با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه تهران، تهران ـ ایران

3 دانشگاه بین‌المللی اهل بیت (ع)

چکیده

بی‌گمان تحقیق در وضع علم و عالمان یکی از ارکان شناخت‌ فرهنگ‌ها و تمدن‌ها از جمله تمدن اسلامی است. در نواحی گوناگون ایران پس از اسلام نیز وضع علمی و نقش عالمان با فراز و فرودهایی روبه‌رو بوده است. در این میان ولایت یزد هم‌زمان با تأسیس سلسله آل مظفر (حک: 718-795ق) و ثبات و امنیت نسبی و نیز عنایت بیشتر حاکمان مظفری به فعالیت‌های فرهنگی و علمی، شاهد دگرگونی‌هایی در محیط علمی و فرهنگی بود. پژوهش حاضر بر آن است تا‌ با روش توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای جایگاه علوم دینی و ادبی و علوم عقلی و طبیعی را در یزد دورة مظفری بررسی کرده و دستاوردهای عالمان این خطّه، چون حلقات درس و خدمات علمی عالمان از قبیل تألیف، ترجمه، تحشیه و استنساخ را تبیین کند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که سیاست‌های حمایتی‌ حکومت آل مظفر مبنی بر ترویج مکتب فقه شافعی و ایجاد مراکز علمی و آموزشی و مساجد و موقوفه‌ها از سویی و نیز‌ کوشش‌های جدی علمای دینی، نقش تعیین کننده‌ای در گسترش و برتری علم فقه و سپس عرفان ، تفسیر و حدیث، نسبت به‌ سایر علوم،‌ داشته است.
 

کلیدواژه‌ها

آژند، یعقوب (1387). مکتب نگارگری شیراز. تهران: فرهنگستان هنر.
ابن جزری، محمد بن محمد (1933-1935م). غایه النهایه. به کوشش برگشترسر و پرتزل، استانبول.
ابن حجر عسقلانی، شهاب‌الدین احمد (1385ق).  الدررالکامنه فی اعیان المائه الثامنه. مصحح محمد سید جاء الحق. دارالکتب الحدیثه،
بیع هروی، کتاب الفصول. مجموعه خطی المعلم الخباز.کتابخانه دانشگاه تهران. شماره 8713/2.
جعفری، جعفر بن محمد (1338). تاریخ یزد.  به کوشش ایرج افشار.تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
حسینی یزدی، سید رکن‌الدین محمد (1365). وقفنامه جامع الخیرات. ترجمه جعفر غضبان. یزد: اداره کل حج واوقاف و امور خیریه استان یزد.
دانش‌پژوه، محمدتقی(1357). فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران. ج16. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
همو، فهرست نسخه‌های خطی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران. محفوظ در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.ج2، شماره 312.
زرین کوب، عبد الحسین (1390). جستجو در تصوف ایران. تهران: امیر کبیر.
سمرقندی، امیردولتشاه (1385). تذکره الشعرا. مقدمه و تصحیح و توضیح فاطمه علاقه. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
سمرقندی، کمال‌الدین عبد الرزاق (1353). مطلع سعدین و مجمع بحرین. به اهتمام عبدالحسین نوائی. تهران: کتابخانه طهوری.
شبانکاره‌ای، محمد بن علی بن محمد (1363). مجمع الانساب، به تصحیح میر هاشم محدث، تهران: امیرکبیر.
شیرازی، قطب‌الدین محمود ( 1380). شرح حکمه الاشراق سهروردی. به اهتمام عبدالله نورانی و مهدی محقق. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران..انشگاه مک گیل.
صفا، ذبیح الله (بی‌تا). تاریخ ادبیات در ایران . ج3. تهران: انتشارات ابن سینا.
عربشاه یزدی، عمادالدین (1370). مونس العشاق. به کوشش سیده محموده هاشمی. اسلام آباد پاکستان: انتشارات مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
فهرستگان نسخه‌های خطی ایران(فنخا) (1390). به کوشش مصطفی درایتی. ج3. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه‌های ملی جمهوری اسلامی ایران.
فهرستگان نسخه‌های خطی ایران(فنخا) (1391). به کوشش مصطفی درایتی. ج6 و 19 و 20. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه‌های ملی جمهوری اسلامی ایران.
فهرستگان نسخه‌های خطی ایران(فنخا) (1392). به کوشش مصطفی درایتی. ج25. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه‌های ملی جمهوری اسلامی ایران.
فهرست واره‌ کتابهای فارسی،‌ به کوشش احمد منزوی. ج5، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، 1378.
فهرست واره‌ کتابهای فارسی،‌ به کوشش احمد منزوی.  ج7، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، 1382.
قمی نیشابوری، نظام‌الدین حسن بن محمد (غرائب القرآن و رغائب الفرقان، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره 434.
کاتب، احمد بن حسین( 1345). تاریخ جدید یزد. به کوشش ایرج افشار. تهران: انتشارات امیر کبیر.
کتبی، محمود (1364). تاریخ آل مظفر. به اهتمام و تحشیه عبدالحسین نوایی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
کریمی زنجانی اصل، محمد ( 1378). شرحی ناشناخته بر رساله هیاکل النور از عهد آل مظفر. تحقیقات اسلامی (ادیان، مذاهب و عرفان). شماره 1و2.
مستوفی بافقی، محمد مفید (1385). جامع مفیدی. به کوشش ایرج افشار. تهران: اساطیر.
المعلم الخباز، ابوبکر حسین بن قاضی علی بن نقی. تهران. مجموعه خطی کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران. شماره 8713/5.
معلم یزدی، معین‌الدین جمال بن جلال‌الدین محمد (1326). مواهب الهی. جلد اول. به تصحیح سعید نفیسی.تهران: اقبال.
معلم یزدی، معین‌الدین جمال بن جلال‌الدین محمد (1365). ترجمه رشف النصائح الایمانیه و کشفالفضائح الیونانیه شهاب‌الدین سهروردی. به تصحیح نجیب مایل هروی. تهران: چاپ و نشر بنیاد.
میرخواند، محمد بن خاوند شاه (1385). روضه الصفا، تصحیح و تحشیه جمشید کیان فر. جلد 4. تهران: اساطیر.
همدانی، رشید‌الدین فضل الله، (2536). وقفنامه ربع رشیدی. به کوشش مجتبی مینوی و ایرج افشار. تهران: سلسله انتشارات انجمن آثار ملی.