با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسنده

کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی و دبیر تاریخ در اموزش و پرورش استان کردستان

چکیده

علی‌رضاخان گروسی در سال 1260ق، در بیجار گروس، به دنیا آمد. در سن 15 سالگی وارد خدمت دولت شد و 54 سال در مشاغل مختلف نظامی و حکومتی به خدمت پرداخت. در سن 18 سالگی به حکومت گروس رسید اما به دلیل تجربة کم، از حکومت معزول شد و از آن پس به مشاغل نظامی پرداخت. از سال 1300 تا سال 1329ق بارها حاکم گروس شد و در طی این سال‌ها با جدیت در جهت ارتقای گروس تلاش کرد؛ اما اینکه تلاش‌های ایشان در چه زمینه‌‌هاییصورت گرفت و تا چه حدی مثمر ثمر واقع شد؛ مبحثی قابل توجه در این پژوهش است.
علی‌رضاخان باآنکه فردی استبدادطلب بود، با آغاز مشروطه و بنا به سیاست روز، به یک مشروطه‌خواه تبدیل شد؛ اما در سال 1329ق ناگهان به مشروطه و مشروطه‌خواهان پشت کرد و به سالارالدولة قاجار که برای سرکوبی نهضت مشروطه قیام کرده بود، پیوست. وی با این اقدام تردیدآفرین، همگان را دربارة اندیشه‌ها و اعمالش سردرگم کرد.
این مقاله بر آن است تا براساس مدارک و منابع معتبر،شخصیت و عملکردعلی‌رضاخان را، به‌عنوان شخصی تأثیرگذار در حوادث بزرگ ملی و منطقه‌ای دوران قاجار، چه قبل از مشروطه و چه بعد از آن، بررسی کند و زمینه‌ها و عواملی که در تغییر دیدگاه پی‌درپی وی نسبت به مشروطه دخیل بوده‌اند را نیز مورد کنکاش قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

آذری، رضا (1378). در تکاپوی تاج‌وتخت (اسناد ابوالفتح میرزا سالار الدوله قاجار). چاپ اول. تهران: سازمان اسناد ملی ایران.##اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1367). تاریخ منتظم ناصری. تصحیح محمد‌اسماعیل رضوانی. تهران: دنیای کتاب.##افشار، ایرج (1373). گزارش‌ها و نامه‌های دیوانی و نظامی امیرنظام گروسی. چاپ اول. تهران: موقوفات دکتر محمود افشار.##ــــــــــــــ (1364). «اسنادی از حاجی نظم‌السلطنه موسی‌خان میرپنج»، مجله آینده. س11. ش1-3. ص 124، 139. ##بایبوردی، حسین (1341). تاریخ ارسباران. تهران: ابن‌سینا.##بدیعی، پرویز (1378). یادداشت‌های روزنامه ناصرالدین‌شاه (1300ـ1302ق). چاپ اول. تهران: سازمان اسناد ملی ایران پژوهشکده اسناد.##بشیری، احمد (1367). کتاب آبی. مجموعه گزارش‌های محرمانه وزارت امور خارجه انگلیس. ج 5. تهران: نشر نو.##خسروپناه، مرتضی (1384). «گروس در عصر مشروطه». استاد راهنما کریم سلیمانی. مقطع کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه شهید بهشتی. ##دولت‌آبادی، سید محمدعلی (1353). «یادداشت‌های پراکنده». مجله خاطرات وحید. ش36.##روزنامة ایران در چهار جلد. از سال 1290 الی 1323ق. تهیه و تنظیم کتابحانه ملی جمهوری اسلامی ایران. تهران: 1374.##روزنامه صبح صادق. ج اول: سال اول از شماره 1ـ163 و ج دوم: سال اول 164ـ 228 و سال دوم از ش 1ـ97. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.
روزنامة مجلس. سال 1324 الی 1329ق##سالور، قهرمان‌میرزا (1377). روزنامة خاطرات عین‌السلطنه. روزگار نیابت سلطنت ناصرالملک همدانی. به کوشش ایرج افشار. چاپ اول. تهران: اساطیر.##سپهر، عبدالحسین‌خان (1368). یادداشت‌های ملک المورخین «مرآت الوقایع مظفری». تصحیح و توضیح عبدالحسین نوایی. تهران: زرین.##سلطانی، محمدعلی (1373). جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان از دوران ماقبل تاریخ تا کودتای بیست‌وهشت مرداد. ج 3. تهران: سُها.##شیبانی، میرزا ابراهیم، صدیق الممالک (1366). منتخب‌التواریخ. گنجینة ایران و ایرانیان زیر نظر ایرج افشار. چاپ اول. تهران: علمی.##شیخ رضایی، آذر (1377).گزارش‌های نظمیه از محلات طهران. 1303ـ 1305ق . ج اول. تهران: سازمان اسناد ملی.
صنیع‌الملک غفاری، ابوالحسن خان(1372)، روزنامه دولت علیه ایران، جلد 1، شماره‌های 472 الی 550، چاپ اول، تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.##عذیری، فیروز (1376). «بیجار گروس». وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (منتشرنشده).##فرخ، مهدی (1347). خاطرات سیاسی فرخ. تهران: امیرکبیر.##کسروی، احمد (1357). تاریخ مشروطة ایران (تاریخ هیجده سالة آذربایجان). ج 1. چاپ نهم. تهران: امیرکبیر.##کلانتری باغمیشه، میرزا ابراهیم‌خان (1377). روزنامه خاطرات شرف‌الدوله 1324ـ1327ق. به کوشش یحیی ذکاء. چاپ اول. تهران: فکر روز.##کوشا، محمدعلی (1384). سیمای بیجار گروس و حسن‌آباد یاسوکند. چاپ اول. تهران: سیروان.##مردوخ کردستانی، شیخ محمد (1379). تاریخ کرد و کردستان و توابع یا تاریخ مردوخ. چاپ اول. تهران: سازمان فرهنگی سیاسی کوثر.##مریوانی، محمد (1387). بیجار گروس در گذرگاه تاریخ. چاپ اول. قم: انتشارات فقه.##ـــــــــ (1391). بررسی خاندان حکومتگر گروس در بیجار (از دوران صفویه تا پایان قاجار). استاد راهنما: علی‌رضا ملایی توانی. پایان‌نامة مقطع کارشناسی ارشد. ارومیه: دانشگاه ارومیه.## مستشارالدوله، صادق (1362). خاطرات و اسناد مستشارالدوله صادق «اسناد مشروطه 1325ـ1330». به کوشش ایرج افشار. مجموعة دوم. چاپ اول. تهران: انتشارات ایران و اسلام و انتشارات فردوسی.##ملک‌زاده، مهدی (1363). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، چاپ دوم. ج 1. 2. 3. 6. 7. تهران: علمی.##وقایع‌نگار کردستانی، علی‌اکبر (1381). حدیقة ناصریه و مرآت‌الظفر در تاریخ و جغرافیای کردستان. تصحیح محمد توکلی. تهران: انتشارات توکلی.##هاشم بن حسن (1321ق). شرف ایران و افتخار ایرانیان. به سعی و اهتمام علی‌رضاخان گروسی. چاپ سنگی.##