با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 کارشناس ارشد دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

2 دانشیار گروه تاریخ ایران اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

چکیده

خاستگاه نقشبندیه، ماوراءالنهر و خراسان بود و از این مراکز  به سایر مناطق، از جمله کردستان نفوذ پیدا کرد؛ که این مهم در کردستان توسط مولانا خالد شهرزوری بود. چرایی و چگونگی نفوذ شیوخ اورامان بین مردم و نقش آنها در تحولات سیاسی قرن بیستم مسئلة محوری این پژوهش می‌باشد. مشایخ و بزرگان طریقت‌ها در کردستان به ویژه نقشبندیه، به واسطة حمایت و پشتیبانی مردم از آنها و همچنین با حذف حکومت‌های محلی، در راستای افزایش نفوذ و اعتبار سیاسی و اجتماعی در عرصه‌های گوناگون بودند. نفوذ سیاسی شیوخ اورامان در دوران قاجار و به خصوص در زمان مشروطه و پس از آن افزایش یافت. با وقوع جنگ جهانی اول فرمان جهاد در مقابل روس و انگلیس صادر کردند و با جذب مریدان و پیروان بیشتر آنان را به جنگ تشویق نمودند. به طور کلی فعالیت سیاسی طریقت نقشبندیه به خصوص شیوخ اورامان در دورة قاجاریه به بالاترین سطح خود رسیده بود.

کلیدواژه‌ها

آرشیو اسناد وزارت خارجه. کارتن 66 . پرونده 26-61 .##آدامز شمدت، دانا (بی‌تا). سفری به سوی مردان شجاع در کردستان. ترجمة محمد مجدی. سقز و بانه: محمدی و جوانبخت.##ابریشمی، عبدالله (1385). هویت تاریخی و مشکلات کنونی مردم کرد. تهران: آنا.##ادموندز، سیسیل‌جی (1367). کردها، ترک‌ها، عرب‌ها. ترجمة ابراهیم یونسی. تهران: روزبهان.##اولسن، رابرت (1377). قیام شیخ سعید پیران (کردستان - 1925). ترجمة ابراهیم یونسی. تهران: نگاه.##بدل، سعید (1360). تاریخچة جنبش‌های ملی کرد (از قرن 19 تا پایان جنگ جهانی دوم). بی‌جا: بی‌نا.##تابانی، حبیب‌الله (1380). وحدت قومی‌ کرد و ماد منشأ، نژاد و تاریخ تمدن کردستان. تهران: گستره.##تیمورزاده، مصطفی (1380). وحشت در سقز: نگاهی به تحولات کردستان در فاصلة جنگ اول جهانی تا اعادة اقتدار دولت مرکزی. به کوشش شهباز محسنی. تهران: پژوهش شیرازه.##حسینی نقشبندی، عبدالرحمن (1380). سادات نقشبندی و جنبش‌های ملی کرد در گذر تاریخ. ترجمة محمد بانه‌ای. ارومیه: مؤسسة انتشاراتی حسینی.##حیرت سجادی، عبدالحمید (1381). ایلات و عشایر کردستان، سنندج و تهران: دانشگاه کردستان و نشر باغ نو.##خوانچه سپهرالدین، ابوبکر (1368). زندگی‌نامه عارف ربانی حضرت شیخ یوسف ملقب به شمس‌الدین برهانی. بی‌جا: مرکز نشر فرهنگ و ادبیات کردی و انتشارات صلاح‌الدین ایوبی.##روحانی، کمال (1385). تاریخ جامع تصوف کردستان. پیرانشهر: سامرند.##روسته­م، ئه یوب (2004). هه­ورامان، به­رگی یه­که­م. بی‌جا: بی‌نا.##ره‌شید به­همه­نی، هادی (2001). په­یامی هه­ورامان. بی‌جا: بی‌نا.##زارعی مهرورز، عباس (1389). «بررسی تأثیرات سیاسی اجتماعی طریقت‌های کردستان در آغاز سدة بیستم». تحقیقات تاریخ اجتماعی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. س 1. ش 1.##زارعی، محمدابراهیم (1381). سیمای فرهنگی کردستان. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور. ادارة کل آموزش. انتشارات و تولیدات فرهنگی.##سلطانی، محمدعلی (1374). جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان. با مقدمة عبدالحسین نوایی. جلد 9. تهران: سها.##سلطانی هورامی، مظفر بهمن (1386). تاریخ هورامان. به تصحیح نادر کریمیان سردشتی. چاپ اول. تهران: احسان.##شیخ سه­لاحه­دین شیخ سلیمان به­رزنجی بیلاف، عبدالرحمن (2002). ته­ریقه­تی نه­قشبه­ندی  بنه­ما و ئامانجه­کان. به رگی دوهه­م، هه­ولیر، موکریانی. ##ضیایی، رئوف (1367). یادداشت‌هایی از کردستان. به کوشش عمر فاروقی. ارومیه: مرکز نشر فرهنگ و ادبیات کردی.##طبیبی، حشمت‌الله (1374). جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی: تهران: دانشگاه تهران.##عه­بدوللا، نه­جاتی (2004). شیخ عوبه یدوللای نه هری له به­لگه­نامه کانی فر­ه نسییدا (1879-1882). سلیمانی. مه­کته­بی بیر و هوشیاری (ی. ن. ک).##عه­لی ره سول، جه­عفه­ر (2008). سوفیزم و کاریگه­ری له بزوتنه­وه­ی رزگاریخوازی نه­ته­ وه­یی گه­لی کورددا. سلیمانی. مه­لبه­ندی کوردولوجی.##غریب معاذی‌نژاد، محمد؛ احمدی، کیهان (1382).  جغرافیای اورامان. تهران: احسان.##فاروقی، عمر (1362). نگاهی به تاریخ فرهنگ کردستان. تهران: شرق.##ــــــــــ (1382). کردستان در مسیر تاریخ به روایت اسناد. تهران: آنا.##کریمیان سردشتی، نادر (1381). تذکرة عرفای کردستان. تهران: نگاه سبز.##کلهر، محمد (1385). «مشروطه و بحران سیاسی کردستان». زمانه. س 5 . ش 101–103.##کندال و دیگران (1370). کردها. ترجمة ابراهیم یونسی. تهران: روزبهان.##گزیده‌ای اسنادی از وقایع مشروطیت در کردستان و کرمانشاه (1385). به کوشش رضا آذری شهرضایی. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.##لازاریف، م. س و دیگران (1386). تاریخ کردستان. مترجمین کامران امین آوه، منصور صدقی. تهران: فروغ.##محمدی، احد و عظیم زمانی (1392). «بنیادهای هویت سیاسی کردهای ایرانی». پژوهش‌های جغرافیای انسانی. دورة 45. ش 3.##مردوخ کردستانی ( 1379). تاریخ مردوخ. تهران: کارنگ.##مظهر احمد، کمال (1975م). تلخیص کتاب کردستان در سال‌های جنگ اول جهانی. بغداد: کوری زانیاری کورد. ##موفتی، شیخ موحسن (2001م). گه­وهه­ری حه­قیقه­ت. هه ولیر. زانکوی سه­لاحه­دین.##میمنت‌آبادی، فرهاد (1388). کردستان و مشروطه. سنندج: پرتو بیان.##نقشبندیه در آسیای غربی و مرکزی؛ تغییر و تداوم (1389). زیر نظر الیزابت اوزدالگا.  ترجمة فهیمه ابراهیمی. تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.##نیکیتین، واسیلی (1377). کرد و کردستان: بررسی از نظر جامعه شناسی و تاریخی. ترجمة محمد قاضی. چاپ سوم. تهران: درایت.##وان برویین سن، مارتین (1378). جامعه‌شناسی مردم کرد (آقا، شیخ و دولت). ترجمة ابراهیم یونسی. تهران: پانیذ.##