تقسیمات داخلی و همچنین ارکان حکومتی و تشکیلاتی مختص به خود برخوردار بود که در فراز و نشیب این دوره تاریخی دچار تغییر و تحولاتی شد. با شروع حکومت محمدشاه و شورش حاکم ایالت فارس سیاستهایی در جهت کاهش قدرت حکام و همچنین تحدید قلمرو ایالت فارس اتخاذ گردید. در همین راستا حکومت مرکزی با استفاده از قدرتهای سنتی این ایالت، همچون کلانتر، موازنه قدرت را در این ایالت برقرار کرد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، درصدد پاسخ به این پرسش اصلی است که مهمترین عوامل مؤثر در تغییر حدود ایالت فارس و جایگاه آن در تقسیمات کشوری دوره قاجار چه بود و حکومت قاجاریه به منظور تثبیت قدرت در این ایالت از چه تدابیری بهره جست؟
هوشنگ خسروبیگی؛ عبدالله ساجدی
دوره 3، سال سوم-شماره دوم-پیاپی 6 بهار و تابستان 94 ، مهر 1394، ، صفحه 23-44
چکیده
تشکیل یک حکومت به شکلگیری مبانی ذهنی و پشتوانۀ معنایی مورد باور مردم وابسته است. این پشتوانه معنایی همان مشروعیّت است. حکومت صفاری، به عنوان یکی از حکومت های محلی در حوزۀ قلمرو خلافت عباسی، برپایۀ قدرت نظامی و استیلاء پا به عرصۀ رقابت های سیاسی گذاشت و پیش درآمدی شد برای حکومت های بعدی، مانند آل بویه، که قدرت نظامی را اساس کسب ...
بیشتر
تشکیل یک حکومت به شکلگیری مبانی ذهنی و پشتوانۀ معنایی مورد باور مردم وابسته است. این پشتوانه معنایی همان مشروعیّت است. حکومت صفاری، به عنوان یکی از حکومت های محلی در حوزۀ قلمرو خلافت عباسی، برپایۀ قدرت نظامی و استیلاء پا به عرصۀ رقابت های سیاسی گذاشت و پیش درآمدی شد برای حکومت های بعدی، مانند آل بویه، که قدرت نظامی را اساس کسب مشروعیّت سیاسی خود قرار داده بودند. برخلاف رسم رایج، خلافت عباسی را تنها به عنوان یک ابزار و درمانی موقتی به آن پناه می بردند. البته در کنار قدرت شمشیر، مسلک عیاری، مشروعیّت پیشینی(درگذشته) و نیز مقبولیت عمومی در مشروعیّتبخشی به حکومت صفاری نقش داشته اند. هدف این مقاله، به کمک روش توصیفی-تحلیلی، شناسایی مبانی مشروعیّت سیاسی حکومت محلی صفاری و تحلیل آنها در جهت روشن شدن بیشتر ماهیّت سیاسی آن حکومت و میزان وابستگی به هریک از کانون های مشروعیت بخش است.
