با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 رئیس موسسه آموزش عالی پارس

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

3 استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

چکیده

وقوع جنگ جهانی دوم (1939-1945م) باعث ایجاد شرایط ویژه‌ای در نقاط مختلف ایران شده بود. یکی از این مناطق ایالت فارس بود؛ نزدیکی به خلیج فارس و منابع نفت، تأثیر جنگ را بر فارس اجتناب‌ناپذیر می‌کرد. به علاوه کشمکش‌های سیاسی بین ایل قشقایی با حکومت مرکزی و ضعف دولت مرکزی زمینه‌ساز وارد آمدن خسارات عمده به این استان گردید. پژوهش حاضر در پی بررسی پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی فارس در جنگ جهانی دوم است. برهمین مبنا سؤال اصلی پژوهش ناظر بر این مسئله است که جنگ جهانی دوم و حضور متفقین چه تأثیری بر کشاورزی، حمل و نقل و بهداشت و درمان فارس گذاشت؟ این پژوهش در پی آن است تا با اتکا به اسناد ، روزنامه‌های محلی و منابع دست اول تأثیر حضور متفقین بر فارس در جنگ جهانی دوم را نشان دهد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که فارس طی دوران جنگ در سه بخش کشاورزی (کمبود غلات، کمبود نان مرغوب)، بهداشت (وقوع بیماری، کمبود دارو و طبیب) و حمل و نقل (عدم تأمین امنیت راه‌ها و قاچاق) شرایط نامساعدی را به دلیل مداخله متفقین (به خصوص انگلیسی‌ها) تجربه کرده است. نوشتار حاضر بر اساس روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته است.

کلیدواژه‌ها

ابرلینگ، پیر (1383). کوچ‌نشینان قشقایی فارس. ترجمة فرهاد طیبی‌پور. تهران: شیرازه.
استوارت، ریچارد (1370). در آخرین روزهای رضاشاه. ترجمة عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: چاپخانه رخ.
الهی، همایون،(1361)، اهمیت استراتژیک ایران در جنگ جهانی دوم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی
اسکرین، سرکلارمونت (1363). جنگ جهانی در ایران (خاطرات سرکلارمونت اسکرین). ترجمة غلامحسین صالح‌یار. تهران: انتشارات سلسله.
اسناد وزارت امورخارجه بریتانیا پیرامون شیراز و فارس (1902-1903میلادی).(1372)، پژوهش و برگردان غلامرضا وطن‌دوست، شیراز: بنیاد فارس‌شناسی
انورخامه‌ای (1378). سال‌های آشوب (پژوهش در تاریخ معاصر ایران بر بنیاد اسناد طبقه‌بندی خارج شده انگلستان، امریکا، ایران).تهران: نشر و پژوهش فرزان.
ایوانف، (1356). تاریخ نوین ایران. ترجمة هوشنگ تیزایی و حسن قایم پناه، تهران: انتشارات اسلوج
ایوانف، میخاییل سرگی یویچ،(1393)، عشایر جنوب( عشایر فارس، قشقایی، خمسه، کهکیلویه، ممسنی)، مترجمان: کیوان پهلوان، معصومه داد، تهران: انتشارات آرون
بولارد، سر ریدر؛ اسکرین، سرکلارمونت (1362). شترها باید بروند. ترجمة حسین ابوترابیان. تهران: نشر نو.
بهمن بیگی، محمد (1324). عرف و عادت در عشایر فارس. تهران: بنگاه آذر.
بیات، کاوه (1381)، ایران و جنگ جهانی اول( اسناد وزارت داخله). تهران: سازمان اسناد ملی ایران
بیات، کاوه،(1390)، نبرد سمیرم( انگلیسی‌ها، قشقایی‌ها و جنگ جهانی دوم). تهران: انتشارات خجسته
تبراییان، صفاءالدین،(1371)، ایران در اشغال متفقین( مجموعه اسناد و مدارک 21-1318). تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا
ترز، ماری.(1376). شهسواران کوهسار(سفرنامه نواحی جنوبی ایران و ایل قشقایی). ترجمه محمد شهبا. تهران: انتشارات پیراسته
جلال پور، حسن، محمدی، امیر، « پیامدهای اشغال ایران در شهریور 1320»، پژوهش در تاریخ. سال سوم.زمستان 1391. شماره 9
خلعتبری، انوشیروان،(1385). محبوسین متفقین در ایران( 1324-1322). نشر اهورا
درباره سوم شهریور و نقش ایران در جنگ جهانی دوم. ج3. 2536 شاهنشاهی، تهران: مرکز پژوهش و نشر فرهنگ سیاسی دوران پهلوی
دلدم، اسکندر.(بی تا)، زندگی پرماجرای رضاشاه، جلد سوم، تهران: نشر گلفام
دولت ایران و متخصصان مهاجر آلمانی 1319-1310).(1374). به کوشش رضا آذری شهرضایی، تهران: انتشارات سازمان اسناد ملی ایران
دهقان نژاد، مرتضی، کاظمی، ظریفه« تحولات نیروی نظامی ایران از آغاز جنگ جهانی اول تا پایان جتگ جهانی دوم». فصلنامه آرشیو ملی. شماره 20
ذوقی، ایرج(1367). ایران و قدرت‌های بزرگ در جنگ جهانی دوم. تهران: انتشارات پاژنگ
رزم آرا، حاجعلی، (1330). فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها). ج7 . تهران: انتشارات دایره جغرافیایی ستاد ارتش
رکن زاده، آدمیت، فارس و جنگ بین الملل(1357).تهران: انتشارات اقبال
ره انجام حکمت( یادداشت‌های روزانه میرزا علی اصغرخان حکمت شیرازی). (1397). جلد دوم، به اهتمام دکتر سید محمد دبیر سیاقی، تهران: انتشارات خجسته
ساتون، ال، پی، الول،(1325)، ایران نو. ترجمه علی جواهر کلام. تهران: چاپخانه شرکت مطبوعات
سپهر (مورخ الدوله)، احمدعلی (1355). ایران در جنگ دوم جهانی. تهران: دانشگاه ملی ایران
سعیدی‌نیا، حبیب الله، ملکی، عبدالرزاق، (1395)، « پیامدهای جنگ جهانی دوم بر مناطق کرانه ای و پس کرانه ای خلیج فارس». فصلنامه مطالعات تاریخی جنگ. سال اول. شماره اول. پاییز
سیف‌پور فاطمی، نصرالله،(1379)، گزند روزگار خاطراتی از تحولات فارس در آستانه جنگ جهانی دوم، مجلس چهاردهم و بحران آذربایجان،تهران: نشر شیرازه
عاقلی، باقر(1367)، ذکاء الملک فروغی و شهریور 1320( خاطرات مهندس محسن فروغی). تهران: انتشارات سخن
عاقلی، باقر(1370)، خاطرات یک نخست وزیر( دکتر احمد متین دفتری)، تهران: انتشارات علمی
عامری، هوشنگ(1387)، از رضاشاه تا محمد رضا پهلوی. تهران: شرکت مطالعات و نشر کتاب پارسه
فراشبندی، علی مراد،(1359). تاریخ جنبش مردم فارس، انتشارات اسلامی
فیوضات، ابراهیم،(1375). دولت در عصر پهلوی. تهران: انتشارات چاپخش.
کاظمی، ظریفه (1392). «علل و عوامل قحطی‌های فارس در فاصله سال‌های 1324-1293ش/ 1945-1914».دوفصلنامه پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران. سال اول. شماره دوم. بهار و تابستان
کرونین، استفانی،(1383). رضاشاه و شکل گیری ایران نوین. ترجمه مرتضی ثاقب فر. تهران: نشر جامی
کوهی کرمانی، حسین (1329)، از شهریور 1320 تا فاجعه آذربایجان و زنجان، تهران: چاپخانه مظاهری
گرامی، محمدعلی،(1335)، تاریخ اقتصادی سیاسی، اجتماعی و نظامی دوران رضاشاه کبیر، تهران: انتشارات شاهنشاهی پهلوی
گلشنی، عبدالکریم،(1386)، گرانی و کمبود برنج در وقایع شهریور 1320، رشت: نشر بلور
گزیده اسناد جنگ جهانی دوم در ایران.(1381) به کوشش بهروز قطبی. تهران: اطلاعات
مجد، محمدقلی (1389) رضاشاه و بریتانیا( براساس وزارت امورخارجه آمریکا). ترجمه مصطفی امیری. تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی
محتشم، محمدرضا (1386). رنج ایرانی در جنگ جهانی، تهران: نشر جهانگره
مرادی خلج، محمد مهدی(1396). شیراز در دوران نهضت ملی شدن صنعت نفت، تهران: انتشارات کویر
ملک زاده، الهام، (1396)، « قحطی مناطق جنوب ایران طی جنگ جهانی اول به روایت اسناد آرشیو ملی ایران»، فصلنامه تاریخ، فرهنگ و تمدن خلیج فارس. سال اول. شماره دوم.  صص 103-119
ملک یزدی، خان ملک (1324)، ارزش مساعی ایران در جنگ. تهران: بی نا
نصیری طیبی، منصور، ( 1393)، انقلاب اسلامی در شیراز،تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی
نصیری طیبی، منصور (1393) : ایل قشقایی در تاریخ معاصر ایران. تهران: چاپ پردیس دانش
نوروززاده بوشهری، اسماعیل، (1327). اسرار نهضت جنوب، تهران: چاپخانه تابش
همبلی، گاوین، (1371)، سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج. ترجمه عباس مخبر. تهران: طرح نو
Hamzavi. A,H, (1944), Iran and The Tehran conference, International affairs  Royal Institute of International affairs 1944), vol 20, No2.
Mark, Eduard  M.(1975), » Allied Relation in Iran, 1941-1947: The Origins of Cold War Crisis« Wisconsin Magzine of History, Autumn
McFarland, Stephen L, (1985), » Anatomy of an Iranian political Crowd: The Tehran bread riot  of  December 1942«, in The United States of America,
Ramazani. Rouhollah.(1975), Irans Foreign Policy(1941-1973). The university of Virginia.
Ramazani. Rouhollah.(1966), The Foreign Policy of Iran a Developing Nation in world Affairs. The University of Virginia.