با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ ایران دورة اسلامی، دانشگاه پیام نور

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور

چکیده

اصلاحات ارضی نخستین لایحه از لوایح شش‌گانة انقلاب سفید (انقلاب شاه و ملت) بود که توسط محمّدرضا شاه پهلوی در سال 1340 با اهداف مختلف به اجرا گذاشته شد. برانداختن ملوک الطوایفی و از بین بردن نظام ارباب و رعیتی از جمله اهداف اصلاحات ارضی بود. استان فارس ـ که در این برهه از آن به عنوان استان هفتم یاد می‌شد ـ و به عنوان یکی از مهم‌ترین و وسیع‌ترین استان‌های زراعی ایران به حساب می‌آمد، در جریان قانون اصلاحات ارضی مورد توجه حکومت پهلوی دوم قرار گرفت. با آغاز اجرای قانون اصلاحات ارضی، مالکین که با اجرای این قانون املاک خویش را به نفع زارعین از دست می‌دادند، مخالفت‌های خویش را با تحقق آن آغاز نمودند. در این تحقیق با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی و با بهره‌گیری از اسناد، به دنبال پاسخ برای این پرسش اساسی هستیم که با تصویب قانون اصلاحات ارضی رویکرد مالکین و زارعین روستای قلات و همچنین نحوة نگرش مأموران حکومت دوم نسبت به اجرای این قانون چگونه بود. فرض غالب بر این است که با تصویب قانون اصلاحات ارضی، مالکین قلات نسبت به واگذاری زمین به رعایا خودداری می‌نمودند و مأموران حکومتی نیز با وجود تلاش در جهت تثبیت اوضاع نتوانستند اصلاحات ارضی را در قلات عملی کنند.

کلیدواژه‌ها

آبراهامیان، یرواند (1387). ایران بین دو انقلاب. ترجمة احمد گل محمّدی و محمّد ابراهیم فتاحی. چاپ چهاردهم. تهران: نشر نی.
آقا بخشی، علی و افشاری‌راد، مینو (1386). فرهنگ علوم سیاسی. چاپ دوم. تهران: چاپار.
ازکیا، مصطفی (1370). جامعه‌شناسی توسعه و توسعه نیافتگی روستایی ایران. چاپ سوم. تهران: انتشارات اطلاعات.
اسناد خصوصی محمّد بزرگِ قلاتی.
اطلاعات: 25/6/1340؛ 23/8/1341.
بهار، محمّدتقی (1371). تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران. ج 1. تهران: امیرکبیر.
پورافضل، حسن؛ نجفی، بهاءالدین (1351). اصلاحات ارضی و واحدهای دسته‌جمعی تولید کشاورزی. شیراز: دانشگاه پهلوی.
پهلوی، محمّدرضا (1371). پاسخ به تاریخ. ترجمة حسین ابوترابیان. تهران: مترجم.
حسینی فسایی، حاج میرزا حسن (1388). فارسنامة ناصری. به تصحیح و تحشیة دکتر منصور رستگار فسایی. تهران: امیرکبیر.
خسروی، خسرو (1358). جامعه شناسی روستایی ایران. چاپ سوم. تهران: انتشارات پیام.
رواسانی، شاپور (1368). نهضت میرزا کوچک خان جنگلی و اوّلین جمهوری شورایی در ایران. تهران: نشر شمع.
ساکما فارس (اسناد سازمان اسناد و کتابخانة ملی فارس): 10449-293-98. 12/11/41تا31/2/1342. 3676-293-98.
شکوری، علی (1390). سیاست‌های توسعة کشاورزی در ایران. تهران: سمت.
طلوعی، محمود (1377). فرهنگ جامع سیاسی. چاپ دوم. تهران: نشر علم.
علی بابایی، غلامرضا (1369). فرهنگ علوم سیاسی [کتاب اوّل؛ واژه‌های سیاسی]. چاپ دوم. تهران: شرکت نشر و پخش ویس.
فوران، جان (1377). مقاومت شکننده ـ تاریخ تحولات اجتماعی ایران. ترجمة احمد تدین. تهران: مؤسسة خدمات فرهنگی رسا.
کمام (اسناد کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی): 10/1/8/457/6. 24/6/50
کیهان: 28/12/41. بهار ایران: 24/8/41.
 لمبتون، آن. ک.س (1362): مالک و زارع در ایران. ترجمة منوچهر امیری. تهران: علمی و فرهنگی.
مصاحبه با خداقلی ایزدپناه. 81 ساله ساکن قلات. 9/7/94.
 منصوری، جواد (1377). تاریخ قیام پانزده خرداد به روایت اسناد. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
مؤمنی، باقر (1359). مسئلة ارضی و جنگ طبقاتی در ایران. تهران: انتشارات پیوند.
نصیری طیبی، منصور (1393). روزشمار انقلاب اسلامی در استان فارس. شیراز: بنیاد فارس‌شناسی.