با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای معماری،واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان_ ایران

2 دانشیار گروه معماری و شهرسازی، واحد اصفهان(خوراسگان)،دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان _ ایران

3 استادیار گروه معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، اصفهان ـ ایران

4 استادیار گروه معماری، مؤسسه آموزش عالی راغب، اصفهان _ ایران

5 استاد گروه تاریخ، دانشگاه اصفهان، اصفهان _ ایران

چکیده

بعد از حکومت صفوی، از اهمیت شهر اصفهان کاسته ‌شد و بناهای زیادی به علت انتقال مرکز حکومت متروکه گشت و محوطه دولتخانه، به حالت ویرانه درآمد. با شروع دورة قاجاریه و تلاش‌های حاکم اصفهان، میرزا حسین‌خان صدر اصفهانی، رونق‌ مجدد اصفهان و شکل‌گیری خانواده‌های متمکن بازرگانان، ساخت خانه‌هایی با معماری رایج و تحت ‌تأثیر منزلت اجتماعی مالکان آن، آغاز‌ شد. این پژوهش با شیوه تحقیق تفسیری تاریخی، با فرض ‌تأثیر‌پذیری ویژگی‌های کالبدی خانه‌های تاریخی از منزلت اجتماعی متفاوت مالکین آن، انجام گرفته‌است. داده‌های مورد نیاز از بستر منابع اسنادی، مطالعات میدانی، کالبد خانه‌ها و تاریخ شفاهی، جمع‌آوری و تحلیل شده‌است. یافته‌ها نشان‌می‌دهد که معنای منزلت اجتماعی از طریق خصوصیات فضایی در سه مقیاس خُرد (خانه)، متوسط (همسایگی) و کلان (محله) نمایان است.

کلیدواژه‌ها

الاصفهانی، محمد مهدی بن محمدرضا (1368). نصف جهان فی تعریف الأصفهان. تصحیح منوچهر ستوده. تهران: امیرکبیر.
افشاری، محسن (1394). سازگاری محیط با روش زندگی انسان. رساله دکتری معماری. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
اهری، زهرا (1394). «شناسایی ساختار ثانویه شهر ایرانی در دورة قاجاریه». نشریه هنرهای زیبا. دانشگاه تهران. پردیس هنرهای زیبا. دورة 20، شماره 2، ص 23-34.
پدرام، بهنام؛ حریری، آزاده (1395). «خانه‌های تاریخی با نقشی فراتر از مسکن در بافت اصفهان». پژوهش‌های معماری اسلامی. دانشگاه علم و صنعت. دورة 4، شماره 2، ص 74-89 .
پهنادایان، شاهین (1396). «مروری بر ساختار اجتماعی و اقتصادی ایران عصر قاجار». فصلنامه تخصصی علوم سیاسی. دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، بهار 1396، دوره 13، شماره 38، ص 173-194.
پیرنیا، محمدکریم (1385). آشنایی با معماری اسلامی ایران. تهران: سروش دانش.
تامین، ملوین ماروین (1385). جامعه شناسی قشرها و نابرابریهای اجتماعی. عبدالحسین نیک گهر. تهران: نشر توتیا.
تحویلدار، حسین بن محمد ابراهیم (1342). جغرافیای اصفهان :جغرافیای طبیعی و انسانی و آمار اصناف شهر. تدوین منوچهر ستوده. تهران: دانشگاه تهران.
جابری انصاری، میرزا حسن خان (1378). تاریخ اصفهان. به تصحیح جمشید مظاهری. موسسه انتشارات مشعل اصفهان.
جناب اصفهانی، علی (1393). احصائیه خانه‌ها و محلات اصفهان. اصفهان: سازمان فرهنگی و تفریحی شهرداری اصفهان.
حاضری، علی محمد؛ رهبری، هادی (1385). «بررسی ماهیت طبقاتی تجار در دوره قاجاریه». مجله جامعه‌شناسی ایران. انجمن جامعه‌شناسی ایران، بهار 1385، دوره 7، شماره 1، 66-92.
حائری مازندرانی، محمد رضا (1388). خانه، فرهنگ، طبیعت. تهران: انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
حسینی ابری، حسن (1382). «اصفهان باغ شهر صفویه». مجموعه مقالات همایش اصفهان و صفویه. جلد دوم، اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
رفیع پور، فرامرز (1378). آناتومی جامعه، مقدمه ای بر جامعه شناسی کاربردی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
ستوده، منوچهر (1394). «محلات در تاریخ نگاری‌های محلی اصفهان». همایش ملی گردشگری محله‌های اصفهان و ارتقای هویت شهری. اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان. ص ۱۵۹-۱۶۹.
سلطان‌زاده، حسین (1396). فضاهای ورودی در معماری سنتی ایران. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
شاردن، ژان (1375). سفرنامه شاردن. اقبال یغمایی. تهران: انتشارات توس.
شولتس نوربرگ (1387). معنا در معماری غرب، مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: فرهنگستان هنر.
قاسمی سیچانی، مریم؛ معماریان، غلامحسین (1388). «گونه شناسی خانه دوره قاجار در اصفهان»، نشریه هویت شهر، شماره (5) 7 ، ص 87-94.
کجباف، علی‌اکبر (1382). «بررسی مقایسه اصفهان در عصر سلجوقیان با صفویان». مجموعه مقالات همایش اصفهان و صفویه، جلد دوم، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
مهدوی، مصلح‌الدین (۱۳۶۸). بیان المفاخر در احوالات محمدباقر حجه الاسلام شفتی بیدآبادی. چاپ دوم. اصفهان‌: کتابخانه‌ مسجد سید اصفهان‌.
نورائی، مرتضی (1391). قباله کارگزاری اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
همایی، جلال الدین (۱۳42). مقدمه دیوان طرب. تهران: انتشارات فروغی.
هنرفر، لطف الله (۱۳73). آشنایی با شهر تاریخی اصفهان، اصفهان: انتشارات گل‌ها.
 مصاحبه‌ها (مصاحبه کننده: فاطمه میسمی)
آصالح، عفت (1397). خانه‌دار. 65 سال، خانه تاریخی آصالح.
اسلامی، محمد جواد. (1398). مهندس.71 سال، خانه تاریخی اسلامیان.
بنکدار، جواد (1398). تاجر فرش. 54 سال، خانه تاریخی بنکدار.
جابرزاده، غلامحسین (1398). تاجر کفش. 72 سال، خانه تاریخی کلباسی.
شاکری، مهدی (1398). کارمند سازمان میراث فرهنگی. 51 سال، خانه تاریخی شاکری-غفوری.
میثمی، جعفر (1397). دبیر، 75 سال، خانه تاریخی میثمی.
میثمی، حسین (1398). مهندس. 45 سال، خانه تاریخی میثمی.
Bourdieu, P. 1977. Outline of a Theory of Practice: Cambridge University Press.
Coolen, H. & Meesters, J. (2012). Private and public green spaces. 27(1), 49-67.
Coolen, H. (2008). The meaning of dwelling features, Conceptual and methodological issues. Amsterdam: IOS Press.
Klaufus, C. (2012).‘The symbolic dimension of mobility: Architecture and social status in Ecuadorian informal settlements’, International Journal of Urban and Regional Research 36(4): 689-705.
Mansouri, H. Kazemian, F. (2014), Recognition of sustainability in Iran’s vernacular architecture. Special Issue on Architecture, Urbanism, and Civil Engineering. 3(4).
Rapoport A. (1992). The Meaning of the Built Environment. The University of Arizona Press.
Rapoport A. (2005). Culture, Architecture, and Design. Chicago: Locke Science Publishing Company.