با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکتری واحد بین الملل دانشگاه شیراز

چکیده

 در سراسر سال‌های جنگ جهانی اول گسترۀجغرافیایی ایران عرصه مقاومت ملیون در برابر نیروهای بیگانه بوده است؛ اما در این میان تنگستان و تنگستانی ها آوازه ای بلند یافته اند. یکی از دلایل این امر پیوستگی خاک تنگستان به بوشهر، مهم‌ترین بندر تجاری ایران در دوره قاجاریه بود . دلیل دیگر، پیشقدمی تنگستانی ها در مقابله با متجاوزانی بود که بی طرفی ایران را در جنگ نقض کرده بودند. در این روستای کوچک تنگک و کدخدای آن، حاج علی تنگکی، از یک سو، و باریکۀ ساحلی تنگستان با ضابطی رئیسعلی دلواری نقش خاصی در آغاز شکل‌گیری مقاومت عمومی مردم جنوب ایران طی ماه های اول جنگ جهانی اول داشته اند ، به طوری‌که این ناحیه کوچک و رویدادهای آن، که ابعادی محلی داشت، در کانون تحولات ملی ایران آن روزگار قرار گرفت. نقض بی طرفی ایران در جنگ جهانی اول در مقیاس های ملی و بین المللی بررسی شده است؛ اما هدف این تحقیق آن است تا با روش استنادی نشان دهد ، رخدادهایی هرچند در مقیاس محلی چگونه آغازگر نقض بی طرفی ایران شده اند و، بدین ترتیب، ابعاد جدیدی از ظرفیت های تحقیق در تاریخ محلی مورد بررسی قرار گیرد. چنان‌که در این تحقیق، نخستین بار، مستند و مبسوط، نقش حاج علی تنگکی بازشناسی و معرفی شده است.

کلیدواژه‌ها

کتاب ها
احرار،احمد(1352). طوفان در ایران.ج1.انتشارات نوین.
 اوکانر،فردریک(1376).خاطرات فردریک اوکانرکنسول انگلیس در فارس.ترجمه حسن زنگنه.تهران:نشر و پژوهش شیرازه.
 بالیوز(1386).مشروطیت جنوب ایران به گزارش بالیوز بریتانیا در بوشهر1915-1905م./1333- 1323ه.ق.ترجمه حسن زنگنه.تهران:موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران و بنیاد ایران شناسی شعبه استان بوشهر.
 بامداد،مهدی(1347).رجال ایران.جلد چهارم.تهران:زوار.
 بیات،کاوه(1377).اسناد جنگ جهانی اول در جنوب ایران.قم:مرکز بوشهرشناسی با همکاری انتشارات همسایه
 ------ (1381).ایران و جنگ جهانی اول.سازمان اسناد ملی ایران.تهران:پژوهشکده اسناد.
 پرتو،افشین(1392).گزارش های مستر چیک از رویدادهای فارس و بوشهر در جنگ جهانی اول.تهران:انتشارات همسو.
 تنگستانی،داریوش(1387)."نقش زایرخضرخان امیرالاسلام در قیام جنوب ".مطالعاتی در باب تنگــستان( مجموعه مقالات ).تهــران:انتشـارات گلگشت.
جنگ جهانی اول در جنوب ایران(1373).ترجمه کاوه بیات. بوشهر: کنگره بزرگداشت هشتادمین سالگرد رئیسعلی دلواری.
 حسینی فسایی، حاج میرزا حسن(1378).فارسنامه ناصری.ج 2.تهران:انتشارات امیرکبیر.
 حماسه رئیس علی دلواری(1373). سروده منسوب به سید محمد مضطر. مقدمه و تصحیح و توضیحات محمد دادفر. بوشهر:اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی.
 خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت (1359). کوشش حمید سیاح و به تصحیح سیف الله گلکار.تهران: موسسه انتشارات امیر کبیر.
 خیراندیش،عبدالرسول(1370). " اسناد سیاسی میرزا علی محمدخان موقرالدوله حکمران بنادر ". فصلنامه مطالعات تاریخی علمی پژوهشی. شماره سوم و چهارم. سال سوم.  پاییز و زمستان.
 روزنامه رعد، شماره 16،2رجب1333 هجری قمری.
 رکن زاده آدمیت،محمد حسین(1349).فارس و جنگ بین الملل. 2 ج.چ3.تهران:انتشارات اقبال.
 سدیدالسلطنه(کبابی)،محمد علی خان(1342).بندر عباس و خلیج فارس اعلام الناس فی احوال بندرعباس.تصحیح و مقدمه احمد اقتداری به کوشش علی ستایش.تهران: کتابخانه ابن سینا.
 سرلتی،حسام(بی تا).تقویم تطبیقی یکصدو چهل و یک ساله.تهران:انتشارات زوار.
 سعادت، محمد حسین (1390).تاریخ بوشهر.به تصحیح و تحقیق عبدالرسول خیراندیش و عمادالدین شیخ الحکمایی.تهران:مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
سفرنامه ویلسن یا تاریخ سیاسی و اقتصادی جنوب غربی ایران (1363). ترجمه حسین سعادت نوری. انتشارات وحید.
 سفیری، فلورا(1393).پلیس جنوب ایران (اس.پی.آر.).ترجمه منصوره اتحادیه(نظام مافی)و منصوره جعفری فشارکی(رفیعی).تهران:نشرتاریخ ایران.
 شهرسبزی،اسماعیل(1383).دلاوران دشتستانی.شیراز:انتشارات نوید.
 فراشبندی، علیمراد(1362).گوشه ای از تاریخ انقلاب مسلحانه مردم مبارز تنگستان،دشتی و دشتستان علیه استعمار. شرکت سهامی انتشار.
 
وقایع تنگک و تنگستان ساحلی در نخستین ماههای جنگ جهانی... ،    عبدالرسول خیراندیش /سکینه ذاکری           207
-------- (1365).جنوب ایران در مبارزات ضد استعماری. شرکت سهامی انتشار.
 فرامرزی، احمد(1377). شیخ حسین چاه کوتاهی در جنگ مجاهدین دشتستان و تنگستان با دولت انگلیس. تهران:نشر و پژوهش شیرازه.
 فلور،ویلم او(1387).ظهور و سقوط بوشهر.ترجمه حسن زنگنه.تهران :طلوع دانش.
 کشف تلبیس یا دورویی و نیرنگ انگلیس از روی اسناد محرمانه انگلیسی در باب ایران (1336).تبریز : نشر احیاء.
کنین ،عبدالحسین(1387).جغرافیای طبیعی و انسانی بوشهر.تهران: انتشارات طلوع دانش.
گزارشهای سالانه سرپرسی کاکس سر کنسول انگلیس در بوشهر(1377). ترجمه حسن زنگنه. انتشارات پروین.
 مابرلی،جیمز فردریک(1369).جنگ جهانی اول.ترجمه کاوه بیات. چاپخانه آرمان.
 مشایخی، عبدالکریم(1390).مبارزات خالو حسین دشتی. چ1.تهران:سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی..
 نیلستروم،گوستاو(1389).جنگ جهانی اول و فارس.ترجمه افشین پرتو.تهران: نشر آباد بوم.
-------- (1372). شاخه نبات. خاطرات سرگرد نیلستروم افسر سوئدی ژاندارمری ایران از وقایع فارس و نهضت تنگستانی(آوریل سپتامبر1915). ترجمه افشین پرتو. رشت.
 وادالا،ر.(2536). خلیج فارس در عصر استعمار.ترجمه شفیع جوادی.تهران:سحاب کتاب.
 یاپ ،ملکم و بوش،بریتون کوپر(1380).خلیج فارس در آستانه قرن بیستم.ترجمه حسن زنگنه.تهران:به دید.
 یاحسینی،سید قاسم(1391).رئیس علی دلواری تجاوز نظامی بریتانیا و مقاومت جنوب.تهران:پردیس دانش.
-------- (1387)." رئیس علی دلواری،سردار دریا ".مطالعاتی در باب تنگستان(مجموعه مقالات).تهران:انتشارات گلگشت.
- Lorimer,G. 1908. Gozetteer of the Persian Golf, Oman and central Arabia.val.II Geographical and Stastistical, Calcutto.
 
نشریات
جام جم، سال اول،سوم رجب المرجب1333 ق. ،شماره8 ، ورقه فوق العاده.
عصرجدید، (سال اول)20 رجب المرجب 1333، شماره36.
نوبهار، سال چهارم، اول شوال 1333، شماره 65.