با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسنده

تاریخ. دانشکده ادبیات و ادبیات علوم انسانی. دانشگاه شهید باهنر. کرمان. ایران

چکیده

با استقرار نظام مشروطه دگرگونی‌هایی در برخی از ارکان دیوانسالاری ایران ایجاد شد. تشکیلات قضایی ایران از آن دگرگونی‌ها برکنار نماند و با تصویب متمم قانون اساسی از نظم جدیدی که در حال استقرار بود، تأثیر پذیرفت. یکی از بخش‌های تشکیلات قضایی که بر پایه نظم جدید دچار تغییر شد، عدلیه ایالات بود. ایالت کرمان یکی از نخستین ایالت‌هایی بود که عدلیه نوین پس از انقلاب مشروطیت در آن شکل گرفت. پژوهش حاضر می‌کوشد با روش مطالعات تاریخی و رویکرد توصیفی ـ تحلیلی ضمن مطالعة تطبیقی تشکیلات عدلیه کرمان در دوره پیش و پس از انقلاب مشروطیت به این پرسش پاسخ دهد که: روند دگرگونی تشکیلات عدلیه ایالت کرمان در عصر انقلاب مشروطیت چگونه بود؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که انقلاب مشروطیت، بر مبنای قانون عدلیه اعظم، مرجعیت قضایی، ساختار تشکیلاتی، ترتیبات دادرسی و منابع مالی تشکیلات عدلیه کرمان را دگرگون کرد. این پژوهش قصد دارد بر پایة اسناد سازمان اسناد ملی، اسناد آرشیوهای خصوصی، اسناد منتشر نشدة کنسولگری انگلستان در کرمان، روزنامه‌ها و منابع دست‌اول، تأثیر انقلاب مشروطیت بر تشکیلات قضایی ایران را در ایالات با تأکید بر ایالات کرمان تبیین و ارزیابی کند.

کلیدواژه‌ها

  • احمدی کرمانی، شیخ یحیی (1354). فرماندهان کرمان، تصحیح و تحشیه محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران، موسسة انتشارات دانش.
  • اردلان، امان‌الله (1383). خاطرات حاج عزالممالک اردلان: زندگی در دوران شش پادشاه، تنظیم و تحشیه باقر عاقلی، تهران، نشر نامک.
  • باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1382). هزارستان، تهران: انتشارات علم.
  • ....................................... (1370). هشت الهفت، تهران: انتشارات ارغوان.
  • پورحسین چراغی، رضا (1396). «نظام قضایی در عصر ناصری با تأکید بر صندوق عدالت و کارکرد آن»، مجلة تاریخ روایی، س2، ش5، ‌صص 101-88.
  • رساله کاتب کرمانی (1386). تصحیح و تحشیه، محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: نشر علم.
  • سایکس، اِلا کنستانس (1395). سراسر ایران بر پشت اسب، ترجمة محمدعلی مختاری اردکانی، کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
  • سپهر، عبدالحسین‌خان (1386). مرآت‌الوقایع مظفری، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: میراث مکتوب،
  • صنعتی‌زادة کرمانی، عبدالحسین (بی‌تا). روزگاری که گذشت، به‌کوشش سید محمدعلی گلاب‌زاده، کرمان: انتشارات مرکز کرمان‌شناسی.
  • طیبی، سید محمد (1388). نظام قضایی و آیین دادرسی ایران (از افشاریه تا انقلاب مشروطه)، کرمان: انتشارات دانشگاه شهید باهنر کرمان.
  • فرمانفرما، فیروزمیرزا (بی‌تا). سفرنامه کرمان و بلوچستان، تصحیح منصوره اتحادیه، تهران: انتشارات بابک.
  • فلاح توتکار، حجت (1388). «عدالتخانة دولتی: وزارت عدلیه یا مجلس شورای ملّی»، فصلنامه تاریخ اسلام و ایران، س19، ش1، پیاپی 75، صص 124-111.
  • فلور، ویلم؛ بنانی، امین (1390). نظام قضایی عصر قاجار و پهلوی، ترجمة حسن زندیه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • کرمانی، ناظم‌الاسلام (1357). تاریخ بیداری ایرانیان، به‌اهتمام علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
  • کرمانی، مجدالاسلام(1308). شهر خاموشان یا اوضاع عدلیه سابق، بی‌جا، ناشر م. مجدزاده.
  • مستوفی کرمانی، مصطفی‌خان (1393). بن‌بست مستوفی: خاطرات میرزا مستوفی‌خان مستوفی کرمانی، تصحیح و تحشیه علی جمیل کرمانی، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی حوزة هنری استان کرمان.
  • نیک‌پور، مجید (1383). نام‌آوران علم و اجتهاد کرمان: از قاجاریه تا پهلوی، تهران: سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران با همکاری مرکز کرمان‌شناسی.

 

  • وزیری، احمدعلی‌خان (1393). تاریخ کرمان، تصحیح و تحشیه محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: انتشارات علم.
  • .................................. (1383). جغرافیای کرمان به‌ ضمیمة رساله دهات کرمان، تصحیح و تحشیه محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: انتشارات علم.
  • همت کرمانی، محمود (1355). شهر شش دروازه، تهران: بی‌نا.
  • بررسی استینافی توقیف اشخاص تحویل عدلیه کرمان توسط نظمیه، سازمان اسناد ملی ایران، محل در آرشیو: 29889658.
  • تأمین مجلدات قانونی وزارت عدلیه با توزیع در بلوچستان و کرمان، سازمان اسناد ملی ایران، محل در آرشیو: 29889089.
  • تعرفه پرداخت حقوق غلامحسین‌خان عدالت‌السلطنه ریاست عدلیه کرمان و آذربایجان، سازمان اسناد ملی: سند شماره510 گ 2 الف الف.
  • تلگراف از کرمان به طهران، سازمان اسناد ملی ایران، محل در آرشیو: 089056/298.
  • راپورتی از کرمان، سازمان اسناد ملی ایران، محل در آرشیو: 089056/298.
  • رقم عضدالملک نایب‌السلطنه؛ انتصاب میرزا حسن‌خان شیخ‌الملک به ریاست عدلیه و تجارت فارس، تاریخ رقم: شعبان 1327 ه.ق، محفوظ در: آرشیو شخصی آقای مجید نیک‌پور.
  • .سواد تلگراف عریضة حاجی‌امین به مقام منیع نخست‌وزیر، 1336 ه.ق، نمره تلگراف: 365، سازمان اسناد ملی ایران، محل در آرشیو: 293003075.
  • سواد مراسله امنیه به اداره عدلیه کرمان، 29 ثور، سازمان اسناد ملی ایران، محل در آرشیو: 293003075.
  • کتابچة اسناد امور کرمان و بلوچستان در دوره حکومت ناصرالدوله، مجموعه آلبوم‌های بیوتات سلطنتی، سازمان اسناد ملی ایران: آلبوم شماره 517/2.
  • کتابچة اسناد امور کرمان و بلوچستان در دوره حکومت ناصرالدوله، از مجموعه آلبوم‌های بیوتات سلطنتی، سازمان اسناد ملی ایران: آلبوم شماره 7/224.
  • گزارش تخریب عدلیه کرمان، سازمان اسناد ملی ایران، محل در آرشیو: 088283/ 298.
  • لایحه کسب تکلیف عدلیه کرمان از وزارت عدلیه، مجموعه مکاتبات و تلگرافات عدلیه اصفهان، یزد و کرمان، سازمان اسناد ملی ایران، محل در آرشیو: 089056/298.
  • مکتوب اداره محاسبات کل وزارت مالیه به وزارت جلیلة عدلیه درباره میرزا جلال خان رئیس شعبه بدایت کرمان، سازمان اسناد ملی ایران، محل در آرشیو: 089056/298.
  • نامه وزارت جلیلة عدلیه عظمی به جناب عمدةالامرا العظام وکیل‌الملک، 1295 ه.ق، سازمان اسناد ملی ایران.
  • نامه انجمن ایالتی کرمان به وزارت داخله، سازمان اسناد ملی، محل در آرشیو: 822 ط 1 ب آ.
  • نامه بحرالعلوم کرمانی، سازمان اسناد ملی ایران، محل در آرشیو: 089056/298.
  • نامه دیوانخانه عدلیه کرمان به وزارت عدلیه، شماره نامه: 447، سازمان اسناد ملی ایران، محل در آرشیو: 088283/ 298.
  • نامه وزارت عدلیه به صارم‌السلطان، شماره نامه 3434، سازمان اسناد ملی ایران، محل در آرشیو: 089056/298. نامه بحرالعلوم کرمانی
  • نامه وزارت داخله به وزارت عدلیه، 9 شهریور 1304، شماره نامه 2874، در مجموعه «بررسی استینافی توقیف اشخاص تحویل عدلیه کرمان توسط نظمیه»، سازمان اسناد ملی ایران، محل در آرشیو: 29889658.
  • یادداشت‌های هفتگی کنسولگری دولت فخیمة بریتانیا، کرمان، شماره 25-26، هفتة منتهی به ششم اوگوست 1917 [18 شوال 1335 ه.ق/15 مرداد 1296].
  • روزنامه ایران، دوشنبه 14 جمادی‌الثانی 1288، ش81؛ یکشنبه، 28 ربیع‌الثانی 1307، ش704.
  • روزنامه دولت علیّة ایران، پنج‌شنبه، 9 جمادی‌الاول 1277، ش479.

روزنامه وقایع اتفاقیه، پنجشنبه، 28 شوال 1269، ش131؛ 29 صفر 1270، ش148؛ 16 جمادی‌الثانی 1270، ش163