با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه اصفهان

3 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور

چکیده

از مباحث مهم تاریخ زندیه بررسی و تحلیل اقدامات کریم‌خان در ابعاد مختلف حکومتی به ویژه در بُعد اقدامات اجتماعی و اقتصادی وی می‌باشد. اکثر منابع تاریخی زندیه دوره استقرار کریم‌خان در شیراز را دوران آرامش اجتماعی و امنیت اقتصادی معرفی کرده‌اند. اینکه تا چه میزان این نگرش منابع قابل تأیید است هدف اصلی از انجام این پژوهش است.
مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی با استناد به منابع دست اول تاریخی تلاش دارد به این رهیافت پژوهشی منجر شود که امنیت اجتماعی و آرامش اقتصادی دورة کریم‌خان زند که منابع تاریخی از آن یاد نموده‌اند، با واقعیت‌های تاریخی آن دوره چندان تطابقی ندارد و با در نظر گرفتن برخی مؤلفه‌ها، این گفتة منابع مورد تردید واقع می‌گردد. اقدامات و عملکرد کریم‌خان فقط در پایتختش بروز و نمود داشته و چنین دیدگاهی را درباره سایر مناطق تحت نفوذ کریم‌خان نمی‌توان پذیرفت . حتی عملکرد وی در شهر شیراز نیز بنا به عوامل و مولفه‌هایی که در مقاله مطرح شده است می‌بایست به صورت نسبی و موقتی در نظر گرفت تا بیشتر با واقعیت تاریخی منطبق گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Historical Evaluation and Analysis of Social and Economic Measures of Karim Khan Zand in Shiraz

نویسندگان [English]

  • Seyed Ahmad Aghili 1
  • Aliakbar Jafari 2
  • Karim Najafi Barzegar 3

1 Assistant Professor at Department of History, Sistan and Balouchestan University;

2 Associate Professor at Department of History, University of Esfahan;

3 Associate Professor at Department of History, Payam-e Noor University

چکیده [English]

Among the important issues of Zandieh’s history is the review and analysis of Karim Khan’s activities in various aspects of government, especially in terms of his social and economic measures. Most of Zandieh historical sources introduced Karim Khan’s establishment in Shiraz as a period of social peace and economic security. The extent to which this attitude of resources can be versified is the main purpose of this study.
The present paper, by descriptive-analytical method, is based on historical primary sources, which leads to the research approach that the social peace and economic security of the Karim Khan’s period, which historical sources recall, are not in line with the historical realities of that period, and, taking into account some components, this is said to be the source of doubt. Karim Khan's actions only occurred in the capital, and this view could not be accepted about other areas under the influence of Karim Khan. Even his performance in the city of Shiraz according to the factors mentioned in the paper, should be regarded as relative and temporary in order to be more in line with historical reality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shiraz
  • Karim Khan
  • social security
  • economic security
آصف، محمّد‌هاشم رستم‌الحکما (1380). رستم التواریخ. به اهتمام عزیزالله علیزاده. تهران: فردوسی.
 امداد، حسن (1389). «شیراز در عهد کریم‌خان». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی‌اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس شناسی. ص 15-33.
امین‌فر، حسین (1389) «شاه اسماعیل سوم و مشروعیت کریم‌خان زند». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس شناسی. ص109-120.
 الاصفهانی، محمّدمهدی بن محمّدرضا (1368). نصف جهان فی تعریف اصفهان. تصحیح منوچهر ستوده. تهران: امیرکبیر.
 اولیویه، جی. بی (1371). سفرنامه. ترجمة محمّدطاهر میرزا. تصحیح غلامرضا ورهرام. تهران: اطلاعات.
براقی، فضل‌الله (1389). «جزیرة خارک در میان قدرت‌ها و کمپانی‌های محلی». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس‌شناسی. ص 147-165.
 پری، جان (1365). کریم‌خان زند (تاریخ ایران بین سال‌های 79-1747). ترجمة علی‌محمّد ساکی. تهران: فراز نشر نو.
 درهوهانیان، هارتون (1379). تاریخ جلفای اصفهان. ترجمة لئون. گ. میناسیان و م. ع. موسوی فریدنی. اصفهان: نشر زنده‌رود.
 دنبلی، عبدالرزاق بیگ مفتون (1349). تجربة الاحرار و تسلیة الابرار. تصحیح و تحشیة حسن قاضی طباطبایی. بخش نخست. تبریز: مؤسسة تاریخ و فرهنگ ایران.
 رجبی، پرویز (1352). کریم‌خان زند و زمان او. تهران: کتابفروشی سیمرغ.
روستا، جمشید (1389). «تسلط کم‌دوام کریم‌خان زند بر بصره». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس شناسی. ص395-409.
رنجبر، محمّدعلی (1387). «سیاست مذهبی دورة زندیه». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس شناسی. ص 98-99.
رنجبر، محمّدعلی ـ وصفی‌پور، علی‌اکبر (1389). مجموعه مقالات کنگره بزرگ زندیه. دوجلد. شیراز: بنیاد فارس‌شناسی.
شهاوری شیرازی، عبدالکریم بن علی رضا (1365). تاریخ زندیه (جانشینان کریم‌خان زند). مقدّمه و تصحیح  ارنست بئیر. ترجمة غلامرضا ورهرام. تهران: گستره.
 غفاری کاشانی، ابوالحسن (1369). گلشن مراد. به اهتمام غلامرضا طباطبایی مجد. تهران: زرین.
 فرامرزی، احمد (1346). کریم‌خان زند و خلیج فارس. به کوشش حسن فرامرزی. تهران: [بی‌نا].
 فرانکلین، ویلیام (1358). مشاهدات سفر از بنگال به ایران. ترجمة محسن جاویدان. تهران: بنیاد فرهنگ و هنر ایران.
فروزانی، ابوالقاسم (1389). «کریم‌خان زند و خیابان چهار باغ شیراز». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس شناسی. ص501-522.
 فسائی، حاج میرزا حسن حسینی [بی‌تا]. فارسنامه ناصری. [بی‌جا]. کتابخانة سنایی.
 فلور، ویلم (1371). اختلاف تجاری ایران و هلند و بازرگانی هلند در عصر افشاریان و زندیان. ترجمة ابوالقاسم سرّی. تهران: توس.
 فوران، جان (1380). مقاومت شکننده (تاریخ تحولات اجتماعی ایران از سال 1500 میلادی تا انقلاب). ترجمة احمد تدین. تهران: رسا.
قدیمی قیداری، عباس (1389). «ملاحظاتی دربارة ساختار دولت و شیوة حکومتی کریم‌خان زند». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس شناسی. ص523-537.
  کسروی، احمد (1373). تاریخ پانصدساله خوزستان. تهران: نشر خواجو.
 کلانتر، محمّدبن ابوالقاسم (1362). روزنامه میرزا محمّد کلانتر فارس (شامل وقایع قسمت‌های جنوبی ایران از سال 1142 تا 1199ق). به اهتمام عبّاس اقبال. تهران: کتابخانة طهوری.
 گزارش کار ملیت‌ها از ایران (دوران افشاریه و زندیه) (1381). ترجمة معصومه ارباب. تهران: نشر نی.
 گلستانه، ابوالحسن بن محمّد امین (2536). مجمل التواریخ (شامل وقایع و رویدادهای سی و پنج ساله بعد از نادر شاه) و ذیل زین‌العابدین کوهمره (ملقب به امیر) در تاریخ زندیه. به سعی و اهتمام مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.
 مرادی خلج، محمّدمهدی (1389). «میرمهنا و نقش وی در تعرضات و تعاملات دولت‌های منطقه و قدرت‌های بیگانه». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس شناسی. ص617-637.
 مورگان، دیوید (1373). ایران در قرون وسطی. ترجمة عباس مخبر. تهران: طرح نو.
موسوی نامی اصفهانی، محمّدصادق (1368). تاریخ گیتی‌گشا (در تاریخ خاندان زند). تهران: امیرکبیر.
نیبور، کارستن (1366). سفرنامه. ترجمة پرویز رجبی. تهران: توکا.
 هاشم‌زاده محمّدیه، عباس (1389). «سیاست زندیه در برابر کمپانی هند شرقی انگلیس». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس شناسی. ص 701-719.
هدایتی، هادی (1334): تاریخ زندیه. تهران: دانشگاه تهران.
 Francklin, William (1790). Observations made on a tour from Bengal to Persia in the years 1786- 87. London.
 Pery, J.R (1975). Forced Migration in Iran during the seventh and eighteenth centuris. Iranian studies. VIII. No.4.