با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 1دانشجوی گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران

2 2. استادیار، گروه تاریخ، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیار ، گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

4 استادیار، گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران

چکیده

انجام کودتا علیه دکتر محمد مصدق با حمایت قدرت‌‌های خارجی، در 28 مرداد 1332ش، آغازگر دور تازه‌‌ای از تاریخ پارلمانی ایران بود. بعد از این رخداد، مجلس و انتخابات به‌طور کامل در نظارت دولت و مأموران آن قرار گرفت. استان کرمانشاه واقع در غرب ایران، به دلیل موقعیت جغرافیایی و اهمیت ویژه‌‌ای که داشت و شعبه‌‌ای از شرکت نفت ایران و انگلیس در آن فعالیت می‌‌کرد، از بروز این کودتا، به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفت و این امر خواه‌ناخواه کنش سیاسی فعالان این شهر را نیز به دنبال داشت. مقاله حاضر با روش توصیفی– تحلیلی و تکیه بر منابع، اسناد و مدارک موجود، درصدد پاسخ به این پرسش است که روند برگزاری هجدهمین دوره‌‌ انتخابات مجلس شورای ملی در حوزه‌‌ انتخابیه کرمانشاه چگونه بود و چه نتیجه‌‌ای به دنبال داشت؟ نتایج پژوهش، نشان می‌‌دهد که مشارکت سیاسی مردم و فعالیت سابق کنشگران این شهر در انتخابات، بعد از براندازی دولت ملی، کاهش پیدا کرده و با انزوای آن‌ها، نتیجه انتخابات را دولت و متنفذین محلی وابسته به حاکمیت مشخص کردند. انتخابات این دوره، نخستین مرحله انتخابات کاملاً فرمایشی و دولتی بوده است که تا پایان دوره‌‌ پهلوی تداوم یافت.

کلیدواژه‌ها

سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما) شناسه سندهای،25512/240، 5187/293، 5379/293، 5094/293، 5081/293، 5085/293، 5184/293، 5879/297، 5084/293، 3696/290، 5085/293، 5087/293، 5167/293، 5079/293، 6852/290، 8444/290، 6741/293، 5258/293، 6112/290.
مرکز اسناد همدان، شناسه سند 1971/293/91،  2049/293/91.
مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، شناسه سند 18-8-2-794ع
نشریات
اتحاد ملی، سال دهم، شماره 306، 11 اسفند 1332.
اطلاعات، سال بیست و پنجم، شماره 7550، 1 تیر 1330.
کشاورزان غرب، سال اول، شماره 4، یکشنبه 11 اسفند 1330.
کوکب غرب، شماره 14، روز پنجشنبه 19 آذر 1332.
رستاخیز ایران، شماره  26، سال یکم، چهارشنبه 30 شهریور 1328.
روزنامه خسروی، شماره 309، سه‌‌شنبه 22 مرداد 1342.
آبراهامیان، یرواند (1388). ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی، محمدابراهیم فتاحی، تهران: نی.
_______ (1392). کودتا: مرداد1332، سازمان سیا و ریشه‌های روابط کنونی ایران و آمریکا، ترجمه هوشنگ مهدوی، تهران: البرز.
اسناد نهضت مقاومت ملی، اسناد درون‌سازمانی. بی‌‌تا. ج 5، بی‌‌جا: انتشارات نهضت آزادی ایران.
استمپل، جان. دی (1377). درون انقلاب ایران، ترجمه منوچهر شجاعی، تهران: رسا.
الموتی، مصطفی (1370). ایران عصر پهلوی، ج 7، لندن: پکا.
_______ (1983). نوار1، مصاحبه‌کننده حبیب لاجوردی، لندن: انگلستان.
بهرامی، روح‌‌الله (1389). انقلاب اسلامی در کرمانشاه، ج 1، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
بهنود، مسعود (1366). دولت‌‌های ایران از سید ضیا تا بختیار 1357-1299ش، تهران: جاویدان.
بیل، جیمز (1371). شیر و عقاب: روابط بدفرجام ایران و آمریکا، ترجمه فروزنده برلیان، تهران: فاخته.
جعفری، شعبان (1381). گفتگو با شعبان جعفری، به کوشش هما سرشار، لس‌‌آنجلس: ناب.
دهنوی، محمد (1362). مجموعه‌‌ای از مکتوبات، سخنرانی‌ها و پیام‌‌های آیت‌‌الله کاشانی از فردای کودتای 28 مرداد تا درگذشت آیت‌‌الله کاشانی، ج 4، تهران: چاپخش.
دولتشاهی، مهرانگیز (1984). نوار 6، مصاحبه‌کننده شاهرخ مسکوب، پاریس: فرانسه.
روحانی، فؤاد (1352). تاریخ ملی شدن صنعت نفت، تهران: امیرکبیر.
سلطانی، محمدعلی (1388). نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران از نگاهی دیگر، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
_______ (1370). جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، ج 1، تهران: شقایق.
_______ (1378). احزاب سیاسی و انجمن سری در کرمانشاه ، ج 2، تهران: سها.
سفری،  محمدعلی (1373). قلم و سیاست: از استعفای رضاشاه تا سقوط مصدق ، ج 2، تهران: نامک.
سنجابی، علی‌‌اکبر (1380). ایل سنجابی و مجاهدت ملی، تحریر و تحشیه کریم سنجابی، تهران: شیرازه.
سنجابی، کریم (1368). امیدها و ناامیدی‌‌‌‌ها: خاطرات، لندن: نشر کتاب.
_______ (1983). نوار10، مصاحبه‌کننده ضیاءالله صدقی، چیکو: کالیفرنیا.
شجیعی، زهرا (1383). نخبگان سیاسی ایران: نمایندگان مجلس، ج4، تهران: سخن.
 شریف امامی، جعفر (1983). نوار6، مصاحبه‌کننده حبیب لاجوردی، نیویورک: آمریکا.
صارمی ‌‌شهاب، اصغر (1378). احزاب دولتی و نقش آن‌ها در تاریخ معاصر ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
صفایی، ابراهیم (1363). زندگینامۀ سپهبد زاهدی، تهران: علمی.
عِلم، مصطفی (1377). نفت، قدرت و اصول: پیامدهای کودتای 28 مرداد، ترجمه غلامحسین صالحیار، تهران: چاپخش.
عمویی، محمدعلی (1379). دُرد زمانه: خاطرات، تهران: اشاره.
طیرانی، بهروز (1376). اسناد احزاب سیاسی در ایران، ج1، تهران: سازمان اسناد ملی.
_______ (1384). اسناد احزاب سیاسی در ایران، ج2، تهران: سازمان اسناد ملی.
فردوست، حسین (1370). ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
فهرست اسامی و مشخصات نمایندگان 24 دوره مجلس شورای ملی (1368). تهران: دفتر انتخابات وزارت کشور.
فوران، جان (1377).  مقاومت شکننده، ترجمه احمد تدین، تهران: رسا.
کشاورز، اردشیر؛ ططری، علی (1390). اسناد انتخابات مجلس شورای ملی کرمانشاهان، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای ملی.
گازیوروسکی، مارک. جی (1371). سیاست خارجی آمریکا و شاه، ترجمه فریدون فاطمی، تهران، مرکز.
مروارید، یونس (1377). از مشروطه تا جمهوری: نگاهی به ادوار مجالس قانون‌گذاری در دوران مشروطیت، ج 3، تهران: اوحدی.
مشروح مذاکرات مجلس ملى، دوره شانزدهم، جلسه 2، شنبه بیست و نهم بهمن‌ماه 1328.
مشروح مذاکرات مجلس ملى، دوره هفدهم، دوشنبه بیست مرداد ماه 1331.
مشروح مذاکرات مجلس ملى، دوره هجدهم، جلسه 5، پنجشنبه دوم اردیبهشت ماه 1333.
مکی، حسین (1368). خاطرات سیاسی، تهران: علمی.
نجاتی، غلامرضا (1377). تاریخ سیاسی بیست‌وپنج سالۀ ایران، ج 1 تهران: رسا.
نظری، منوچهر (1388). رجال پارلمانی ایران از مشروطه تا انقلاب، تهران: فرهنگ معاصر.
ازره، فرشته و دیگران (1398). «نفت  شاه (نفت شهر) بررسی جغرافیای تاریخی و تکوین شهر نفتی در ایران»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، سال نهم، شمارة اول، بهار و تابستان.
زاهد، فیاض (1387). «گذری بر قانون اصلاحات ارضی ایران»، پژوهش‌نامه تاریخ، سال سوم، شماره 11، تابستان.
کشتمند، ناهید، امرایی، شمس‌‌الدین (1394). «چگونگی برگزاری انتخابات نوزدهمین دورۀ مجلس شورای ملی»، مجموعه مقالات پنجمین همایش تخصصی تاریخ مجلس، به اهتمام علی ططری، تهران: کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای ملی.
طالبی، امیر (1374). «انتخابات مجلس شورای ملی از 1332 تا 1357»، ایران فردا، سال چهارم، شماره 24، اسفند.