نوع مقاله : pajoheshi
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری باستانشناسی تربیت مدرس
2 دانشیار، گروه پژوهش و تاریخ هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 عضو هیات علمی
4 دانشیار، گروه تاریخ، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
تحرک‌های اجتماعی، نقطه بر هم خوردن نظام دیرپای روابط درون فضا و دگرگونی آن از بعد معنایی و تولید فضاهای جدید است. ازاین‌رو پژوهش حاضر بر یافتن نحوه دگردیسی فضا در یکی از مهم‌ترین تحرکات اجتماعی معاصر یعنی انقلاب مشروطه در دوران قاجاریه می‌پردازد و قصد دارد تا نشان دهد که کنش متقابل میان امر اجتماعی/ فضایی چگونه منجر به تغییر مفهوم فضایی شهر تهران در آن دوره شده است. هدف از این پژوهش بررسی رابطه میان فضای شهری و رخدادهای انقلاب مشروطه و دگرگونی نمادین فضاهای شهری ناشی از این کنش اجتماعی است. روش پژوهش حاضر تاریخی و توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری مطالب به شیوه کتابخانه‌ای (اسنادی) و میدانی (بازدید از بناها) بوده است. نتایج پژوهش نشانگر آن است که در انقلاب مشروطه، سه مرحله مختلف از مصرف، تولید و مقابله فضایی قابل مشاهده است. در مرحله اول، رویدادها در کالبد فضایی که از منظر تاریخی مشروع محسوب میشوند، آغاز و در ادامه کنش اجتماعی به خلق و بازنمایی فضاهای خود اقدام می‌‌کنند و فضاهای روزمره به جزئی از یک نظام نمادین جدید فضای شهری بدل میشوند و در مرحله سوم انقلاب با دگردیسی مفهوم فضایی، تغییر معنای نمادین فضاهای از پیش موجود و تلاش برای تصرف فضاهای تعیین‌یافته با هدف مقابله گروه‌های درگیر در انقلاب روبرو هستیم.
کلیدواژه‌ها
- آبراهامیان، یرواند (۱۳۷۷)، ایران بین دو انقلاب. ترجمه احمد گل‌محمدی؛ محمدابراهیم فتاحی ولیلایی. تهران: نشر نی.
- آبراهامیان، یرواند (1394)، نقش جمعیت‌های مردمی در انقلاب مشروطه ایران. مردم در سیاست ایران، پنج پژوهش موردی. ترجمه بهرنگ حبیبی. تهران: نشر چشمه.
- آدمیت، فریدون (1335)، ایدئولوژی نهضت مشروطیت در ایران. تهران: پیام.
- اتحادیه، منصوره (1381)، پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت دوره‌‌های یکم و دوم مجلس شورای ملی. تهران: کتاب سیامک.
- آجودانی، ماشاالله (1382)، مشروطه ایرانی. تهران: اختران.
- اهری، زهرا و سیدمحسن حبیبی (1394)، میدان بهارستان: تجربه نووارگی در فضای شهری ایرانی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
- بروان، ادوارد (1380)، انقلاب مشروطیت ایران، ترجمه مهری قزوینی. تهران: نشر کویر.
- بهجت‌‌پناه، هدی (1391)، شهر تهران از منظر دادوستد کتاب: در دورۀ قاجار. پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: زهرا اهری. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- بیات، آصف (1391)، سیاست‌های خیابانی: جنبش تهیدستان در ایران. ترجمه سید اسدالله نبوی چاشمی،تهران: پردیس دانش.
- پاولویچ، م وایرانسکی تریاس (1337)، انقلاب مشروطیت و ریشه‌‌های اجتماعی، اقتصادی آن. ترجمه م هوشیار، تهران: رودکی.
- ترکمان، محمد (1362)، رسائل و اعلامیه‌‌ها،... روزنامه شیخ فضل‌الله نوری. جلد1و2، تهران: رسا.
- تقی‌‌زاده، سیدحسن (1338)، تاریخ اوایل انقلاب و مشروطیت در ایران. تهران: جانزاده.
- حبیبی، سید محسن (1387)، از شار تا شهر: تحلیلی تاریخی از مفهوم شهر و سیمای کالبدی آن تفکر و تأثر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- دولت‌‌آبادی، یحیی (1362)، حیات یحیی. تهران: نشر عطار و فردوسی.
- رحمانیان، داریوش (1390)، جنبش مشروطه. تهران: کانون اندیشه جوان.
- روزنامة حبل‌المتین (1325)، شماره 2.
- روزنامه آینه غیب‌‌نما (1325)، شمارة 23.
- سالور، قهرمان میرزا (1374)، روزنامه خاطرات عین‌‌السلطنه. تصحیح ایرج افشار. تهران: اساطیر.
- شمیم، علی‌اصغر (1387)، ایران در دورۀ سلطنت قاجار. تهران: انتشارات بهزاد.
- صفاری، محمدعلی (1342)، شهرداری تهران در 38 سال قبل. سالنامه دنیا، شماره 19.
- طباطبایی، سید جواد (1392)، تأملی درباره ایران. جلد دوم (نظریه حکومت در ایران) بخش دوم (مبانی نظریه مشروطه‌خواهی). تهران: مینوی خرد.
- عابد، شورش (1391)، نقش قدرت در معماری ناصری. پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: زهرا اهری. استاد مشاور: امیرعلی نجومیان. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- علم، محمدرضا (۱۳۸6)، بازشناسی مبارزات قدمی علمای عتبات جهت اعاده مشروطیت ایران، علوم انسانی دانشگاه الزهرا.
- فلور، ویلم (1366)، جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار. ترجمه ابوالقاسم سری. جلد2. تهران: توس.
- فوران، جان (1392)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی. ترجمه احمد تدین. تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
- قیصری، علی (1393)، روشنفکران ایران در قرن بیستم از مشروطیت تا پایان سلطنت. ترجمه محمد دهقانی. تهران: انتشارات هرمس.
- کاتوزیان، محمدعلی (1379)، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران. تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کرمانی، ناظم الاسلام (1376)، تاریخ بیداری ایرانیان. تهران: نشر پیکان.
- کسروی تبریزی، احمد (1363)، تاریخ مشروطه ایران. جلد1و2. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
- گاتدینر، مارک (۱۳۹۶). «مارکسِ زمان ما: هانری لوفور و تولید فضا»، درآمدی بر تولید فضای آنری لوفور، ترجمه آیدین ترکمه، چاپ دوم، تهران: انتشارات تیسا.
- مانتوف، ن.پ (1326)، حکومت تزار و محمدعلی‌‌شاه: بمباران مجلس شورای ملی در سال 1326 هجری قمری.
- مستوفی، عبدالله (1384)، شرح زندگانی من: تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه. تهران: نشر زوار.
- ملک‌زاده، مهدی (1383)، انقلاب مشروطیت ایران. تهران: انتشارات سخن.
- ممفورد، لوئیز (1381)، جامعه مدنی در گذر تاریخ: خاستگاه‌‌ها، دگرگونی‌‌ها و دورنماهای آن: گفتاری در پیدایش، شکل‌‌گیری و توسعه جامعه مدنی. ترجمه احمد عظیمی، تهران: خدمات فرهنگی رسا.
- نجفی، مهنام (1390)، میدان توپخانه دارالخلافه ناصری: ذهنیت ایرانی و ره‌‌آورد دیگری. تهران: نشر روزنه.
- نجم‌‌آبادی، افسانه (1395)، حکایت دختران قوچان: از یادرفته‌های انقلاب مشروطه. سوئد: نشر باران.
- یزدانی، سهراب (1391)، اجتماعیون عامیون. تهران: نشر نی.
- یزدانی، سهراب (1396)،کودتاهای ایران. تهران: نشر ماهی.
- Brenner, N. (2009). Introduction: State, space, world. In H. Lefebvre (Eds.), State, space, world: Selected essays (pp. 1-48). Minneapolis, MN: University of Minnesota Press.
- Elden, S. (2004).Understanding Henri Lefebvre: Theory and the Possible. London: Continuum.
- Lefebvre, H, 1991 [1974], The Production of Space translated by Nicolson-Smith, D, (Blackwell, Oxford).
- Merrifield, A. (2000). Henri Lefebvre: A socialist in space. In M. Crange & N.
- Purcell, M. (2002). Excavating Lefebvre: The right to the city and its urban politics of the inhabitant. Geo Journal 58 (2-3), 98-108.
- Smith, Neil, Low, Setha (2013) the Politics of Public Space. London: Taylor & Francis
- Thacker, A. (2003). Moving through Modernity, Space and Geography in Modernism. Manchester: Manchester University Press.
- Zieleniec, A. (2007). Theory social and Space, London, Sage.
)