نوع مقاله : pajoheshi
نویسندگان
عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور
چکیده
به رغم آگاهی‌های موجود در باب اجتماع عصر صفوی، که عمدتاً از سفرنامه‌ها و گزارش‌های اروپاییان معاصر حکومت صفوی فراهم آمده‌‌است، ممکن است بتوان در تواریخ محلی و سلسله‌ای نیز شواهدی از موضوعات اجتماعی یافت. به لحاظ تاریخ‌نگاری، در عصر شاه عباس، دو دسته از منابع - تواریخ محلی و سلسله ای - به نگارش درآمده‌اند. در پژوهش کنونی، گزیده‌ای از گزارش‌های اجتماعی مشترک در این تواریخ، بررسی تطبیقی شده است. رویکرد هر یک از مورخان به بحث طبقات اجتماعی، روابط شاه و حاکمان محلی با مردم، پیامدهای اجتماعی رویدادهای نظامی - همچون حملة ازبکان به شرق ایران- و یا بلاهای طبیعی - ازجمله قحطی، سیل و زلزله و عواقب اجتماعی آن- مسئلة توجه به خرافات و... ازجمله مسائلی است که در این مقاله ، به چگونگی بازتاب آن در تواریخ محلی و سلسله‌ای عصر شاه عباس اول توجه شده است.
نوع و میزان بازتاب پدیده‌های اجتماعی، در آثار یادشده و نیز تأثیر خاستگاه اجتماعی و جایگاه شغلی نویسندگان هر یک از آنها در نوع این بازتاب، مسئله اساسی این پژوهش حاضر است. مقاله بر آن است به این پرسش‌ها پاسخ دهد که هر یک از تواریخ یادشده در موضوعات اجتماعی مورد نظر، به چه نکاتی توجه داشته اند؟ این توجه به چه سبب و با چه ملاحظاتی بوده‌است؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که میزان گزارش‌های اجتماعی مندرج در تواریخ محلّی بیش از تواریخ سلسله‌ای است و نوع آن گزارش‌ها نیز، با توجه به جایگاه شغلی مؤلفانشان، با هم متفاوت است.
کلیدواژه‌ها
اسکندر بیک منشی (1377). تاریخ عالم آرای عباسی. تصحیح محمد اسماعیل رضوانی. تهران: دنیای کتاب.
افوشته ای نطنزی، محمود بن هدایت الله (1350) نقاوه الآثار. تصحیح احسان اشراقی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
بدلیسی، شرف خان (1343) .شرف نامه تهران: موسسه مطبوعات علمی.
ثواقب، جهانبخش (1392). «بررسی جایگاه ومولفه های تاریخ نویسی محلی عصر صفویه».پژوهشنامه تاریخ های محلی ایرا ن سال اول. . ش 2. از ص 5-29.
جنابدی، میرزا بیک (1378) .روضه الصفویه، تصحیح غلام رضا مجد طباطبایی. تهران: بنیاد موقوفات دکتر افشار.
حسینی قمی، قاضی میر احمد (1359) .خلاصه التواریخ ، تصحیح احسان اشراقی. ج1؛(1363).ج2. نهران: دانشگاه تهران.
سیستانی، ملک شاه حسین بن ملک غیاث الدین محمد بن شاه محمود (1344). احیاء الملوک.
به کوشش منوچهر ستوده. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
سیوری، راجر (1380). در باب صفویان. ترجمة رمضان علی روح اللهی. تهران: مرکز.
(1372). ایران عصر صفوی. ترجمة کامبیز عزیزی. تهران: مرکز.
شایسته، فریدون (1379).«جایگاه کتاب تاریخ گیلان اثر عبدالفتاح فومنی در مطالعات دورهی صفوی». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. ش 37 و 38 ص 118-120.
فومنی، عبدالفتاح (1353). تاریخ گیلان. تهران: کتاب فروشی فروغی.
نصیری، محمدرضا (1386). متون تاریخی فارسی 2. تهران: دانشگاه پیام نور.
منجم یزدی، جلال الدین (1366) تاریخ عباسی. به کوشش سیف الله وحیدنیا. تهران: وحید.
)