با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

2 دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) قزوین

چکیده

از دورة قاجار دریای خزر به تدریج موقعیت جدیدی را تجربه کرد. انعقاد قرارداد ترکمنچای و ضمیمة تجاری این قرارداد بیش از پیش جایگاه تجار روس را در ایران مستحکم کرد.. بعد از انعقاد قرارداد و به دنبال اقدامات روس­ها، امنیت و توسعة تجاری زیادی در دریای خزر برقرار شد. ذخایر غنی محصولات کشاورزی ایران از جمله برنج باعث توجه ویژه روسیه شد. پرسش اصلی این است که  جایگاه برنج شمال در تجارت بین ایران و روسیه در بازة­ زمانی مورد بررسی به چه صورت  است؟ و تجارت برنج چه اهمیتی در روابط قتصادی ایران و روسیه داشت؟ پژوهش حاضر، با استفاده از روش تحلیلی و توصیفی، در صدد تبیین جایگاه تجارت برنج مناطق شمالی ایران در مناسبات تجاری ایران و روسیه در دورة قاجار با تکیه بر منابع کتابخانه­ای و اسناد آرشیوی می­باشد. یافته­های پژوهش نشان می­دهد نزدیکی روسیه به ایران و وجود راه آبی دریای خزر و نیاز هر دو کشور به محصولات و مواد یکدیگر باعث توسعة تجارت مابین هر دو شده است. از اقلام تجاری ایران که در مناسبات بازرگانی ایران و روسیه جایگاه خوبی داشت، برنج بود که در ابتدا کفاف مصرف داخلی را می‌داد اما بعد از بیماری که در کرم‌های ابریشم پیدا شد، تولید این محصول چند برابر و جایگزین ابریشم شد. اگرچه تجارت این محصول در زمان‌هایی مثل قحطی و انقلاب اکتبر روسیه و نیز جنگ جهانی اول دچار نوساناتی شد اما فروش این محصول همچنان ادامه داشت

کلیدواژه‌ها

دلمانی، هانری رنه د. (1378). از خراسان تا بختیاری. (غلامرضا سمیعی، مترجم).(ج1). تهران: طاوس.
ابوت، کیث ادوارد.(1396).شهرها و تجارت ایران در دوره قاجاریه. (سید عبدالحسین رئیس السادات، مترجم). تهران: امیرکبیر.
ادارة اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (استادوخ): اسناد شمارة 3/42/1330ق؛ 11/23/1311؛ 3/42/1330ق؛ 1/30/1333ق؛ 2/12/1327ق؛ 28/12/1327ق؛ 35/52/1327ق؛ 1/25/1327ق؛ 30/1332ق؛ 8/61/1329ق؛ 3/42/1330ق؛ 12/20/1330ق؛ 1/20/1330ق؛  10/65/1335ق؛ 20/46/1335ق؛ 10/65/1335ق؛ 3/65/1336ق.
پولاک، یاکوب ادوارد (1368). ایران وایرانیان. به کوشش کاووس جهانداری. تهران: خوارزمی.
انتنر، مروین (1369). روابط بازرگانی روس و ایران (1828-1914). ترجمة احمد توکلی. تهران: موقوفات دکتر ایرج افشار یزدی.
انصاری رنانی، قاسم ؛ کرمانی، قنبرعلی (1380). تجارت در دوره قاجاریه، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
بوهلر،آلکساندر (1389). سفرنامه و جغرافیای گیلان و مازندران. به کوشش م. پ جکتاجی. رشت: گیلکان.
بینا، علی اکبر (1348). تاریخ سیاسی و دیپلوماسی ایران.(ج1). تهران: دانشگاه تهران.
تاجبخش، احمد (1362).سیاست‌های استعماری روسیة تزاری، انگلیس و فرانسه در ایران (در نیمة اول قرن 19).تهران:اقبال.
جکسن، آبراهام ولنتاین آبرامز (1387). سفرنامه جکسن: ایران در گذشته و حال. (منوچهر امیری و فریدون بدره ای، مترجم). تهران: علمی فرهنگی.
جمال زاده، محمد علی (1384). گنج شایگان. تهران: سخن.
رابینو، یاسنت لویی (1357). ولایات دارالمرز ایران: گیلان.(جعفر خمامی‌زاده، مترجم).تهران. بنیاد فرهنگ ایران
رزاقی، ابراهیم (1371). اقتصاد ایران. تهران: نی.
رشیدی، علی (1386).تحولات صد سالة اقتصاد ایران در سایة روابط بین المللی. تهران: روزنة کار.
سیف، احمد (1373). اقتصاد ایران در قرن19. تهران: نشر چشمه.
سپهر، عبدالحسین خان (1386). مرآت الوقایع مظفری. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: میراث مکتوب.
عظیمی دوبخشری، ناصر (1381). تاریخ تحولات اجتماعی- اقتصادی ایران، رشت: گیلکان.
عیسوی، چارلز (1369). تاریخ اقتصادی ایران در عصر قاجار. (یعقوب آژند، مترجم) تهران: گستره.
کاتف، فدت آفاناسی یویچ. (1356). سفرنامه کاتف (محمدصادق همایونفرد، مترجم). ویرایش عبدالعلی سیاوشی. تهران: کتابخانه ملی ایران
کاظم زاده، حسین (1371).روس و انگلیس در ایران 1864-1914(پژوهشی درباره امپریالیسم). تهران: انقلاب اسلامی.
کرزن، جورج ناتانیل (1380). ایران و قضیةی ایران. ترجمة غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: علمی فرهنگی
کرزن، جورج ناتانیل (1373). ایران و قضیة ایران. ترجمة علی جواهرکلام. تهران: ابن سینا.
لاکهارت، لارنس (1380). انقراض سلسله صفویه. ترجمة اسماعیل دولتشاهی. تهران: علمی فرهنگی.
لیتن، ویلهلم (1367). از نفوذ مسالمت آمیز تا تحت الحمایگی(1919-1860م). ترجمة مریم میراحمدی. تهران: انتشارات معین.
فراهانی، حسن. (1385). روزشمار تاریخ معاصر ایران. تهران: مؤسسة مطالعات و پژوهش­های سیاسی.
فرانسیس مکنزی، چارلز (1359). سفرنامه شمال. ترجمة منصوره اتحادیه (نظام مافی). تهران: گستره.
فومنی گیلانی، عبدالفتاح. (بی تا). تاریخ گیلان. تصحیح منوچهر ستوده.]تهران[: بنیاد فرهنگ ایران.
مجد، محمدقلی (1387). قحطی بزرگ (1298-1296 / 1919-1917). تهران: مؤسسة مطالعات و پژوهش­های سیاسی.
مفخم پایان، لطف الله (1375). دریای خزر. ترجمة جعفر خمامی زاده. رشت: هدایت.
روزنامه اتحاد، شماره 224، 3