با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 مربی گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور

چکیده

وقف، از قدیمی‌‌‌ترین رسوم ایرانی‌‌‌ها است که با عقاید دینی آنان عجین شده است و از طرف دیگر تحت تأثیر فرازها و فرودهای تاریخی و توسعه ایران قرار گرفته است. این مطالعه در نظر دارد با بررسی و تحلیل مندرجات اسناد ثبت شدة موقوفات گناباد و عملکرد آنها در فاصله زمانی سال‌‌‌های 1285 تا 1435 دریابد که موقوفات انجام یافته در گناباد شامل چه مواردی و در چه زمینه‌‌‌هایی بوده است؟
مندرجات اسناد موجود در ادارة اوقاف گناباد، مبین آن است که بیشترین وقفیات گناباد و توابع آن طی سال­های 1285-1325ق، انجام گرفته و وقف در پنجاه سال اخیر کاهش یافته است.
 بیشتر موقوفات این منطقه، شامل آب و زمین برای سوگواری و تعزیة سیدالشهدا و ایام محرم است. همچنین، وقف برای امام رضا، ساخت مساجد و دیگر ابنیة عام المنفعه نیز مورد توجه بوده است.
 این پژوهش به روش توصیفی ـ  تحلیلی و بر مبنای محتویات اسناد موقوفات موجود در ادارة اوقاف گناباد و نیز مندرجات برخی کتب صورت گرفته است.  

کلیدواژه‌ها

منابع
قرآن کریم (1384). ترجمة مهدی الهی قمشه­ای. تهران: دهقان.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان (1367). تاریخ منتظم ناصری. تصحیح دکتر محمد اسماعیل رضوانی. ج3. تهران: دنیای کتاب.
پاپلی یزدی، محمدحسین؛ وثوقی، فاطمه؛ لباف خانیکی، مجید؛ جلالی، عباس؛ لباف خانیکی، رجبعلی (1388). قنات قصبة گناباد: یک اسطوره. مشهد: انتشارات پاپلی.
پطروشفسکی، ایلیا پاولیچ (1355). کشاورزی و مناسبات در ایران عهد مغول. ترجمة کریم کشاورز. تهران: انتشارات نیل.
جیهانی، ابوالقاسم بن احمد (1368). اشکال العالم. ترجمة علی بن عبدالسلام کاتب. تعلیقات فیروز منصوری. مشهد: آستان قدس رضوی.
ریاحی سامانی، نادر (1378). وقف و سیر تحولات قانونگذاری در موقوفات. شیراز: انتشارات نوید.
زمانی، عباس (1373). گناباد پیر تاریخ. به کوشش ناصر زمانی. مشهد: نشر مرندیز.
ژیان‌پور، حمید (1394). «بررسی اسناد کمک‌‌‌های مالی آستان قدس به زائران ایرانی در دورة قاجار با استفاده از روش تحلیل محتوا (بازه زمانی 1264 تا پایان 1300ق)». گنجینة اسناد. س 25. دفتر 4. ص 78-96.
سعیدیان، عبدالحسین ( 1362). دائرةالمعارف سرزمین و مردم ایران. تهران: علم و زندگی.
سلیمی­فر، مصطفی (1370)،  نگاهی به وقف و آثار اجتماعی- اقتصادی آن، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد.
سوزنچی کاشانی، علی؛ شعبانی، رضا (1393). «تأثیر سیاست‌‌‌های وقفی نادرشاه و علیشاه افشار بر کاهش یا رشد موقوفات آستان قدس رضوی». پژوهشنامة تاریخ. س 9. ش 34. ص 79-98.
شاهحسینی،پروانه (1390). «سنجشتطبیقیوقفطیدوره‌هایقاجاریهوپهلوی».مجلة جغرافیاوتوسعه. س 9. ش25. ص  17-38.
شهابی، علی‌اکبر (1343). «اوقاف در ایران». ایرانشهر. تهران: دانشگاه تهران.
شیخ الحکمایی، عماد الدین (1373). «وزارت اوقاف در دورة زندیه»، میراث جاویدان. ش 7، ص 7-12.
عبدالکبیسی، محمد (1366). احکام وقف در شریعت اسلام. ترجمة احمد صادقی گلدار. ساری: اداره کل اوقاف و امور خیریه مازندران.
عناصری، جابر (1373). «بررسی چند سند مربوط به وقف آب از دیدگاه جامعه‌شناسی و فرهنگ مردم». مجلة گنجینه اسناد، ش 12. ص 3-13.
عناصری، جابر (1368). «وقف به تعزیه». میراث جاویدان. س 15. ش  60. ص 40-43.
فاریابی، مرضیه؛ ‌‌‌هاشمی زرج‌آباد، حسن؛ شاطری، مفید؛ زارعی، علی (1396). «تأثیر نهاد وقف در پایداری حسینیه‌‌‌های عصر قاجار بیرجند (مطالعة موردی حسینیة بی‌بی عروس)». مجلة مطالعات فرهنگی، اجتماعی خراسان. دورة 11. ش 3. ص 99-117.
فرهنگ عمید، ذیل کلمه وقف.
کرمی، محمدمهدی (1383). مبانی فقهی اقتصاد اسلامی. تهران: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
 لمبتون، آن (1345). مالک و زارع در ایران. ترجمة منوچهر امیری. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ملک‌زاده، الهام (1383). «نگاهی به وضعیت امور خیریة رشت در دوران قاجاریه». گنجینة اسناد. ش 53. ص 39-53.
میرافخمی، سعیده (1383). آثار تربیتی اجتماعی وقف. قم: مؤلف. 
اسناد:
اسناد ادارة اوقاف شهرستان گناباد
سند کلاسه 4/ن، اداره اوقاف گناباد.
سند کلاسه 5/ن، اداره اوقاف گناباد.
سند کلاسه 7/ن، اداره اوقاف گناباد.
سند کلاسه 8/ن، اداره اوقاف گناباد.
سند کلاسه 13/ن، اداره اوقاف گناباد.
سند کلاسه 21/ن، اداره اوقاف گناباد.
سند کلاسه 30/ن، اداره اوقاف گناباد.
 سند کلاسه 31/ن، اداره اوقاف گناباد.
سند کلاسه 33/ن، اداره اوقاف گناباد.
سند کلاسه 2/ب، اداره اوقاف گناباد.
سند کلاسه 16/ب، اداره اوقاف گناباد.
سند کلاسه 39/ب، اداره اسناد گناباد.
سند کلاسه 52/ب، اداره اوقاف گناباد.
سند کلاسه 57/ب، اداره اوقاف گناباد.
 سند کلاسه 92/ب، اداره اسناد گناباد.
سند کلاسه 93/ب، اداره اسناد گناباد.