با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه رازی

2 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه لرستان

چکیده

در عصر ناصرالدین شاه قاجار، بهره­برداری از الگوهای فنی و تکنولوژیک نوین غرب مورد توجه شخص شاه و کارگزاران سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران واقع گردید. یکی از این ابزارهای نوین، تلگراف و تأسیس تلگراف‌خانه­ها بود که به شکل­گیری نوع جدیدی از اسناد تاریخی، یعنی اسناد تلگرافی، منجر شد که شامل ثبت و ضبط گزارش­های محلی با اشکال جدید و شیوة ارتباطات نوین بود و فصل جدیدی را در روند مطالعات تاریخ معاصر، به­ویژه تاریخ محلی، گشود. پژوهش حاضر با  تکیه بر متون، اسناد تاریخی و نسخ خطی با روش توصیفی ـ تحلیلی، به­دنبال پاسخ به این مسائل است که  فرآیند تأسیس و توسعه تلگراف‌خانه­ها در لرستان عهد ناصری چگونه بوده است؟ و تأسیس و توسعه خطوط تلگراف چه تاثیر در روند سیاست تمرکز گرایی عهد ناصری گذاشت؟ یافته­های پژوهش نشان داده است که لرستان با طبیعتی کوهستانی و ساکنانی ایلیاتی از ناآرام­ترین ولایات ایران تا عهد ناصری بوده است که نفوذ قدرت مرکزی در آن بسیار ناپایدار بود. در عین حال لرستان، از مناطق استراتژیک در مسیر خوزستان به تهران و حلقه­ ارتباط مهمی، میان مناطق و نواحی غرب ایران به­ شمار می­آمد. با این شرایط، توسعه خطوط تلگراف  تحوّلی مهم در دسترسی قدرت مرکزی به منطقه و تامین امنیت آن در عهد ناصری ایجاد نمود. همچنین تلگراف در شکل­گیری و تولید آگاهی و اسناد تاریخی در جامعه شفاهی و عشایری لرستان منابع و اسناد  مهمی را پدید آورد که بسیار حائز اهمیت می­باشد.

کلیدواژه‌ها

آرشیو وزارت امور خارجه. نسخة علی‌اصغرخان تلگرافچی. شمارة نسخة خطی: 6285.
آرشیو کتابخانه مجلس شورای اسلامی. نسخة خطی: یادداشت‌های میرزا علی اصغرخان تلگرافچی. شمارة نسخة خطی: 159. شمارة میکروفیلم 5790.
اعتمادالسلطنه، محمّدحسن­خان (1367). تاریخ منتظم ناصری. تصحیح  محمّداسماعیل رضوانی. تهران: دنیای کتاب.
اعتمادالسلطنه، محمّدحسن­خان (1379 ). روزنامه خاطرات. با مقدمه و فهارس ایرج افشار. تهران. امیرکبیر.
افشار ارومی، حسنعلی­خان (1382). سفرنامه لرستان و خوزستان. تصحیح و پژوهش حمیدرضا دالوند. تهران : پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
الموتی، ضیاالدین (1370). فصولی از تاریخ مبارزات سیاسی و اجتماعی. تهران:  تهران.
بختیاری، سردار ظفر (1362). یادداشت‌ها و خاطرات. تهران: یساولی.
بهرامی، روح­الله (1388). والیان لرستان «تاریخ سیاسی ایلام و لرستان». تهران: حروفیه.
تلگرافچی، علی­اصغرخان (1389). فرهنگ فرانسه ـ فارسی. به تصحیح و تحقیق سید غلامحسین ­حسینی و روح الله بهرامی ، خرّم­آباد:  شاپور خواست.
جغرافیای پیشکوه و پشتکوه (1370). به کوشش سکندر امان­اللهی بهاروند. خرّم‌آباد: ادارة فرهنگ و ارشاد اسلامی خرّم‌آباد.
حائری، عبدالهادی (1380). نخستین رویارویی اندیشه‌گران ایرانی با دو رویه تمدن بورژوازی غرب. تهران: امیرکبیر.
روزنامه وقایع اتفاقیه، پنج شنبه دوم شعبان 1274. ش 72. ص 1.
سازمان اسناد ملی ایران (بی­تا). فهرست اسناد علاءالدوله و حشمت‌الدوله. تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
ستوده، سید یدالله (در دست انتشار). اسناد مستوفی لرستان. خرّم­آباد: شاپورخواست.
قراگوزلو، حاجی عبدالله­خان (1382). مجموعه آثار. تصحیح و تعلیق عنایت‌الله مجیدی. تهران: میراث مکتوب.
محبوبی اردکانی، حسین (1376). تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران. تهران: دانشگاه تهران.
مسعودمیرزا ظل­السلطان (1362). تاریخ مسعودی. تهران: یساولی.
ملک­آراء، عباس­میرزا (1362). شرح حال عباس­میرزا ملک­آراء. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: بابک.
نجفی، موسی ـ جعفریان، رسول (۱۳۷۳). سدة تحریم تنباکو (رسالة تاریخ دخانیه). تهران: امیرکبیر.
والی‌زاده معجزی، محمّدرضا (1382). لرستان در روزگار 
پهلوی. تهران: انتشارات حروفیه.
والی‌زاده معجزی، محمّدرضا (1380). تاریخ لرستان، روزگار قاجار. به­کوشش حسین و محمّد والی‌زاده معجزی. تهران:  حروفیه .
ویلسون، آرنولد تالبوت (1394­). سفرنامه ویلسون در جنوب غربی ایران. ترجمه و حواشی علی­محمّد ساکی. خرّم­آباد: شاپور خواست.