با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه شیراز

چکیده

ضعف و سستی خلافت عباسی و بروز اختلافات درونی حکومت آل­بویه به تأسیس حکومت‌های محلی در منطقه غرب ایران منجر گردید. حکومت بنی‌عناز از جمله حکومت‌های محلی کُرد بود، که در فاصله زمانی 381تا511ق بر مناطق قابل توجهی از غرب ایران حکومت کرد. مسئله پژوهش زمینه‌های شکل‌گیری و گسترش حکومت بنی‌عناز و مناسبات آن با حکومت همجوار و سرانجام عوامل زوال حکومت یاد شده است. یافته­های پژوهش حاکی از آن است که، ابوالفتح­ بن­عناز و ابوالشوک دو امیر نخست بنی‌عناز با تأسیس و تثبیت این حکومت نقش مهمی در تحولات سیاسی منطقه داشتند؛ اما شکاف قدرت میان اعضای بنی‌عناز، این خاندان را در برابر تهاجمات ترکمانان غز آسیب­پذیر نمود. بدین­ترتیب سلجوقیان با بهره‌گیری از سیاست تهاجمی و منازعات داخلی حکومت بنی‌عناز، حکومت مذکور را مطیع و فرمانبر خود گردانید. از این­رو حکومت بنی‌عناز پس از بیش از نیم قرن مستحیل شدن در قدرت سلجوقیان در سال 511ق منقرض گردید. این مقاله در پی آن است، که با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و از نوع کتابخانه­ای و با تاکید بر منابع اصلی، به تحلیل عملکرد حکومت بنی‌عناز و مناسباتش با سلجوقیان بپردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analytic of the Bani ‘Anāz government and its relations with neighboring states

نویسندگان [English]

  • Lida Mavadat 1
  • Javad Mousavi Dalini 2

1

2

چکیده [English]

The weakness of the Abbasid Caliphate and the existence of the internal disputes of Al-e Buyeh dynasty led to the establishment of local rulers in the western Iran. The Bani ‘Anāz family were local Kurds who had ruled over a vast areas of the western Iran the years between 1381 and 511 (AH). The problem of the current study is the way of Bani ‘Anāz rule formation, its expansion, and its relations with the great Seljuk reign.
The findings of the current study suggest that Abolfath and Abolshuk, the first two Bani ‘Anāz Amirs, by establishing and stabilizing the said rule played a significant role in political changes. But the existence of the power gap between the members of the Bani ‘Anāz rule caused this family became highly vulnerable against the attacks of Uzbek Turkmen. Thus, the Seljuks by adopting aggressive policy and by benefiting from internal disputes of the Bani ‘Anāz reign, rendered the said dynasty submissive. For these reasons, the Bani ‘Anāz rule, through joining into the Seljuk’s power, was collapsed in 511.
The current paper, through application of the analytic-descriptive method and library documentations as well as by emphasizing on the primary resources, attempts to analyze the Bani ‘Anāz ruling acts and its relation with the Seljuks.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bani ‘Anāz
  • Bani Hosnaviyya
  • Abo-al Farh ebn-e Anāz
  • Abo-l Shok
  • Nohalhel
ابن­اثیر (1387ق/1967م). الکامل­فی­التاریخ. بیروت: دارالکتاب العربی.
ابن­جوزی، ابوجعفر (1359ق). المنتظم­فی تاریخ‌الملوک­والامم. الدکن: دائرة­المعارف­الاسلامیه.
ابن­خلدون، ابوزیدعبدالرحمان (1383). العبر تاریخ ابن­خلدون. ترجمة عبدالمحمد آیتی. تهران: پژوهشگاه علوم­انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابودلف، مسعربن­مهلل (1342). سفرنامه ابودلف در ایران. تعلیقات و پژوهش ولادیمیر مینورسکی. تهران: فرهنگ ایران­زمین.
اذکایی، پرویز (1374). آل­حسنویه. دایرة­المعارف بزرگ اسلامی. ج1. تهران: مرکز دایرة­المعارف اسلامی.
انوشه، حسن (1380). بنی‌عناز. دایرةالمعارف تشیع. جلد 3. تهران: نشر سعید محبی.
بدلیسی، امیرشرف­خان (1373). شرف­نامه. تعلیقات محمد عباسی. تهران: حدیث.
 جاف، حسن (1354). «بدربن­حسنویه فرمانروای مقتدر و دادگستر ایرانی». مجلة بررسی­های تاریخی. فروردین و اردیبهشت. شمارة 56.
حموی، یاقوت (1399ق). معجم­البلدان. بیروت: دارالاحیاء لثرات العربی.
دهنوی، نظام­علی (1393). «بنی­حسنویه از ظهور تا سقوط (330-406ق/941-1015م)». مجله پژوهش‌های تاریخی. تابستان. سال ششم. شمارة 22.
رشیدیاسمی، غلامرضا (1363). کُرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او. تهران: امیرکبیر.
الروذراوری، ظهیرالدین ابوشجاع­محمدبن­الحسین (1334ق). ذیل کتاب تجارت­الامم. تصحیح آمدروز. بغداد: بی­نا.
روژبیانی، محمدجمیل (1392). چهار امیرنشین کُرد. تهران: توکلی.
زکی‌بیگ، محمدامین (1381). زبدة تاریخ کرد و کردستان. ترجمة یدالله روشن اردلان. تهران: توس.
ستوده، حسینقلی (1346). آل­مظفر. تهران: دانشگاه تهران.
قیداری، زهرا (1388). «سیمای سلسلة کرد شیعه مذهب آل­حسنویه در عصر آل­بویه». مجلة رشد آموزش تاریخ. بهار 1388. شمارة 34.
لسترنج، گای (1390). جغرافیای تاریخی سرزمین­های خلافت­شرقی. ترجمة محمود عرفان. تهران: علمی و فرهنگی.
مجمل­التواریخ­و­القصص (1318). به تصحیح ملک‌الشعرای بهار. تهران: خاور.
مستوفی، حمدالله (1381). نزهـالقلوب. به کوشش محمد دبیرسیاقی. قزوین: حدیث ­امروز.
ملایری، محمد (1379). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی. تهران: توس.
میرخواند، میرمحمد (1339). روضـ­الصفا فی سیرة‌الانبیاءو­الملوک­والخلفا. تهران: مرکزی.
مینورسکی، ولادیمیر (1393). «بنی‌عناز؛ خاندانی حکومتگر در جهان اسلام». ترجمة آرمان فروهی. تاریخنامة خوارزمی. فصلنامه علمی ـ تخصصی. سال اول. تابستان.
نسوی، شهاب­الدین محمد (1384). سیرت جلال­الدین منکبرنی. مصحح مجتبی مینوی. تهران: علمی و فرهنگی.