با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران ـ ایران

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران ـ ایران

3 استادیار گروه تاریخ، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران ـ ایران

4 استادیار گروه تاریخ، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور ، تهران ـ ایران

چکیده

ایل کلهر یکی از ایلات برجسته در غرب ایران است که از گذشته‌های دور در کوه‌پایه‌­های زاگرس سکونت داشته و همچون سایر ایلات در تاریخ سیاسی و نظامی ایران نقش ایفا کرده است. این پژوهش با هدف روشن کردن جایگاه ایل کلهر در رویدادهای سیاسی و نظامی غرب کشور و با توصیف و تحلیل داده‌های منابع دست اول، تاریخ‌های محلّی و متون تحقیقی معتبر در پی پاسخگویی به این پرسش‌ها است که روابط ایل کلهر با حکام ایران از دورة صفویه تا پایان دورة حاکمیت محمدشاه قاجار چگونه بود؟ و این ایل چه نقش و جایگاهی در روابط ایران و عثمانی ایفا نمود؟یافته‌های پژوهش حاکی است که سران ایل کلهر نسبت به ایل زنگنه نفوذ و توان کمتری در قدرت و دربار شاهان صفویه داشتند، زیرا شورش‌های مداوم این ایل به خصوص در نیمه نخست حاکمیت این سلسله تا روزگار حکمرانی شاه‌عباس اول به بی‌توجهی قدرت حاکم به سران این ایل منجر گردید. در دورۀ افشاریه به دلیل درگیری‌های نادر با عثمانی و لزوم همراهی ایلات غرب، بهبودی نسبی در مناسبات ایل کلهر با حاکمیّت حاصل شد. در روزگار زندیه بزرگان ایل کلهر با یاری رساندن به کریم‌خان زند در دستیابی به سلطنت و نیز با برقراری پیوندهای خانوادگی با وی، نقش تاریخی خود را در کنار قدرت مرکزی ایفا نمودند. ایل کلهر در دورة قاجاریه و حکمرانی محّمدعلی‌میرزا دولتشاه بر کرمانشاه تا پایان حکومت محمدشاه قاجار نقش مؤثری در نبردهای ایران و عثمانی به عهده داشت. 

کلیدواژه‌ها

آصف، محمدهاشم (1357). رستم‌التواریخ.  تصحیح و تحشیه محمد مشیری. تهران: امیرکبیر.
استرآبادی، میرزامهدی‌خان (1364). تاریخ جهانگشای نادری. تهران: دنیای کتاب.
اسکندربیگ ترکمان (1382). تاریخ عالم­آرای عباسی. زیر نظر ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
بدلیسی، امیرشرف‌خان (1364). شرفنامه. به کوشش محمد عباسی. تهران: موسسه مطبوعاتی علمی.
بهبهانی، آقا احمد بن محمدعلی (1370). مرآت‌الاحوال جهان‌نما. مقدمه و تصحیح علی دوانی. تهران: امیرکبیر.
پری، جان (1382). کریم‌خان زند. ترجمة محمدعلی ساکی. تهران: نشر نو.
جنابدی، میرزابیگ‌حسن (1378). روضه الصفویه. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
چریکف (1358). سیاحتنامه مسیو چریکف. ترجمة آبکار مسیحی. تهران: چاپخانه سپهر.
خاوری شیرازی، فضل‌الله (1380). تاریخ ذوالقرنین. اصفهان: مرکز تحقیقات رایانه‌ای اصفهان.
دوگاردان، آلفرد (1362). مأموریت ژنرال گاردان در ایران. ترجمه عباس اقبال. تهران: نگاه.
راولینسون، هنری (1362). سفرنامه راولینسون (گذر از زهاب به خوزستان). ترجمة سکندر امان اللهی بهاروند. تهران: آگاه.
رربورن، کلاوس میشائیل (1383). نظام ایالات در دوره صفوی. ترجمه کیکاوس جهانداری. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
رمضانی، عباس (1387). معاهدات تاریخی ایران. تهران: ترفند.
روملو، حسن­بیگ (1357). احسن‌التواریخ. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: اساطیر.
سپهر، محمدتقی لسان­الملک (1377). ناسخ التواریخ. اهتمام جمشید کیانفر. تهران: اساطیر.
سلطانی، محمدعلی (1372). ایلات و طوایف کرمانشاه. تهران: مؤلف.
سلطانی، محمدعلی (1373). تاریخ مفصل کرمانشاهان. تهران: سُها.
شوشتری، میرعبدالطیف خان (1363). تحفه العالم. به اهتمام موجد صمد. تهران: کتابخانه طهوری.
صنیع‌الدوله، محمدحسن (1363). تاریخ منتظم ناصری. تصحیح محمد اسماعیل رضوانی. جلد سوم. تهران: [بی‌نا].
عبدی‌بیگ شیرازی (1369). تکمله‌الاخبار. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: نشر نی.
عمید، حسن (1389). فرهنگ فارسی. تهران: راه رشد.
غفاری قزوینی، قاضی احمد (1343). تاریخ جهان آرا. به کوشش استاد مجتبی مینوی. تهران: کتابفروشی حافظ.
فولادی منصوری، ولی (1393). تاریخ سیاسی اجتماعی بزرگ ایل کلهر. کرمانشاه: کرمانشاه.
کشاورزی شیخوند، امام­قلی­خان (بی­تا). یادداشت‌های شخصی. نسخه خطی. کرمانشاه: محفوظ در کتابخانه شخصی اردشیر کشاورز.
گلستانه، ابوالحسن بن محمدامین (1344). مجمل التواریخ. اهتمام مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.
گیلاننتز، سرکیس (1344). سقوط اصفهان؛ گزارش‌های گیلاننتز دربارة حمله افغانان و سقوط اصفهان. ترجمة محمد مهدیار. اصفهان: شهریار.
محمدی کلهر، آیت (1374). سیری در تاریخ سیاسی کُرد و کُردهای قم. قم: پرسمان.
محمدی کلهر، آیت (1376). جغرافیای تاریخی ایوان غرب (ایوان کلهر). قم: تعاونی ناشران.
محمدیوسف مورخ (1317). ذیل عالم‌آرای عباسی. تصحیح سهیلی خوانساری. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
مدرسی چهاردهی، مرتضی (1348)، «بغداد و بصره در قلمرو شهریار زند». بررسی‌های تاریخی، خرداد تا شهریور. سال1348. ش 20-21. ص178.
مروی، محمدکاظم (1364). عالم آرای نادری. تهران: کتابفروشی زوار.
ملکم، جان (1380). تاریخ کامل ایران. ترجمة میرزا اسماعیل حیرت. تهران: افسون.
منجم یزدی، ملاجلال (1366). تاریخ عباسی (روزنامه ملاجلال). به کوشش سیف­الله وحیدنیا. تهران: وحید.
میراحمدی، مریم (1371). تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران در عصر صفویه. تهران: امیرکبیر.
مینورسکی (1378). تذکره‌الملوک سازمان اداری حکومت صفوی. ترجمة مسعود رجب­نیا. تهران: انجمن کتاب ـ زوار.
نامی اصفهانی، محمدصادق (1363). تاریخ گیتی‌گشا. تهران: اقبال.
وقایع­نگار کردستانی، علی­اکبر (1364). جغرافیا و تاریخ کردستان (حدیقه ناصریه و مرآت الظفر). به کوشش محمدرئوف توکلی. تهران: توکلی.
هدایت، رضاقلی­خان (1380). تاریخ روضة الصفای ناصری. تهران: اساطیر.