با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسنده

عضو هیات علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

چکیده

خاندان محلی روزافزون در پناه قلعه‌ها و جنگل‌های سوادکوه و پیوستن به حکومت سادات مرعشی و انجام خدمات نظامی به آنان، توانستند بیش از یک سده بر سوادکوه و بخش‌هایی از مازندران شرقی حکومت کنند. مهم‌ترین و معروف‌ترین حاکمان این خاندان، آقارستم و آقامحمد روزافزون بودند که هم‌زمان با شکل‌گیری و تثبیت صفویان در ایران، حکومت می‌کردند. نوشتار حاضر با توجه به جنبه‌های تاریخی مسئله و هدف پژوهش، با استفاده از روش تحقیق تاریخی، با تأکید بر تحلیل و بررسی داده‌های منابع تلاش دارد پاسخ مناسبی به این پرسش دهد که روند شکل‌گیری و گسترش خاندان محلی روزافزون در مازندران و علل سقوط آنان چه بوده است؟
یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد خاندان روزافزون با انجام خدمات متعدد نظامی و سیاسی، اعتماد مرعشیان را جلب کرده و حکومت نواحی سوادکوه و اطراف آن را به‌دست آوردند. ظهور خاندان صفوی و گسترش قلمرو سیاسی و جغرافیایی آن در نواحی شمالی ایران و از سوی دیگر سیاست غلط آقارستم روزافزون در حمایت از شیبک‌خان ازبک و اختلاف و درگیری مستمر آقامحمد روزافزون با سادات مرعشی و ایجاد ناامنی در مازندران موجب شد تا شاه اسماعیل و جانشین او، شاه تهماسب، به تضعیف و سپس به حذف خاندان‌های محلی ـ از جمله خاندان روزافزون ـ رضایت دهند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Rise and Fall of the Local Family of Rooz Afzoon in Mazandaran

نویسنده [English]

  • ghorbanali kenarodi

چکیده [English]

 The local family of Rooz Afzoon in the shelter of Swadkoh’s castles and forests, and the adherence to Sadat Marashi's government and military service to them, managed to rule over Suzdok and parts of Eastern Mazandaran for more than a century. Two of the most prominent rulers of this family, Agha Rostam and Agha Mohammad Rooz Afzoon, have governed simultaneously by the formation and strengthening of the Safavids in Iran. The Safavids, through the implementation of the policy of creating divisions and launching a civil war among local rulers, began to increase the influence of the central government and reduce the power of local rulers. As a result of this policy, the Marashhian religious power in Mazandaran has weakened and the local clan has increasingly fallen. With regard to the historical aspects of the problem and the purpose of the research, this article tries to appropriately answer to the following question by applying historical research method with an emphasis on analyzing the data of sources: "What was he process of formation and expansion of the growing local family of Rooz Afzoon in Mazandaran and the causes of their fall.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Local governments
  • Marashis
  • Mazandaran Rooz Afzoon family
  • Safavids
آملی، اولیاءالله (1348). تاریخ رویان. تصحیح و تحشیه منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ابن اسفندیار، محمد بن حسن (1366). تاریخ طبرستان. تصحیح عباس اقبال. به اهتمام محمد رمضانی. تهران: نشر پدیده.
ابن عربشاه، احمد بن محمد (1381). عجایب المقدور فی اخبار تیمور. ترجمة محمدعلی نجاتی. تهران:  علمی و فرهنگی.
اسکندربیگ منشی ترکمان (1382). تاریخ عالم آرای عباسی. به اهتمام ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1367). تاریخ منتظم ناصری. تصحیح محمداسماعیل رضوانی. تهران: دنیای کتاب.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1373). التدوین فی احوال جبال شروین. تهران: دنیای کتاب.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1348). سیاست و اقتصاد در عصر صفوی. تهران: بنگاه مطبوعاتی صفی علیشاه.
تتوی، احمد؛ قزوینی، آصف‌خان (1382). تاریخ الفی. تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد. تهران: علمی و فرهنگی.
حاجیان‌پور، حمید (1377). «روابط سیاسی و مذهبی ایرانیان و ازبکان در دوره شاه اسماعیل صفوی». کیهان اندیشه. ش 78. ص62-42.
حسینی قمی، احمد بن شرف الدین (1383). خلاصه التواریخ. تصحیح احسان اشراقی. تهران: دانشگاه تهران.
خواند میر، غیاث الدین بن همام الدین (1353). تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر. زیر نظر محمد دبیرسیاقی. تهران: کتابخانه خیام.
خورشاه، قباد الحسینی (1379). تاریخ ایلچی نظام شاه. تصحیح و تحشیه محمدرضا نصیری و کوئیچی هاندا. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
رابینو، ه. ی. ل (1346). مازندران و استرآباد. ترجمة غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
روزبهان خنجی، فضل الله (1382). عالم آرای امینی. تصحیح محمداکبر عشیق. تهران: میراث مکتوب.
روملو، حسن‌بیگ (1384). احسن التواریخ. تهران: اساطیر.
سورتیجی، سامّان (1381). قلاع باستانی مازندران. تهران: اداره کل آموزش و انتشارات و تولیدات فرهنگی.
قزوینی، وحید (1383). جهان آرای عباسی. تصحیح سید سعید میر محمدصادق. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کلاویخو، گوزالس روی (1366). سفرنامه کلاویخو. ترجمة مسعود رجب‌نیا. تهران: علمی و فرهنگی.
گردیزی، عبدالحی (1363). تاریخ گردیزی (زین‌الاخبار). تصحیح عبدالحی حبیبی. تهران: دنیای کتاب.
گیلانی، شیخعلی (1352). تاریخ مازندران. تصحیح و تحشیه منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
مجد، مصطفی (1391). شناخت‌نامه مازندران (مرعشیان میرقوام‌الدین، بنیانگذار حکومت). تهران: رسانش نوین.
مجد، مصطفی (1380). مرعشیان در تاریخ ایران. تهران: رسانش.
مرعشی، میرتیمور (1364). تاریخ خاندان مرعشی مازندران. تصحیح منوچهر ستوده. تهران: اطلاعات.
مرعشی، میرظهیرالدین (1368). تاریخ طبرستان رویان مازندران. به کوشش محمدحسین تسبیحی. تهران: مؤسسه مطبوعاتی شرق.
مرعشی، سید علی‌اکبر (1376). خاندان مرعشی و ایران. تهران: نشر ترمه.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
مسعودی، علی بن حسین (1365). مروج الذهب. ترجمة ابوالقاسم پاینده. تهران: علمی و فرهنگی.
میرجعفری، حسین (1383). «حمله تیمور به مازندران و عوامل سقوط مرعشیان». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. ش 36 و 37. ص 17-36.
نیستانی، جواد (1387). «اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مرعشیان». مزدک‌نامه. به کوشش جمشید کیانفر. تهران: پروین استخری.
وکیلی، هادی؛ پورقنبر، محمدحسن (1391). «نقش قدرت‌های خارج از مازندران در چالش‌های سیاسی این منطقه از ظهور تیمور تا روی کار آمدن صفویان». پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام. ش 10.  ص 173-193.
هاشم میرزا، محمدهاشم بن محمد مرعشی ( 1379). زبور آل داود. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: میراث مکتوب.
هدایت، رضاقلی‌خان (1373). فهرس التواریخ. تصحیح و تحشیه عبدالحسین نوایی و میر هاشم محدث. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.