با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، شبسترـ ایران

2 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، شبسترـ ایران

3 استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات دانشگاه الزهرا، تهران ـ ایران

چکیده

فرد، گروه و جامعه موضوع بهداشت عمومی است و مؤلفه‌هایی چون بهداشت فردی، اجتماعی ، بهداشت محیط و‌ آب را دربرمی‌گیرد و از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. سلامت جامعه، بهداشت فردی و اجتماعی و محیط با وجود آب سالم و قابل دسترس تأمین می‌شود. این پژوهش در پی پاسخ به این سؤال است که با توجه به جایگاه آب در بهداشت عمومی، آب آشامیدنی شهر بوشهر از نظر بهداشتی و نحوة دستیابی به آن، چه روندی را از دورة قاجار به دورة پهلوی طی نموده است؟ این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی به کمک داده‌های تاریخی از نوشته‌های سیاحان داخلی و خارجی، منابع تحقیقاتی، گزارش‌های اداری نهادهای دولتی و روزنامه‌های محلی بر پایة تحقیقات تاریخی به پاسخ این سؤال پرداخته شده است. یافته پژوهش نشان می دهد با تلاش‌های دولت قاجار و پهلوی در روند توسعه و رعایت بهداشت عمومی، مسئله آب آشامیدنی از اهمیت برخوردار شد و از دورة قاجار به بعد توجه دولت‌ها به این امر جلب شد. در دورة پهلوی به دنبال برنامه‌های توسعه کشور رعایت بهداشت عمومی شتاب بیشتری یافت و با تأسیس نهادهای بهداشتی و تلاش‌های مردمی، سازوکارهایی در جهت توسعه آب لوله‌کشی و تصفیه آب آشامیدنی بوشهر، با وجود موانع موجود، صورت گرفت.

کلیدواژه‌ها

اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان (۱۳۶۷). مرآت البلدان. به کوشش عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث. تهران: دانشگاه تهران.
اعتمادیان (۱۳۳۱). بهداشت شهری. تهران: دانشگاه تهران.
باقری کبورق، علی (۱۳۷۱). جامعه و حکومت در ایران (کتاب اول: دوران قاجار). تهران: مرکز نشر بین‌الملل.
بحرینی، فروغ (1390). «بررسی مسئله آب آشامیدنی و مصرفی شهرستان بوشهر در ادوار قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی». فصلنامه تخصصی ماندگار. دانشگاه الزهرا. شماره اول. ص 5.
برنامة توسعة اقتصادی اجتماعی بوشهر. برنامة عمرانی ششم بهمن ۱۳۵۶. نشریة شمارة ۱۵.
برنامه عمرانی استان بوشهر. در قالب برنامة پنجم عمرانی کشور. سال ۵۶-۱۳۵۲. نشریة شمارة ۳. دی ۱۳۵۲. دفتربرنامه و بودجه استان بوشهر.
پریدار، مجتبی (۱۳۹۳). اسنادی از اتاق بازرگانی بوشهر (1308-۱۳۳۳). تهران: آزادبوم.
جنوب ایران به روایت سفرنامه‌نویسان (۱۳۸۰). ترجمة حسن زنگنه. شیراز: نوید.
چریکف، مسیو(۱۳۵۸). سیاحتنامه مسیو چریکف. ترجمة آبکار مسیحی. به کوشش علی‌اصغر عمران. تهران: [بی‌نا].
حسینی فسایی، حاج میرزا حسن (۱۳۶۷). فارسنامه ناصری. تحشیه منصور رستگارفسایی. تهران: امیرکبیر.
حلم سرشت، پریوش؛ دل‌پیشه، اسماعیل (۱۳۸۳). بهداشت عمومی. چاپ دوم. تهران: انتشارات چهر.
حمیدی، سید جعفر (1380). فرهنگ‌نامه بوشهر. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
خلیج ایران. ۲۵ دی ۱۳۰۹. سال دوم. شماره۸؛ ۲۲شهریور۱۳۱۰/۱۴ سپتامبر ۱۹۳۱. شمارة ۳۵؛ ۲۱ خرداد ۱۳۲۱؛ ۲۵ خرداد ۱۳۲۱؛ ۱۴ تیر ۱۳۲۱؛ ۲۰ آبان ۱۳۲۱؛ سال نوزدهم. ۱۰ دی ۱۳۲۶. شمارة مسلسل ۱۰۷۳؛ شمارة ۲۷. ۱۷ خرداد ۱۳۲۷.
دوسفرنامه از جنوب در سال‌های۱۲۵۶ق و ۱۳۰۷ق (۱۳۶۸). به اهتمام سیدعلی آل داوود. تهران: امیرکبیر.
دولاندلن، شارل (1385). تاریخ جهانی (از قرن شانزدهم تا عصر حاضر). ترجمة احمد بهمنش. چاپ نهم. تهران: دانشگاه تهران.
روزنامة اطلاعات. ۴مرداد ۱۳۰۸. ش ۸۱۹؛ شمارة ۳۱۴. سال ۱۳۱۶. ص ۳.
روزنامة ایران. ۱۴ رجب ۱۳۱۲. ش ۸۴۵.
روزنامة پست خلیج. سال سوم. اول بهمن ۳۲. شمارة ۹. سال دوم. ۲۶ مهر ۱۳۳۳.
روزنامة دریا کنار. ۲۱ خرداد ۱۳۳۱. سال دوم. شمارة ۳۹.
روزنامة سنگلاخ. ۲۰ اردیبهشت ۱۳۳۲. شنبه ۲/۵/۱۳۳۳. سال چهارم. شمارة مسلسل ۱۸. یکشنبه ۲۸ شهریور ۱۳۳۳. شمارة ۲۳.
روزنامة کوشش. 23خرداد 1314، شماره 124
ساکما. 12873. 3/10/1323. تلگراف مجلس به دفتر نخست وزیر و رئیس ادارة امور مالی کشور و ادارة غلة کشور در خصوص خواربار مردم بوشهر.
ساکما. کد سند: ۹۳۱۸/۳۷۰. نامة شمارة ۴۷۶۱. تاریخ ۲۲/۴/۱۳۲۵؛ کد سند: ۹۳۱۸/۳۷۰. نامة صورتجلسة فرمانداری به وزارت دربار عطف به نامة شمارة ۶۶۹. تاریخ ۱۴/۳/۱۳۲۵؛ کد سند: ۹۳۱۸/۳۷۰. نامة شمارة ۶۶۹. تاریخ ۱۴/۳/۱۳۲۵؛ کد سند: ۹۳۱۸/۳۷۰. نامة شمارة ۹۱۰۶/۱۴۶۰۵. تاریخ ۲۸/۳/۲۵. وزارت کشور و ادارة امور شهرداری‌ها. نامة شمارة ۲۸۳.، تاریخ ۱۶/۸/۲۶؛ کد سند: ۹۳۱۸/۳۷۰. نامة شمارة ۱۱۵۶. تاریخ ۲۷/۵/۲۵؛ کد سند: ۹۳۱۸/۳۷۰
سالنامة پارس. ۱۳۰۹.
سالنامة رسمی مملکتی. [بی‌تا]. [بی‌نا].
ستوده، سید نوراله (۱۳۴۱). طب پیشگیری و بهداشت عمومی. اصفهان: کتابفروشی ثقفی اصفهان.  
سدیدالسلطنه، محمدعلی‌خان (۱۳۷۱). سرزمین‌های شمالی پیرامون خلیج فارس و دریای عمان در صدسال پیش. به کوشش و تصحیح احمد اقتداری. تهران: جهان معاصر.
سفرنامه مادام دیولافوآ (ایران و کلده )، ۱۳۶۱، ترجمه فره وشی (مترجم همایون سابق)، تهران، کتابفروشی خیام.
شهری، جعفر (۱۳۷۶). طهران قدیم. تهران: معین.
عاقلی، باقر (1380). شرح رجال سیاسی نظامی معاصر ایران. تهران: نشر گفتار.
فرشی، یوسف؛ جمیری، محمد (1371). «اصل چهار ترومن در ایران». تاریخ معاصر ایران. سال 12، شمارة ۴۶. ص 101-71
فرصت شیرازی، محمدنصیر (۱۳۷۷). آثار عجم. تحشیة منصور رستگار فسایی (۱۳۳۹-۱۲۷۱ق). تهران: امیرکبیر.
لاخ، ارسکین (۱۳۶۹). ساحل دزدان دریایی یا سفرنامه دریایی لاخ. ترجمة حسین ذوالقدر. تهران: آناهیتا.
لوریمر، ج. ج (۱۳۷۹). راهنمای خلیج فارس. ترجمة سید محمدحسن نبوی. شیراز: نوید.
محسنی، منوچهر (۲۵۳۷). جامعه‌شناسی پزشکی و بهداشت. تهران: طهوری.
معتقد ری‌شهری (فاضل اهرمی). میرزا حسین (۱۳۹۵). جواهرالزواهر. به کوشش حسین معتقد. بوشهر: بنیاد ایران‌شناسی بوشهر.
منزوی، محمدتقی (۱۳۷۸). فاضلاب شهری. تهران: دانشگاه تهران.
نفری، محمدرضا (۱۳۸۲). بررسی روش‌های ضدعفونی آب‌های آشامیدنی، بهداشتی وصنعتی. تهران: سرسبز.
وادالا، ر. ر (۲۵۳۶). خلیج فارس در عصر استعمار. ترجمة شفیع جوادی. تهران: سحاب کتاب.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (1375). تاریخ روابط خارجی ایران. تهران: امیرکبیر.