با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه اصفهان

چکیده

رضاشاه در شرایطی روی کار آمد که حکومت ایران دچار ضعف و بازیچة قدرت‌ها‌ی شمال و جنوب کشور، یعنی روسیه و انگلیس، بود. از طرفی ایلات در منطقة خود دارای قدرت و نفوذ بودند. رضاخان از همان زمان وزارت جنگ، با توجه به این مسائل، برای تشکیل حکومت مقتدر مرکزی تلاش می‌کرد و برای رسیدن به این هدف، باید قدرت ایلات را کاهش می‌داد. این مسئله با اجرای فرمان خلع سلاح، سرکوب، ارعاب، تبعید و تخته قاپوی ایلات شورشی همراه بود؛ اما از آنجا که اطاعت از چنین فرامینی برای عشایر سخت می‌نمود، به مبارزات و شورش‌ها‌یی علیه حکومت وقت پرداختند. از جمله این ایلات، ایل بیرانوند از ایلات لرستان بود که در آشوب‌ها‌ی علیه حکومت، در عصر قاجار و پهلوی، نقش مهمی داشت. رضاشاه برای دستیابی به اهدافش، زمان زیادی را به سرکوب ایل مذکور اختصاص داد و سرانجام آنها چاره‌ای جز تسلیم شدن در برابر خواسته‌ها‌ی حکومت نیافتند.
این پژوهش، با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی، قصد بررسی چگونگی سیاست‌های ضد ایلی رضاشاه و مبارزات ایلات لرستان،  به‌ویژه ایل بیرانوند، با مأموران حکومت وقت را دارد.

کلیدواژه‌ها

آذرنگ، عبدالحسین (1382). «خاطرات سپهبد حاج‌علی‌خان رزم‌آرا، رازی ناگشوده». ادبیات و زبان‌ها. بخارا. ش 32. ص 169-189.
افشار، ایرج (1378).  استان هرمزگان. تهران: هیرمند.
امان‌الهی بهاروند، سکندر (1360). کوچ‌نشینی در ایران. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
امیراحمدی، احمد (1373). خاطرات نخستین سپهبد ایران. به کوشش غلامحسین زرگری‌‌نژاد. تهران: مؤسسة پژوهش و مطالعات فرهنگی.
بیات، کاوه (1377). عملیات لرستان. تهران: شیرازه.
بهبودی، هدایت‌الله (1385). روزشمار تاریخ معاصر ایران. جلد 3. تهران: مؤسسة مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
حنیف، محمد (1377). شناخت ایل بیرانوند. خرم‌آباد: پیغام.
خدابخشی، رضا (1371). عشایر لرستان. قم: دارالنشر اسلام.
دالوند، حمیدرضا؛ وطن‌دوست، شیرین (1377). «سفرنامه یادداشت‌های «ویلیام اورویل داگلاس» امریکایی، مشاور کندی در سال 1330ش». مجموعه مقالات لرستان پژوهشی. س 1. ش 1 و 2، با عنوان سرزمین شگفت. ص 183-199.
دبد، بارون (1371). سفرنامه لرستان و خوزستان. ترجمة محمدحسین آریه. تهران: علمی و فرهنگی.
دولتیاری، روح‌الدّین (1375).  لرستان سرزمین تاریخ کهن. خرم‌آباد: افلاک.
راولینسون، هنری لرزیک (۱۳۶۲). سفرنامه راولینسون: گذر از ذهاب به خوزستان. ترجمة سکندر امان‌اللهی بهاروند. تهران. بی‌نا.
رزاقی، ابراهیم (1367). اقتصاد ایران. تهران: نشر نی.
روزنامه اطلاعات. سال 1308. ش 739.
روزنامه اطلاعات. سال 1311. ش 1721.   
ساکی، علی‌محمد (1343). جغرافیای تاریخی و تاریخ لرستان. خرم‌آباد: کتاب فروشی محمدی.
ستوده، سدیدالله (1391). شورش لرستان. جلد 1، خرم‌آباد: شاپورخواست.
شفیعی، حسن (1386). «فراز و فرود سیاست‌های ایلی در آستانه دولت‌سازی مدرن در ایران». مجله سیاست داخلی، ش 2. 97-122.
سلیمانی، افشار (1378). مأموریت‌های دکتر میلسپو در ایران (ریشه یابی سلطة استعماری دول خارجی). اردبیل: قصه‌گو.
شهیدانی، شهاب؛ نعمتی، محمدعلی (1393). «اهداف امنیتی- انتظامی رضاشاه در طرح تخته - قاپوی عشایر لرستان». مجله مطالعات تاریخ انتظامی. دورة 3. ش 2. 117-142.
شیخ‌الاسلامی، جواد (1368). سیمای احمدشاه قاجار پس از گذشت هفتاد سال. جلد 1. تهران: گفتار.
صفی‌‌نژاد، جواد (1368). «ساخت سنتی در عشایر ایران». مجله مطالعات جامعه شناختی. ش 3. 82 -83.
عاقلی، باقر (1369). روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی. تهران: گفتار.
عظیمی، فخرالدین (1373). بحران دموکراسی در ایران. ترجمة عبدالرضا هوشنگ مهدوی و بیژن نوذری. تهران: نشرکتاب.
فوران، جان (1387). مقاومت شکننده. ترجمة احمد تدین. چاپ هشتم. تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
قراگوزلو، غلامحسین (1383). جنگ‌های لرستان. تهران: اقبال.
کدی، نیکی آر (1387). ایران دوران قاجار و برآمدن رضاخان. ترجمة مهدی حقیقت‌خواه. چاپ سوم. تهران: ققنوس. 
گروته، هوگو (1369). سفرنامه. ترجمة مجید جلیل‌وند، تهران: مرکز.
مهران، محمد (1341). «لرستان1». مجله ارمغان. دوره 31، ش 9. 397-398.
میروشینکف، لوایوانویچ (1344).  ایران در جنگ جهانی اول. تهران: امیرکبیر.
واعظ، نفیسه (1388). «نهادها و شیوه‌های خط مشی‌گذاری عشایری در دولت پهلوی اول (1320-1304هـ ش)». پژوهش‌های تاریخی. اصفهان: دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. دورة جدید. ش 4. 109-130.
والی‌زاده معجزی، محمدرضا (1380). تاریخ لرستان (روزگار قاجار)، تهران: بی‌نا.
___________ (1382). تاریخ لرستان. جلد 2. تهران: حروفیه.
___________ (1389). نام‌آوران لرستان. تهران: حروفیه.
ویلسون، آرنولد (1374). سفرنامه. ترجمة حسین سعادت نوری. تهران: وحید.
یکرنگیان، میرحسین (1384). سیری در تاریخ ارتش ایران از آغاز تا شهریور1320. تهران: خجسته.
 اسناد
آرشیو اسناد و کتابخانه ملی ایران (1336ق). جمع‌آوری اسلحه موجود در دست مردم جهت برقراری امنیت 1336. 290002621. 2 برگ.
___________ (1309ش). تبعید الوار به مازندران. ش ۲۴۰۰۰۸۶۲۲. 149 برگ. 
___________ (1311ش). پ‍رداخ‍ت‌ ه‍زی‍ن‍ه‌ ب‍ه‌ وزارت‌ ج‍ن‍گ‌ ج‍ه‍ت‌ ک‍وچ‍ان‍دن‌ ای‍ل‌ ب‍ی‍ران‍ون‍د. ش ۳۱۰۰۰۰۹۰۴. 2 برگ.
___________ (1311ش). اس‍ک‍ان‌ ای‍ل‌ ب‍ی‍ران‍ون‍د خرم‌آباد و ض‍ب‍ط ام‍ل‍اک‌ خ‍وان‍ی‍ن‌ ای‍ل‌ ب‍ه‌ع‍ن‍وان‌ خ‍ال‍ص‍ه. ش ۲۴۰۰۱۵۱۲۳، 99 برگ.
___________ (1311 ش)، ف‍راه‍م‌ آم‍دن‌ زم‍ی‍ن‍ه‌ ت‍ن‍ب‍ی‍ه‌ ای‍ل ب‍ی‍ران‍ون‍د ب‍ه‌ ب‍ه‍ان‍ه‌ پ‍ن‍اه‌ دادن‌ ب‍ه‌ ی‍ک‍ی‌ از اش‍رار. ش۲۹۶۰۰۰۳۸۰. ۱برگ‌.
 ‌___________ (۱۳۱1-۱۳۱7ش). در اع‍دام‌ و ح‍ب‍س‌ ع‍ده‌ای‌ از اف‍راد ای‍ل‌ ب‍ی‍ران‍ون‍د ب‍ه‌ ج‍رم‌ ش‍رارت‌ و ف‍ع‍الیت‌های‌ س‍ی‍اس‍ی.، ش ۲۹۸۰۰۱۰۴۸. ‏۱۰۷ برگ.
___________. ت‍ص‍ویب‌ن‍ام‍ة ه‍ی‍ئت‌ وزرا: اع‍طا وام‌ از اع‍ت‍ب‍ار مخ‍ارج‌ غ‍ی‍رم‍ت‍رق‍ب‍ه‌ دول‍ت‌ ب‍ه‌ خ‍وان‍ی‍ن‌ ب‍ی‍ران‍ون‍د به ع‍ل‍ت‌ م‍ع‍اوض‍ه‌ ام‍لاک‍ش‍ان‌ با خ‍ال‍ص‍ج‍ات‌ م‍ک‍رات. ۱۳۱۳، ۲۴۰0۱۵۹۶۸. 2برگ.