با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ ایران اسلامی

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه تهران

چکیده

کرمانشاه یکی از متراکم‌ترین مناطق مالکیت خالصه و سلطنتی در دورۀ قاجاریه و پهلوی اول بود. مسئلۀ اصلی مقالة حاضر روشن کردن چرایی و چگونگی شکل‌گیری مالکیت سلطنتی و پیامدهای این نوع مالکیت بر کشاورزی منطقۀ کرمانشاه در دورۀ پهلوی اول است. هدف کلی مقاله توضیح و تفسیر علل و عوامل ظهور و بروز پدیدۀ املاک رضاشاه در کرمانشاه در دورۀ پهلوی اول است. رویکرد تحقیق حاضر کیفی است. داده‌ها از مراکز اسناد و منابع کتابخانه‌ای بر پایۀ نمونه‌گیری هدفمند گردآوری و به روش گراندد تئوری تجزیه و تحلیل شد. یافته‌های تحقیق نشان داد مقوله‌هایی مانند: «ایدئولوژی ایران باستان»، «فروپاشی نظام ایلی»، «زور»، «نظام ارباب‌رعیتی مدرن» و «کشاورزی پایۀ توسعه» عمده‌ترین علل و عوامل شکل‌گیری پدیدۀ املاک سلطنتی در کرمانشاه بود. مهم‌ترین نتایج و پیامدهای پدیدۀ املاک شاهانه در کرمانشاه عبارتند از: تغییر الگوی کشت و توسعۀ کشاورزی تجاری،  تخصصی شدن دانش بهره‌برداری از زمین، تأسیس کارخانۀ قند شاه‌آباد (اسلام‌آباد)، سدسازی، توسعة شبکۀ آبیاری و ماشینی شدن کشاورزی.

کلیدواژه‌ها

اردلان، امان‌الله (1372). خاطرات حاج عزالممالک اردلان: زندگی در دوران شش پادشاه. تهران: نشر نامک.
اشتراس، آنزلم؛ کوربین، جولیت (1385). اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی رویه‌ها و شیوه‌ها. ترجمة بیوک محمدی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اشرف، احمد؛ بنوعزیزی، علی (1388). طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران. ترجمة سهیلا ترابی فارسانی. تهران: نیلوفر.
بدیع، شمس‌الدین (1360). مناسبات ارضی در ایران معاصر. ترجمة غلامحسین متین. تهران: اخگر.
بلوخ، مارک (1363). جامعه فئودالی. ترجمة بهزاد باشی. تهران: آگاه.
جلال‌پور، شهره (1391). «تحلیل تغییر اسامی شهرهای ایران و نقش فرهنگستان». گنجینۀ اسناد. س 22. زمستان. ش 88. ص 44-63.
درخشانی، علی‌اکبر (1386). متن کامل خاطرات سرتیپ علی‌اکبر درخشانی. به کوشش شیدان درخشانی. مجموعة تاریخ شفاهی ایران دانشگاه هاروارد. تهران: صفحه سفید.
رستمی، فرهاد (1378). پهلوی‌ها؛ خاندان پهلوی به روایت اسناد. تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
رواسانی، شاهپور (بی‌تا). دولت و حکومت در ایران. تهران: نشر شمع.
زنده‌دل، حسن (1360). نظام ارضی در روستای ایران. تهران: سازمان برنامه و بودجه.
سازمان اسناد ملی(ساکما):45623/240؛ 10757/240؛ 2126/230؛ 3174/230؛ 1362/230؛ 20643/297؛ 22950/297؛ 26401/240؛ 25366/240؛ 164/370؛ 4243/230؛ 622/230؛ 10757/240؛ 3174/230؛ 1044/230؛ 37/230؛ 1187/230؛ 26038/240؛ 553/230؛ 45123/240؛ 2628/240؛ 3154/230؛ 18123/240؛ 15778/240؛ 59646/240؛ 10957/370؛ 6119/290؛ 45123/240؛ 9129322؛ 4243/230؛ 164/370.
سپهرگرگانی، عباس (1394). تاریخ اداره املاک اختصاصی رضاشاه در گرگان. به کوشش مصطفی نوری و زینب طهماسبی. تهران: پردیس دانش.
    سلطانی، محمدعلی (1372). جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان. تهران: سها.
سوداگر، محمدرضا (1336). نظام ارباب رعیتی در ایران. تهران: گلشن.
غلامی، شهرام (1393)، «نظام اقتصاد جهانی و صنعتی‌سازی جایگزین واردات، رضاشاه: اهداف و پیامدها». پژوهشهای علوم تاریخی. دورۀ 6. بهار و تابستان. ش 1. ص 85-104.
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی (کمام): 23073.
کرزن، جرج ناتانیل (1380). ایران و قضیه ایران. ترجمة غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: علمی و فرهنگی.
لمبتون، آن (1362). مالک و زارع در ایران. ترجمة منوچهر امیری. تهران: علمی و فرهنگی.
مجموعه قوانین موضوعه و مصوّبات دورة هشتم قانونگذاری (1326). تهران: مجلس شورای ملی.
محمدپور، احمد (1392). روش تحقیق کیفی ضد روش. تهران: جامعه‌شناسان.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی (مراسان): 84-78-77.
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی. دورۀ 12. جلسۀ 117.
مکی، حسین (1380). تاریخ بیست ساله ایران. تهران: علمی.
نعمانی، فرهاد (1358). تکامل فئودالیسم در ایران. تهران: خوارزمی.
Glaser, Barney and Anslem Strauss (1967). Discovery of Grounded Theory. Translation Publishers.