نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

• مظهر ادوای ¹
• علی ناظمیان فرد ²
• هادی وکیلی ²

¹ دانشجوی دکتری تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد

² دانشیار گروه آموزش تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

کردستان در دهۀ‌ پایانی حکومت قاجار، یکی از ناامن‌ترین ولایات ایران به حساب می‌آمد؛ یکی از دلایل این امر، حضور اتباع عثمانی و واگذاری گستردۀ تذکره تابعیت از سوی شهبندری به اهالی کردستان بود. درواقع، حمایت همه‌جانبه و قاطعانۀ دولت عثمانی از اتباع خود و مسائل و مشکلات ناشی از حضور آنان در کردستان، وضعیتی را پدید آورده بود که پرداختن به آن از عمده‌ترین مسائل مطروحه در جلسات کمیسیون حل اختلافات مرزی به شمار می‌آمد. در روز 15 محرم سال 1332/ 14 دسامبر 1913، ادارات دولتی کردستان و منازل رؤسای آنها، هم‌زمان مورد حمله و غارت گروه‌هایی از مردم قرار گرفت. به‌رغم حضور گستردۀ اتباع عثمانی در این کار و بازتاب آن در گزارش‎های محلّی، دولت عثمانی دخالت اتباع خود را در این واقعه رد کرد و غارتگران را از عناصر ایرانی برشمرد. پرسشی که در کانون توجّه پژوهش حاضر جای دارد، این است که زمینه‌های این شورش چگونه شکل ‌گرفت و چه پیامدهایی را به همراه داشت؟ این مقاله می‌کوشد تا با تکیه بر روش توصیفی ـ تحلیلی و رویکردهای رایج در تاریخ اجتماعی («فنون تقویت نقل مثال» و «برآورد از روی موارد قابل‌مقایسه»)، در پرتو اسناد وزارت امور خارجه (پروندۀ 300 برگی) و اسناد سازمان اسناد ملّی، به بازخوانی و تبیین این رویداد و گروه‌های شرکت‌کننده در آن بپردازد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، برخلاف ادعاهای مقامات عثمانی، اتباع این کشور، مهم‌ترین نقش را در حمله به ادارات دولتی کردستان برعهده داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

• کردستان
• اتباع عثمانی
• ادارات دولتی
• شورش
• غارت

عنوان مقاله [English]

(Reinterpreting the file of a rebellion) Analyzing the grounds of attacking on Kurdistan government department and its Consequences (14 december 1913)

نویسندگان [English]

• Mazhar Advay ¹
• Ali Nazemian Fard ²
• Hadi Valkili ²

¹ Ph.D. Student of Iran Post-Islamic history, Ferdowsi University of Mashhad

² Associate Professor of History Department, Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

In the last decade of Qajar rule, due to the presence of Ottoman citizens and the extensive transfer of citizenship from Shahbandari to Kurdistan, it was considered as one of the most insecure provinces in Iran. In fact, the decisive support of the Ottoman government from its citizens and the problems brought about by them led to a situation in which even the commissions held for the settlement of border issues between the two countries in Kurdistan region, addressed the issue of citizen and it was accounted as commonplace issue at all meetings of the commission. But on the 15rd muharram in 1332/14 december 1913, Kurdistan official departments and its headquarters were attacked and looted simultaneously by some groups of people. Despite the wide presence of Ottoman citizens in the neighborhoods, the looted offices and houses, and its confirmation in local reports, the Ottoman government denied its citizens involvement in the incident and called looters Iranians. Regarding the above mentioned discussions, the question arise that what were the basic grounds and subsequent consequences of the attack on the Kurdistan government departments? The present article attempt to use the descriptive-analytical method and two research modes in the social history approach, namely, "techniques for enhancing the example quotation (resorting to certification of specialists)"and “comparable cases comparison”, to analyze the incident and the groups participating therein by drawing on the documents of the State Department (300 pages file) and the Organization of documents.

کلیدواژه‌ها [English]

• Kurdistan
• Ottoman Citizens
• Government Departments
• Rebellion Looting