با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامیِ دانشگاه یاسوج

2 استادیار گروه معارف اسلامیِ دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

ایالت کهگیلویه در روزگار صفوی (907-1135ق) یکی از ایالات مهم و از بیگلربیگی‌ها محسوب می‌شد و حاکم‌نشین‌های متعددی از جمله حویزه، دزفول و بصره در زمرة آن قرار داشت. محدوده جغرافیایی آن از شهر امروزی یاسوج آغاز و به سواحل خلیج فارس در بندر دیلم ختم و مناطقی چون بهبهان و رامهرمز را شامل می‌شد. پادشاهان صفوی همواره برای این ایالت اهمّیت و اعتباری ویژه قائل بودند. بخش عمدة این توجه ناشی از موقعیت سوق‌الجیشی و توان نظامی آن بود. همچنین از طریق این ایالت امنیت خلیج فارس تأمین می‌شد. همین وضعیت سبب گردید تا نزدیک به یک قرن حاکمیت و فرمانروایی ایالت کهگیلویه به سران قدرتمند و متنفذ ایل افشار واگذار گردد. موقعیت سیاسی و ویژگی‌های خاص اقلیمی و کوهستانی بودن بخش‌هایی از آن سبب توجه مخالفان حکومت صفوی به آن شد. در مواقعی نیز پناهگاه و سنگر مبارزه مخالفان حکومت صفوی بود و این خود توجه بیشتر حکومت را می‌طلبید.
پژوهش حاضر برپایة پرسش نقش سیاسی و نظامی ایالت کهگیلیویه در عصر صفوی سامان یافته است. این پژوهش از نوع پژوهش تاریخی و با روش «توصیفی ـ تحلیلی» و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و مطالعات میدانی، صورت گرفته است. داده‌های تاریخی گردآوری و سپس ارزیابی و تجزیه و تحلیل و سرانجام استنتاج از آن صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها

اسکندربیگ منشی ترکمان (1350). تاریخ عالم‌آرای عباسی. با مقدمه و فهرست ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
اسکندربیگ منشی ترکمان؛ محمدیوسف مورخ (1317). ذیل تاریخ عالم‌آرای عباسی. تصحیح سهیلی خوانساری، تهران: اسلامیه.
اصطخری، ابواسحق ابراهیم (1367). المسالک و الممالک. به کوشش ایرج افشار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان (1367). تاریخ متنظم ناصری. تصحیح اسماعیل رضوانی. تهران: دنیای کتاب.
افشار، ایرج (1379). «فارس در ریاض‌الفردوس». فارس‌شناخت. سال 2. شمارۀ 4. ص 2.
امام شوشتری، محمدعلی (1331). تاریخ و جغرافیای خوزستان. تهران: امیرکبیر.
بیانی، خانبابا (1353). تاریخ نظامی ایران در دورة صفویه. تهران: انتشارات بزرگ ستاد ارتشتاران.
حسینی استرآبادی، حسین بن مرتضی (1364). تاریخ سلطانی: از شیخ صفی تا شاه صفی. به کوشش احسان اشراقی. تهران: علمی.
حسینی فسایی، حسن (1377). فارس‌نامۀ ناصری. تصحیح منصور رستگار فسایی. چاپ دوم. تهران: امیر کبیر.
حسینی منشی، محمد میرک بن مسعود (1385). ریاض الفردوس خانی، به کوشش ایرج افشا و فرشته صرافان، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
خواجگی اصفهانی، محمدمعصوم (1368). خلاصۀ السیر (تاریخ روزگار شاه صفی). تهران: علمی.
خواندمیر، امیرمحمود (1370). ایران در روزگار شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی. به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد. تهران: بنیاد موقوفه دکتر محمود افشار.
روملو، حسن‌بیگ (1369). احسن التواریخ. به اهتمام عبدالحسین نوایی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
رهربرن، کلاوس میشائیل (1357). نظام ایالات در دوره صفویه. ترجمۀ کیکاووس جهانداری. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
سیاقی نظام، نظام‌الدین علی شیرازی (1352). «تاریخ فتوحات همایون»، بررسی‌های تاریخی. سال 6. شمارۀ 1 و 2. فروردین و اردیبهشت. ص 20.
عالم‌آرای شاه اسماعیل (1384). تصحیح اصغر منتظر صاحب. تهران: علمی و فرهنگی.
عبدی‌بیگ شیرازی (1369). تکملةالاخبار. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: نشر نی.
فانی، کامران (1363). «زندگی طلبگی در قرن یازدهم». نشر دانش. سال 5. شمارۀ 1. آذر و دی. ص 3-13.
قزوینی، محمدطاهر (1329). عباس‌نامه، به اهتمام: ابراهیم دهگان، اراک: داوودی.
قمی، قاضی احمد (1359). خلاصة التواریخ. تصحیح احسان اشراقی. تهران: دانشگاه تهران.
کروسینسکی، تادوزیودا (1363). سفرنامۀ کروسینسکی. ترجمۀ عبدالرزاق دنبلی «مفتون». با مقدمه و تصحیح و حواشی مریم میراحمدی. تهران: توس.