با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه خلیج فارس، بوشهرـ ایران

2 کارشناسی ارشدتاریخ، دانشگاه خلیج فارس، بوشهرـ ایران

چکیده

دوران پس از سقوط سلسله صفویه از جمله ادوار مهم تاریخی ایران است. از تحولات مهم این دوره، مهاجرت گروه‌ها و قبایل مختلف (اعم از ایرانی و عرب) به سمت کرانه‌های شمالی خلیج فارس و استقرار و قدرت‌گیری آنها در این نقاط بود. با روی کار آمدن نادرشاه، به دلیل توجه ویژه او به خلیج فارس و تأسیس نیروی دریایی و بکارگیری و استفاده از توان و ظرفیت دریانوردی برخی از همین قبایل مهاجر و امتزاج آنها با اقوام ایرانی، به عنوان لشکریان نادری به جایگاه و موقعیت ممتازی دست یافتند.
کریم خان زند نیز توانست با کمک همین قدرت‌های محلی بر اکثر نواحی ایران مسلط و پایه‌های حکومت خود را در شیراز تثبیت کند. پژوهش حاضر بر آن است تا نقش یکی از بازیگران مهم این دوره و از متحدان و نزدیکان حکومت زندیه، یعنی قائدحیدر حیات داودی (گناوه‌ای)، را مطالعه و واکاوی کند و به چگونگی مناسبات او با حکومت زند، شرکت‌های خارجی و دو همسایه جنوبی‌اش ـ آل‌ذعاب در بندر ریگ و آل‌مذکور در بوشهر ـ بپردازد. سؤال پژوهش حاضر آن است که مناسبات و روابط قائد حیدر با کریم‌خان، شرکت‌های ایک و واک و دیگر حکام محلی به چه نحوی بوده و عوامل التهاب و دگرگونی در این روابط چه بوده است. روش این پژوهش تاریخی، توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

GhaedHeidarGenavehei and His Role in the Economic and Social Developments of Northern Regions of the Persian Gulf in Zandiyeh Era

نویسندگان [English]

  • habibollah saeedinia 1
  • Hoseain Abdollah por 2

1 PGU- Bushehr

2 PGU.Bushehr

چکیده [English]

Following the collapse of the Safavid dynasty, Iran experienced a new historical phase. One of the significant features of this era, was the immigration, residence and dominance of different tribal groups toward the northern side of the Persian Gulf. After Nader Shah came to power, he gave special attention to the Persian Gulf, established the Navy and used the capacity and seamanship of some of these immigrant tribes. The fusion of these tribes and Iranians, gave them a unique status as the Naderi soldiery.
The founder of Zandiyeh dynasty, Karim Khan Zand, notably profited from these local powers to set up his dominance all over the country and stabilized his court in Shiraz. In this research, the role of one of the important leaders named GhaedHeidar, as one of the allies of Zandiyeh government, has been carefully studied. This research has studied GhaedHeidar’s relationships with Zandieyeh government, foreign companies and also his two southern neighbors, Al-Zaab in Bandar Rig and Al-Mazkoor in Bushehr.
The purpose of the present study is to determine how Haider's relationship with Karim Khan, EIC and VOC companies and other local governors was. Moreover, what led to tense relations between them will be investigated. This historical research is descriptive-analytical and relies on documentary and library sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ghaed Heidar
  • Karim Khan Zand
  • Genaveh Port
  • Mirmohanna
  • EIC and VOC company
  • Amir Ali Khan
اسدپور، حمید (1387). تاریخ اقتصادی و سیاسی خلیج فارس در عصر افشار و زندیه. تهران: مؤسسة تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
استفان رای، گرمون (1378). چالش برای قدرت و ثروت در جنوب ایران. ترجمة حسن زنگنه. قم: مؤسسه نشرهمسایه.
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم (1347). مسالک و ممالک. به اهتمام ایرج افشار. تهران: بنگاه ترجمه و نشرکتاب.
رستم‌الحکما آصف، محمدهاشم (1348). رستم التواریخ. به اهتمام محمد مشیری. تهران: چاپ تابان.
اقتداری، احمد (1348). آثار شهرهای خلیج فارس. تهران: آثار مفاخر فرهنگی .
بختیاری، سعید (1393). اطلس شهری استان‌های ایران. تهیه و تدوین: واحد پژوهش و تألیف گیتاشناسی.
جونز، سر هارفورد (1353). آخرین روزهای لطفعلی خان زند. ترجمة هما ناطق ـ جان کرنی. تهران: امیرکبیر.
حدودالعالم من المشرق من المغرب. به کوشش منوچهر ستوده. تهران: کتابخانه طهوری. 1362.
حمدالله مستوفی (1336). نزهت القلوب. به کوشش محمد سید سیاقی. تهران: طهوری.
حمیدی، سید جعفر (1372) . نهضت ابوسعید گناوه‌ای. تهران: رسا.
حیات داودی، اله‌کرم (بی‌تا). رساله شش فصل. بوشهر: چاپخانه علوی.
خورموجی، محمدجعفر (1345). تاریخ قاجار (حقایق‌الاخبار ناصری). به کوشش حسین خدیوجم. تهران: بنیاد افشار.
دانش‌پژوه، محمدتقی (1391). بیست و پنج جُستار. به کوشش قدرت الله پیش‌نماززاده. تهران: موقوفات دکتر محمود افشار.
دریانورد، غلامحسین ( 1392). نامه گناوه (کتاب سوم). گناوه: دریانورد.
دو سفرنامه از جنوب ایران در سال‌های 1256- 1307. تصحیح سیدعلی آل‌داود. تهران: امیرکبیر. 1337.
صفوی، سیدیحیی (1380). مقدمه‌ای بر جغرافیای نظامی ایران جنوب و جنوب شرق کشور. تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
عباسی، عباس (1379). گناوه قریه خورخلیل. شیراز: راهگشا.
عقیل، مصطفی (1391). رقابت بین‌المللی در خلیج فارس. ترجمة یاسر قزوینی. تهران: امیرکبیر.
عقیلی، سیداحمد؛ شهریاری، بهادر (1392). «روند قدرت‌گیری آل‌مذکور در بوشهر از سقوط صفویه تا برآمدن قاجار 1210-1135». دوفصلنامه پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران. سال اول. شماره 2. ص 130-146.
فسایی، حسن (1378). فارسنامه ناصری. تصحیح و تحشیه منصور رستگار فسایی. تهران: امیرکبیر.
فقیه، خورشید (1383). زوال دولت هلند در خلیج فارس با ظهور میرمهنای بندریگی. بوشهر: انتشارات شروع.
فلور، ویلهم (1371). هلندیان در جزیره خارک. ترجمة ابوالقاسم سری. تهران: توس.
القاسمی، شیخ سلطان بن محمد (1387). بازرگانی و جنگ قدرت‌ها در خلیج فارس. ترجمة فرامرز فرامرزی. تهران: همسایه.
کازرونی، محمدابراهیم (1367). تاریخ بنادر و جزایر خلیج فارس. تصحیح و تحشیه منوچهر ستوده. تهران: مؤسسه فرهنگی جهانگیری.
گلستانه، ابوالحسن بن محمدامین (1356). مُجمل التواریخ. به سعی و اهتمام مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.
گاوبه، هاینس (1377). ارجان وکهگیلویه ازفتح عرب تا پایان دوره صفویه. ترجمة سعید فرهودی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
لوریمر، ج.ج (1379). راهنمای خلیج فارس تاریخ و جغرافیای استان بوشهر. ترجمة سیدحسن نبوی. شیراز: نوید شیراز.
ملکم، سرجان (1380). تاریخ کامل ایران. ترجمة میرزا اسماعیل حیرت. تهران: افسون.
مظفری زاده، علیرضا (1395). تاریخ خاندان آل مذکور. تهران: انتشارات صفحه سفید.
نامی اصفهانی، میرزا محمدصادق موسوی (1363). تاریخ گیتی‌گشا در تاریخ خاندان زند. تحریر و تحشیه عزیزالله بیات. تهران: امیرکبیر.
وثوقی، محمدباقر (1396). تاریخ خلیج فارس و ممالک همجوار. تهران: سمت.
نیبور، کارستن (1354). سفرنامه کارستن نیبور. ترجمة پرویز رجبی. تهران: انتشارات توکا.
نصیری، محمدرضا؛ کنانی، فرحناز (1394). «مقاله جدال میرمهنا با کریم خان و کمپانی‌های خارجی و سیاست دوگانه انگلیس در سرکوبی وی». دوفصلنامه پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران. سال چهارم. شماره 1. ص 119-131.
یاقوت حموی (1995م). معجم‌البلدان. بیروت: دارصاد.