با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی رشته تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه تبریز

2 عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه تبریز

3 عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه تبریز

4 استاد بازنشسته تاریخ دانشگاه اصفهان

چکیده

تاریخ‌نگاری سده هشتم مازندران بازتابی است از تلاش حکومت مرعشی جهت دیگرگونه نمودن رخدادها و ارائه روایت دلخواه از تاریخ؛ روایتی که در سده‌های بعدی، از سوی تاریخ‌نگاران بازنشرشده تا به «روایتی مسلط» تبدیل می‌گردد. عدم توجه تاریخ‌نگاران پس از میرظهیر به جزئیات وقایعی که تاریخ‌نویسان دستگاه تیموری و اولیاء الله آملی در تاریخ رویان ارائه می‌کنند موجب شد تا روایتی یکسویه در زمینه تاریخ وقایع سیزده ساله مازندران شکل بگیرد. برداشتی که در آن تمام گناه به پای دودمان چلاوی نوشته شده و مرعشیان از هر نظر تطهیر می‌گردند. برپایه داده‌های برگرفته از همه منابع تاریخی می‌توان گفت که بنیان‌گذار حکومت مرعشیان کمتر از افراسیاب چلاوی در حوادث سیزده ساله مازندران نقش ایفا ننمود. بی‌گمان وی که در مجموعه این حوادث دست داشت با نقشه‌ای حساب شده، دیگر رقبا را از سر راه برداشت. اما حکومت مرعشی هم‌زمان با اقدامات سیاسی از فعالیت تبلیغی نیز غافل نماند بلکه با برساختن داستانی جعلی گناه تمام حوادث سیزده ساله را بر دوش دشمنان شکست خورده نهاد. هدف غایی این تبلیغات بدنام ساختن مخالفان و آفرینش چهره‌ای فرهمند از بنیان‌گذار حکومت مرعشی بود. داستانی که در تاریخ طبرستان میرظهیرالدین مرعشی به صورت‌‌بندی نهایی‌اش رسید و توسط مورخان سده‌های بعد بی‌چون و چرا پذیرفته شد.

کلیدواژه‌ها

آژند، یعقوب ( 1365). قیام مرعشیان. تهران: امیرکبیر.
آملی، اولیاءالله (1348). تاریخ رویان، تصحیح منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ابن عربشاه (2008م). عجائب المقدور فی نوائب تیمور. تصحیح سهیل زکار. دمشق: نشر التکوین.
اسفزاری، معین الدین محمد زمچی (1338): روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات. تصحیح سیدمحمد کاظم امام. تهران: دانشگاه تهران.
اسکندربیگ منشی ترکمان (1382). تاریخ عالم آرای عباسی. تصحیح ایرج افشار. چاپ سوم. تهران: امیرکبیر.
اسلامی، حسین (1390). مازندران در تاریخ. ساری: شلفین.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1393): التدوین فی احوال جبال شروین. تصحیح میترا مهرآبادی. چاپ دوم. تهران: دنیای کتاب.
اللهیاری، فریدون؛ نورایی، مرتضی؛ رسولی، علی (1389). «حکومت‌های محلی ایران در قرن هشتم هجری و مسئلة مشروعیت». پژوهش‌های تاریخی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دور جدید. س 2. ش 2 (پیاپی 6). تابستان. ص 1-24.
برزگر، اردشیر (1388). تاریخ تبرستان. پژوهش و تصحیح محمد شکری فومشی. چاپ دوم. مجموعه 3جلدی. تهران: رسانش.
پیرنیا، حسن و عباس اقبال آشتیانی (1380). تاریخ ایران از آغاز تا انقراض قاجاریه. چاپ نهم. تهران: خیام.
تتوی، قاضی احمد؛ آصف خان قزوینی (1382). تاریخ الفی. تهران: علمی و فرهنگی.
حافظ ابرو، عبداله بن لطف الله (1380). زبدة التواریخ. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حسینی، سیدمحمد؛ نوری، علی آقا (1394). «همگونی تصوف با تشیع و کارکردهای سیاسی و اجتماعی آن در مازندران760 تا 795 هجری». شیعه پژوهی. ش 3. تابستان. ص 117-140.
خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین (1380). تاریخ حبیب السیر. چاپ چهارم. تهران: خیام.
خورشاه بن قباد الحسینی (1372). تاریخ ایلچی نظام شاه. تصحیح محمدرضا نصیری. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
دهباشی، علی (1377). «معرفی کتاب تفحصی در تاریخ سربداران خراسان و مازندران». نوشته سید محمد علی شهرستانی. بخارا. ش 2. ص 217-225.
رابینو (1939م). «سلسله مرعشیه مازندران». ژورنال آسیایی. ترجمة ضیاء الدین دهشیری.
راوندی، مرتضی (1382): تاریخ اجتماعی ایران. چاپ دوم. تهران: نگاه.
روملو، حسن (1384). احسن التواریخ. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: اساطیر.
سمرقندی، کمال‌الدین عبدالرزاق (1383): مطلع سعدین و مجمع بحرین. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ستوده، منوچهر (بی‌تا). درویشان مازندران. [بی‌جا]. [بی‌نا].
شامی، نظام‌الدین (1363). ظفرنامه. تصحیح پناهی سمنانی. تهران: بامداد.
عمادی حائری، محمد (1394): سادات هزارجریب، سلسله‌ای شیعی در شرق مازندران. چاپ دوم. قم: کتابخانه تخصصی ایران و اسلام.
گیلانی، ملاشیخعلی (1352). تاریخ مازندران. تصحیح منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
لاهیجی، علی بن شمس‌الدین بن حسین (1352). تاریخ خانی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
مجد، مصطفی (1380). تاریخ مرعشیان در ایران. تهران: رسانش.
مرعشی، میرتیمور (1364). تاریخ خاندان مرعشی مازندران. تصحیح منوچهر ستوده. چاپ دوم. [بی‌جا]: اطلاعات.
مرعشی، میرظهیرالدین بن نصیرالدین (1345).تاریخ طبرستان و رویان و مازندران. تصحیح محمدحسین تسبیحی. تهران: مؤسسه مطبوعاتی شرق.