نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

• مجتبی تبریزنیاتبریزی ¹
• عبدالرسول خیراندیش ²
• عطاءالله حسنی ³
• رضا شعبانی ⁴

¹ دانشجوی دکتری رشته تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران - ایران

² استاد گروه تاریخ دانشگاه شیراز

³ استاد گروه تاریخ، دانشگاه شهید بهشتی

⁴ استاد گروه تاریخ، دانشگاه شهید بهشتی؛ استاد گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران - ایران

چکیده

توپ، به عنوان سلاح سنگین، جمعی، گران قیمت، نیازمند آموزش در به­کارگیری و صرف هزینه در ساخت، نگهداری و به­کارگیری، فقط می‌توانست در انحصار و اختیار دولت مرکزی باشد. از دورة شاه تهماسب اول که نخستین تجربه­های ساخت و به­کارگیری سازمان­یافته و مؤثر آن در قشون صفوی ثبت شده تا دوران شاه عباس اول که بیشترین ساخت و کاربرد توپ در نبردها روی داده است،‌ شواهد تاریخی نشان می­دهند به­کارگیری این سلاح مدرن برای کنترل نیروهای گریز از مرکز،‌ سرکوب حکام سرکش محلی و تثبیت و گسترش حاکمیت مرکزی، عاملی تعیین کننده و سرعت‌بخش بوده است. با ظهور نشانه­های ضعف حکومت صفوی و آغاز شورش­های پراکندة اقوام سرحدی،‌ توپچیان همواره بخشی از قشون را تشکیل می­دادند،‌ هرچند ناتوانی آنها در کاربرد مفید توپخانه در جنگ صحرا (رو در رو) موجب شکست­های قشون دولتی و سرانجام سقوط صفویان شد. در سرکوب حکمرانان محلی اگر «جنگ قلعه» روی می­داد،‌ قدرت ویرانگر گلوله و صدای غرّش توپ هر مقاومتی را در هم می­شکست اما در «جنگ­های صحرا و رو در رو»،‌ در دورة صفوی مهارت کافی برای استفادة مؤثر و تعیین کننده از توپخانه حاصل نشد. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه­ای است.

کلیدواژه‌ها

• توپ
• توپخانه
• ‌ شورش
• محلی
• سرکوب
• حکومت
• صفوی

عنوان مقاله [English]

The Function of the Cannon in Suppression of Local Revolts and the Continuation of the Centralized Government in Iran during the Safavid Era

نویسندگان [English]

• Mojtaba Tabriziniya Tabrizi ¹
• Abdolrasoul Kheirandish ²
• Ataollah Hassani ³
• Reza Shabani ⁴

¹ Ph.D Student of Islamic History, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran-Iran

² Professor of History Department, Shiraz University

³ Professor of History Department, Shahid Beheshti University

⁴ Professor of History Department, Islamic Azad University, Science and Research Branch , Tehran-Iran

چکیده [English]

The cannon, as a heavy, collective, expensive weapon, requiring training in the use and expense of construction, maintenance, and deployment could only be in the hands of the central government. Historical evidence suggests that the use of this modern weapon has been a decisive and accelerating factor in controlling centrifugal forces, suppressing local rogue rulers, and consolidating and expanding central sovereignty. As a result of the expansion of central government authority over all the Safavid territory gained through the shelling of the cannon, the reign of Shah Abbas I was accompanied by the least internal strife, and this resulted in great victories in the frontier battles (the conquest of Yerevan by Shah Safi and the conquest of Kandahar and the defense of it three times against the Mongolian government of India), which also relied on artillery fire. With the emergence of signs of weakness of the Safavid rule and the start of widespread border revolts, although the gunners have always been part of the army, their incapability in effectively use artillery in the fortress war (face to face war) led to the overthrown of the  government army and eventually, the collapse of the Safavids.
In the repression of local rulers if the "fortress war" took place, the destructive power of the bullets and the sound of cannon shattering would defeat any resistance, but in the " fortress war and face-to-face" wars, in the Safavid period, sufficient skill was used. The artillery was not effective and decisive. The research method is descriptive-analytical and based on library studies.

کلیدواژه‌ها [English]

• Cannon
• artillery
• riot
• local
• repression
• government
• Safavid