با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

2 دانشیاردانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین

3 عضو هیات علمی

4 استاد تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی

چکیده

از دورة صفویه‌ جابجایی و کوچ اجباری ایلات و عشایر یکی از سیاست‌های دولت‌ها برای برقراری امنیت و کنترل نیروهای اجتماعی مرکزگریز بوده است. یکی از مقاطع حساس در تاریخ ایران عصر صفوی، جابجایی طوایف کُرد به نواحی مختلف قلمرو این حکومت بوده است. در راستای این حرکت طایفه کُرد «رشوند» نیز ابتدا به خراسان و سپس به قزوین و نواحی پیرامون آن کوچ داده شدند. استقرار این طایفه کُرد در نواحی یاد شده پیامدهایی برای آنها و دولت مرکزی داشت که در این نوشتار ضمن بررسی این پیامدها، به واکاوای علل و انگیزه‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی کوچ رشوندها نیز پرداخته می‌شود. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی و با اتکا به منابع اسنادی شامل اسناد منتشر شده، اسناد منتشر نشده و منابع کتابخانه‌ای، به واکاوی موضوع می‌پردازد.یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد کوچ طایفه رشوند به نواحی قزوین و اطراف آن به دلایل مختلف نظامی، سیاسی و اقتصادی صورت گرفته و مهم‌ترین پیامد جابجایی اجباری این طایفه، برخورداری از موقعیت اقتصادی مناسب و کسب مقامات مهم نظامی و القاب بوده است.

کلیدواژه‌ها

ادموندز، سیسیل جى.(1367).کُردها، تُرکها، عربها. ترجمه ابراهیم یونسى. تهران : روزبهان.
استرآبادی، محمد مهدی.(1377). جهانگشای نادری. به اهتمام عبدالله انوار. تهران: انجمن آثار ملی ایران.
اسکندربیگ منشی ترکمان (1382). تاریخ عالم‌آرای عباسی.(ج1 و 2). تصحیح ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
اعتمادالسلطنه، محمد حسن خان صنیع الدوله.(1362). مطلع الشمس. تهران: پیشگام. چ1.
افشار سیستانی، ایرج.(1366). مقدمه‌ای بر شناخت ایل‌ها، چادرنشینان و طوایف عشایری ایران. (ج1). تهران: مؤلف.
افوشته‌ای نطنزی، محمود بن هدایت‌الله.(1350). نقاوه‌ الآثار فی ذکر الاخیار. به اهتمام احسان اشراقی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
امان‌اللهی بهاروند، سکندر.(1384). کوچ‌نشینی در ایران. تهران: آگاه، چ6.
آقایی فیشانی، تیمور.(1388). کتاب طلایی الموت. قزوین: کتاب طلایی جامع.
بارتولد، و.(1386). تذکره جغرافیایی تاریخ ایران. ترجمه حمزه سردادور. تهران: توس. چ3.
بدلیسی، شرف‌الدین (1377). شرف‌نامه، تاریخ مفصل کُردستان. به اهتمام ولادیمیر ولییامینوف زرنوف، تهران: اساطیر.
بهرامی، فرشته (1389). نظرکرده. آیین‌ها و باورهای امامزاده‌های رودبار الموت غربی. تهران: آموت.
توحدی، کلیم الله.(1370). حرکت تاریخی کُرد به خراسان، (ج1). چ 2. مشهد : بی نا.
حمدالله مستوفی، حمدالله.(1388). نزهه‌ القلوب. به اهتمام محمد دبیر سیاقی. چاپ سوم قزوین: حدیث امروز.
خوچکو، الکساندر.(1307). تاریخ گیلان. ترجمه محمدعلى گیلک. رشت: بی‌نا.
دالمانی، هانری رنه. (1335). سفرنامه از خراسان تا بختیاری. ترجمه محمد علی فره وشی.(ج1). تهران: امیرکبیر. چ1.
دلاواله، پیترو. (1391). سفرنامه پیترو دلاواله. ترجمه شعاع‌الدین شفا، تهران: علمی و فرهنگی.
رابینو، ه. ل. (1374). ولایات دارالمرز ایران گیلان. ترجمه جعفر خمامی‌زاده. بی جا: طالش. چ4.
رشوند، محمدعلی خان. (1376). مجمل رشوند. (ج 2).تصحیح منوچهر ستوده و عنایت‌الله مجیدی. تهران: میراث مکتوب.
ژوبر، پیرامده.(1347). مسافرت در ارمنستان و ایران. ترجمه على قلى اعتماد مقدم‏. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ساکما (سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران): 1789/293.
ساکما (سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران): 5805/295.
ستوده، منوچهر.(1374­). از آستارا تا استارباد.(ج1). تهران: آگاه: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت امور فرهنگی: انجمن آثار و مفاخر ملی.
ستوده، منوچهر.(1385). نامنامه ایلات و عشایر و طوایف. با همکاری خورشید مؤمنی. تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، چ1.
سلطانى، محمدعلى.(1371). ایلات و طوایف کرمانشاهان.( ج2). تهران: سها.
شفیعی، قبادعلی. (1392). رازمیان، بهشت پنهان. تهران: آریا سگال. چ1.
عین‌السلطنه سالور، قهرمان میرزا.(1374). روزنامه خاطرات عین‌السلطنه.( ج5 و 7). تصحیح مسعود سالور و ایرج افشار. تهران: اساطیر.
غفاری کاشانی (صنیع الملک)، ابوالحسن.(1369). گلشن مراد. به اهتمام غلامرضا طباطبایی مجد. تهران: زرین.
فلور، ویلم. (1388). دیوان و قشون در عصر صفوی. ترجمه کاظم فیرزمند. تهران: آگاه.
فیلد، هنری. (1343). مردم‌شناسی ایران. ترجمه عبدالله فریال. تهران: ابن سینا.
کرزن، جورج ناتانیل. (1387). ایران و قضیه ایران. (ج1). ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: علمی و فرهنگی. چ6.
گلریز، محمدعلی.(1368). مینودر یا باب‌الجنه قزوین.( ج1 ). تهران: طه.
لوئی بلان، لوسین. (1375). زندگی شاه عباس اول. ترجمه ولی الله شادان، تهران: اساطیر.
مجموعه اسناد شحصی و خانوادگی طایفه رشوند: تصاویر شماره 1-7
مجیدی، عنایت‌الله (1396).الموت نامه.(ج1). قزوین: سایه گستر.
مجیدی، عنایت‌الله، کریمی، گلنار (1396). پیشینه حضور رشوندها و قراگوزلوها در قزوین و رودبار الموت. به اهتمام مهرزاد پرهیزکاری، سمیه مراقی، فهیمه جعفری،مجموعه مقالات قزوین، (30-31). تهران: ره آورد مهر.
مروی، محمدکاظم وزیر مرو.(1364). عالم‌آرای نادری.(ج1). تصحیح محمد امین ریاحی. تهران: زوار.
مستوفی، عبدالله. (1384). شرح زندگانی من.(ج1). تهران: زوار.
میرزا ابراهیم.(2535). سفرنامه استرآباد و مازندران و گیلان. تصحیح مسعود گلزاری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
میرزا رفیعا. (1385). دستورالملوک. ترجمه علی کُرد آبادی. تهران: وزارت امور خارجه، مرکز چاپ و انتشارات.
میرزا سمیعا. (1368). تذکره‌الملوک. (ج2). ترجمه مسعود رجب نیا. به کوشش محمد دبیر سیاقی. تهران: امیرکبیر.
نصیری، محمد بن ابراهیم بن زین‌العابدین.(1373). دستور شهریاران. به اهتمام محمد نادر نصیری مقدم. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
نصیری، میرزا علینقی. (1372). القاب و مواجب دوره سلاطین صفویه. تصحیح یوسف رحیم لو. مشهد: دانشگاه فردوسی.
ورجاوند، پرویز.(1374). سرزمین قزوین. سابقه تاریخی و آثار باستانی و بناهای تاریخی سرزمین قزوین. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و انتشارات راستی نو. چ2.
هدایت، رضاقلی خان. (1339). روضه‌الصفا.(ج9). تهران: اساطیر.
ییت، کلنل چارلز ادوارد.(1365). سفرنامه خراسان و سیستان. ترجمه قدرت الله روشنی زعفرانلو، مهرداد رهبری. تهران: یزدان.