نوع مقاله : pajoheshi
نویسندگان
1 هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا
2 کارشناس ارشد تاریخ دانشگاه اصفهان
چکیده
همدان از دیرباز میزبان اقوام و پیروان ادیان مختلف بوده است، که یهودیان یکی از آنان به شمار می‌روند. موقعیت جغرافیایی و اقتصادی همدان و قرار گرفتن آن بر سر راه بازرگانی بین‌النهرین، سبب گردید که یهودیان در دوره‌ی قاجار این شهر را مرکز فعالیت‌های اقتصادی خود در غرب ایران قرار دهند. تراکم جمعیت و آزادی نسبی یهودیان در همدان در دوره‌ی قاجار باعث گردید که آنان در فعالیت‌های اقتصادی، مانند بازرگانی با بین‌النهرین، پزشکی و عتیقه‌فروشی، به پیشرفت‌های قابل توجهی دست یابند؛ گرچه این فعالیت‌ها پیوسته تحت تأثیر چگونگی روابطشان با اکثریت مسلمان و وقایع بین‌المللی، مانند جنگ جهانی اول، قرار داشت.
نگارندگان ، با رویکردی تاریخی و با تکیه بر منابع کلاسیک، سفرنامه‌ها و اسناد، کوشیده‌اند ضمن بررسی اجمالی اوضاع اجتماعی یهودیان در همدان، به طور خاص، به فعالیت‌های اقتصادی آنان در دوره‌ی قاجار و تأثیر آن بر جایگاه اجتماعی‌شان بپردازند. این پژوهش بر اساس تحلیل داده‌های تاریخی انجام شده است.
کلیدواژه‌ها
الهی، حسین (1371) «اسنادی در رابطه با فتنة سالار الدوله». دانشکدة ادبیات وعلوم انسانی.دانشگاه فردوسی مشهد. س 35 . ش 1 و 2.
انه، کلود.(1368). خاطرات سفر کلودانه در آغازمشروطیت. ترجمة ایرج پروشانی. تهران: معین.
اوبن، اوژن. (1362). ایران امروز. ترجمة علی اصغرسعیدی. تهران: زوار.
بایندر، هانری. (1370) سفرنامة هانری بایندر. ترجمة کرامت الله افسر. بی جا: یساولی.
بروگش، هنریش. (1367). سفری به دربار سلطان صاحبقران. ترجمة حسین کردبچه. تهران: اطلاعات.
پولاک، یاکوب ادوارد. (1368) سفرنامة پولاک-ایران وایرانیان. ترجمة کیکاووس جهانداری. تهران : خوارزمی.
تودولایی، بنیامین. (1380). سفرنامة رابی بنیامین تودولایی. ترجمة ناطق مهوش. تهران: کارنگ.
جکسن، آبراهام ویلیام. (1369). سفرنامة جکسن. ترجمة منوچهرامیری، فریدون بدره ای. تهران: خوارزمی.
چریکف.(1358). سیاحت نامة مسیو چریکف. ترجمة آبکار مسیحی. تهران: زوار.
درووششوار، کنت ژولین. (1378). خاطرات سفر ایران. ترجمة مهران توکلی. تهران: نشر نی.
زارعی مهرورز، عباس.(1385). اوضاع سیاسی و اجتماعی کردستان از مشروطه تا پایان جنگ جهانی اول. پایان نامة دکتری. دانشگاه شهید بهشتی.
سازمان اسناد ملی ایران، سندهای 296/296،21931/91،21928/759.
سرنا، مادام کارلا. (1362). سفرنامه ی مادام کارلاسرنا. ترجمة علی اصغرسعیدی. تهران: زوار.
سیوری،راجر.(1378). ایران عصرصفوی. ترجمة کامبیزعزیزی. تهران:مرکز،چ 7.
ظهیرالدوله. (1351). خاطرات و اسناد ظهیرالدوله. تهران: کتاب های جیبی.
عیسوی، چارلز. (1369). تاریخ اقتصادی ایران عصر قاجار. ترجمة یعقوب آژند. تهران: گستره.
عین السلطنه، قهرمان میرزاسالور. (1378). روزنامة خاطرات عین السلطنه. تهران.چ 7.
فریدالملک همدانی، میرزا محمد علی خان. (1354). خاطرات فرید. تهران: زوار.
فلاندن، اوژن. (1324). سفرنامة اوژن فلاندن به ایران. ترجمة حسین نورصادقی. بی جا: نقش جهان.
کرزن، ج. ن. (1349). ایران و قضیة ایران. ترجمة وحید مازندرانی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. چ 2.
کنت دوسرسی. (1362). سفارت فوق العادة کنت دوسرسی. ترجمة احسان اشراقی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
گروته، هوگو. (1369). سفرنامة هوگو گروته. ترجمة مجید جلیل وند. تهران: مرکز.
گرین ویلر بنجامین، سامویل. (1363). ایران و ایرانیان. ترجمة رحیم رضازاده ملک. بی جا: نشر نی.
گیرشمن، رومن. (1375). ایران از آغاز تا اسلام. ترجمة محمدمعین. تهران: علمی و فرهنگی.
لمپتون، آ. ک. س. (1375). ایران عصرقاجار. ترجمة سیمین فصیحی. مشهد: جاویدان خرد.
لوی، حبیب. (1339). تاریخ یهود ایران. تهران: بنیاد فرهنگی حبیب لوی. چ 3.
______(1376). تاریخ جامع یهود ایران. تهران: بنیاد فرهنگی حبیب لوی.
مقدسی، ابوعبدالله محمدبن احمد. (1361). احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم. ترجمة علینقی منزوی. تهران: مؤلفان و مترجمان ایران.
موریه، جیمز. (1386). سفر دوم- ایران، ارمنستان، آسیای صغیر. ترجمة ابوالقاسم سری. تهران: توس.
ووستنفلد، فردیناند، ادوارد، ماهلر. (1360). تقویم تطبیقی هزار و پانصد سالة هجری قمری و میلادی. ترجمة حکیم الدین قریشی. تهران: فرهنگسرای نیاوران.
ویشارد، جان. (1363). بیست سال در ایران. ترجمة علی پیرنیا. تهران: نوین.
ویلز (1368). ایران در یک سدة پیش. ترجمة غلامحسین قراگوزلو. بی جا: اقبال.
هالینگبری، ویلیام. (1363). روزنامة سفر هیأت سر جان ملکم. ترجمة امیرهوشنگ امینی. تهران: کتاب سرا.
هاکس، جیمز. (1349). کتاب قاموس. تهران: طهوری.
Brauer, Erich (1993). The Jews of Kurdistan. Completed and edited by Raphael Patai. Michigan: Wayne State University Press.
Netzer, Amnon (2nd ed.) (2008). “Hamadan”, Ency. Judaica.
http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0008_0_08285.html (1392). Sarshar, Houman (2003). “Hamadan viii. Jewish community”. Ecny. Iranica. http://www.iranicaonline.org/articles/hamadan-viii (1392).
)