با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ ، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا ، تهران ـ ایران

2 کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی ، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، قزوین ـ ایران

چکیده

ولایت قزوین از دیرباز ضمن برخورداری از موقعیت برجسته جغرافیایی و عواید سرشار مالی مورد توجه شاهزادگان قاجاری بوده؛ ازبین این شاهزادگان عبدالصمدمیرزا عزالدوله برادر ناصرالدین­شاه در سه دوره به حکمرانی قزوین منصوب می­شود؛ دورة اول که مصادف با نوجوانی او بود و دوره دوم که با کمبود نان و شورش مردم علیه وی به پایان می­رسد و دوره سوم، که دغدغه اصلی پژوهش پیش روست به منازعاتی بین مردم الموت و عزالدوله منجر می­گردد که تنها با رجوع به اسناد منتشر نشده این دوره قابل ردیابی است؛ بنابراین سئوال محوری پژوهش این چنین خواهد بود: عملکرد عزالدوله در دوره سوم حکمرانی در قزوین چه مصالح و منافع پیدا و پنهانی را تعقیب می­کرده است؟ مدعای ما نیز براساس اسناد و منابع موجود این چنین نضج یافته است: نحوه انتصاب شاهزادگان، عواید بالقوه اقتصادی قزوین و الموت، تنگناهای اقتصادی عزالدوله در دوره سوم حکمرانی ودر نهایت رقابت با خوانین همجوار در چگونگی و چرایی عملکرد وی نقش اساسی داشته است.روش تحقیق در این مقاله روش توصیفی و تحلیلی بوده که با بهره­مندی از اسناد منتشر نشده آن دوره و نیز آثار و منابع کتابخانه­ای به سامان رسیده است.

کلیدواژه‌ها

آدمیت، فریدون (1351). اندیشه­ترقی ­وحکومت قانون (عصرسپهسالار). تهران: خوارزمی.
آبراهامیان، یرواند (1386). ایران بین دوانقلاب. ترجمة ­احمد گل­محمدی. محمدابراهیم فتاحی ولیلایی. چاپ دوازدهم. تهران: نشر نی.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1377). روزنامة خاطرات. به کوشش ایرج­ افشار. چاپ چهارم. تهران: امیرکبیر.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1367). تاریخ­ منتظم ­ناصری. تصحیح محمداسماعیل رضوانی. تهران: دنیای­ کتاب.
امینی، علیرضا؛ حبیب­الله ابوالحسن شیرازی (1382). تحولات سیاسی­واجتماعی ایران از قاجاریه تا رضاشاه. تهران: نشر قومس.
اولیویه، گیوم آنتوان (1371). سفرنامه اولیویه. ترجمة محمدطاهر میرزا. تصحیح غلامرضا ورهرام. تهران: اطلاعات.
انصاری ربانی، قاسم؛ کرمانی، قنبرعلی (1380). تجارت در دورۀ قاجاریه. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی. 
اورسل، ارنست (1382). سفرنامه قفقاز و ایران. ترجمة علی‌اصغر سعیدی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بامداد، مهدی (1371). شرح رجال ایران. چاپ چهارم. تهران: کتابفروشی زوار.
بروگش، هینریش (1367). سفری به دربارسلطان صاحبقران. ترجمة مهندس ­کردبچه. تهران: اطلاعات.
بوهلر، (1375). سفرنامه و جغرافیای گیلان و مازندران. به کوشش م. پ جکتاجی. لاهیجان. گیل.
پرهیزگاری، مهرزاد (1386). مهمانخانه بزرگ قزوین، تهران: سازمان میراث فرهنگی شهر قزوین با همکاری نشر روناس.
حقدار، علی­اصغر (1383). فریدون آدمیت و تاریخ مدرنیته در عصر مشروطیت. تهران: کویر.
خالقی مقدم، محمد (1380). استان زنجان سرزمین قوم افشار. زنجان: دانشگاه زنجان.
خورموجی، محمدجعفر (1363). حقایق­الاخبار ناصری (تاریخ قاجار). به کوشش سید حسین خدیوجم. چاپ دوم. تهران: نشر نی.
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران 0001/01852/14 (شکایت رعایای الموت از ظلم و تعدی عبدالصمد میرزا).
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران 0004/01852/14 (نامة رئیس مجلس شورای ملی برای رسیدگی به شکایت قریه الموت).
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران 0005/01852/14 (سواد کمیسیون مالی در بررسی زمین­های خالصه الموت).
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران 298002845 (شکایت اهالی الموت از عزالدوله و افخم­الدوله به جهت قتل و غارت هنگام جمع­آوری مالیات قراء).
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران 240041455 (شکایت از میرزا محمد رفعت­السلطان، داماد عزالدوله در جهت آزار مردم).
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران 00008-01852-14 (شکایت اهالی الموت از عزالدوله در دوره پهلوی اول).
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران 0009/01852/14 (نامه اعتراض به جوابیه کمیسیون مالی).
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران 0003/01852/14 (نامه نماینده قزوین (محمد علی ثابت) به مجلس).
سیاح، محمدعلی (1346). خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت. به­کوشش حمید سیاح. ­تصحیح سیف­الله گلکار. تهران: [بی­نا].
دوگوبینو، کنت (1383). سه­سال در آسیا. ترجمة عبدالرضا هوشنگ مهدوی. تهران: قطره.
دیولافوآ، ژان (1361). سفرنامه دیالافوآ در زمان قاجاریه (ایران و کلده). ترجمة فره‌وشی. چاپ دوم. تهران: کتابفروشی خیام.
رواسانی، شاهپور (بی­تا). دولت و حکومت در ایران. تهران: نشر شمع.
روزنامه وقایع اتفاقیه (1373). شماره­های 275، 282، 316. تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
سپهر، محمدتقی لسان­الملک (1377). ناسخ التواریخ (تاریخ قاجاریه). به کوشش جمشید کیانفر. تهران: اساطیر.
شیبانی، میرزا ابراهیم ( 1366). منتخب التواریخ. تهران: علمی.
عیسوی، چارلز (1369). تاریخ اقتصادی ایران. ترجمة یعقوب آژند. چاپ دوم. تهران: گستره.
فوران، جان (1383). مقاومت شکننده(تاریخ تحولات اجتماعی ایران ). ترجمة احمد تدین. چاپ پنجم. تهران: رسا.
قزوینی، محمدشفیع (1370). قانون قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: طلایه.
قهرمان میرزا عین‌السلطنه (1374). خاطرات روزانه عین­السلطنه. به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار. تهران: اساطیر.
کردستانی، میرزاحسین­خان (بی­تا). خاطرات­دیوان­بیگی. به کوشش­ ایرج­ افشار و محمدرسول دریاگشت. تهران: [بی­نا].
کارلاسرنا (1362). آدم‌ها و آیین‌ها در ایران. ترجمة علی‌اصغر سعیدی. تهران: زوار.
کرزن، جورج ناتانیل لرد (1378). ایران و قضیه ایران.  ترجمة غلامعلی وحید مازندرانی. چاپ ششم. تهران: علمی و فرهنگی.
گرانت، واتسن (1348). تاریخ ایران در دوره قاجار. ترجمة وحید مازندرانی. تهران: چاپخانه سپهر.
گرین ویلر، بنجامین ساموئل (1363). نخستین سفیر آمریکا در ایران در سال‌های 1183-1885م. به اهتمام رحیم رضازاده ملک. [بی‌جا]: نشر رضازاده ملک.
گلریز، محمدعلی (1368). مینودر یا باب الجنه. قزوین: انتشارات طه.
لمبتون، آ.ک. س (1375). ایران عصر قاجار. مشهد: جاویدان خرد.
لمبتون، آ.ک. س (1386). تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران. ترجمة یعقوب آژند. چاپ سوم. تهران: نشر نی.
مجیدی، عنایت­الله (1384). «سرنوشت­آبادی­های تیولی الموت». نامه انجمن. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. تابستان. شماره 18. ص 81-96.
محبوبی اردکانی، حسین (1376). تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
مرادمیرزا، حسام­السلطنه (1374). سفرنامه مکه. به کوشش رسول جعفریان. قم: نشر معشر.
مستوفی، عبدالله (1371). شرح زندگانی من (یا تاریخ اجتماعی و اداری ایران در دوره قاجاریه). جلد اول. تهران: زوار.
ملائی توانی ، علیرضا (1395). «مجلس شورای مملکتی به جای مجلس شورای ملی در دوره استبداد صغیر». مطالعات تاریخ اسلام. شماره 29. ص 123-150.
ویلهم لیتن (1367). ایران از نفوذ مسالمت آمیز تا تحت الحمایگی. ترجمة مریم میر احمدی. تهران: مؤسسه انتشارات معین.
ورجاوند، پرویز (1377). سیمای تاریخ و فرهنگ قزوین. جلد 1. تهران: نشر نی.