با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 استادیارگروه معارف اسلامی، دانشگاه علوم انتظامی امین

2 دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

چکیده

بقعة شیخ صفی‌الدین از نظر معماری و هنرهای اسلامی دارای اهمیت و ارزش خاصی است. این بقعه از آثار قرن هفتم هجری بوده و به‌تدریج توسعه و گسترش یافته و به وضع فعلی درآمده است. بنای مذکور، ابتدا خانقاه و محل سکونت شیخ و کانون صوفیان و مریدان او بود. اما پس از او، شیخ صدرالدین آن را به صورت بقعه درآورد. این پژوهش در صدد پاسخ‌گویی به این پرسش است که بقعة مذکور از لحاظ هنری و معماری از چه جایگاهی در طول تاریخ برخوردار بوده است؟ نتیجۀ این پژوهش نشان می‌دهد که بقعة شیخ صفی‌الدین اردبیلی از مهم‌ترین و با ارزش‌ترین آثار هنر و معماری اسلامی یادگار دورة صفویه است و با وجود اثر عوامل طبیعی مثل زلزله، سیل و ویرانی‌های ناشی از آن، باز هم از عنصرهای عالی ایران محسوب شده و به‌صورت عینی، تلاش‌های هنرمندان ایرانی و سبک معماری آذری و اسلامی مشهود بازتاب داده است.
مقالة حاضر، با روشی میدانی و توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر متون کتابخانه‌ای، به ارزیابی تاریخ ساخت، تغییر و توسعة بقعه و مجموعه‌هایش و همچنین بررسی اهمیت و ارزش معماری و هنری آن می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Importance and Value of Sheikh Safi al-Din Ardebili's Tomb in the Islamic Architecture and Arts (650-735 AH)

نویسندگان [English]

  • Hassan Mojarrabi 1
  • Ali Gholami Firoozjaee 2

1 Assistant Professor of Islamic Studies, Amin Police University

2 Ph.D Islam History, Imam Khomeini International University of Qazvin

چکیده [English]

Sheikh Safi's tomb is of special significance in the field of architecture and arts. This monument is from the works of the seventh century AH and has gradually expanded to the present state. The building was originally a monastery residence of mystics and the center of Sufis. But after them, Sheikh Sadr al-Din, made it pantyhose. This research seeks to answer the question of what historic status of art and architecture has been in history? The result of this research shows that the tomb of Sheikh Safi al-Din Ardebili is one of the most important and valuable works of Islamic art and architecture of the Safavid  period. Despite the effect of natural factors such as earthquakes, floods and destruction, the tomb are considered a top Iranian art work and the style of Azeri and Islamic architecture.
The present article deals with the field study and descriptive-analytical methods and relying on library texts to evaluate the history of the construction, change and development of the tombstone and its collections, as well as the importance of its architectural and artistic value.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ardebil
  • Sheikh Safi's tomb
  • Sadr al-Din
  • Chinese House (The place where during the Safavid period was the storage site of Zarrineh
  • Shimonos and custom containers of Shah Abbas I From China)
  • Dome of Allah Allah
اعتمادالسلطنه، محمدحسن بن على (1376). مرآة البلدان‏. تصحیح عبدالحسن نوایی و هاشم محدث. تهران: دانشگاه تهران.
اوبن، ژان (1362). ایران امروز. ترجمة علی‌اصغر سعیدی. تهران: زوّار.
اولئاریوس، آدام (1379). سفرنامه. ترجمة حسین کردبچه. تهران: هیرمند.
ویور، مارتین (1356). مسائل ‌حفاظتی 5 بنای تاریخی ایران. ترجمة کرامت‌الله افسر. تهران: سازمان حفاظت آثار باستانی ایران.
به‌آذین، داریوش (1382). اردبیل. تهران: ‌دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
پوپ، آرتور اپهام (1338). هنر ایرانی. ترجمة غلامحسین صدری افشار. تهران: اختران.
پیرنیا، محمدکریم (1380). سبکشناسی معماری ایرانی. تدوین دکتر غلامحسین معماریان. تهران: نشر پژوهنده و معمار.
تاورنیه، ژان پاتیست (1336). سفرنامه. ترجمة ابوتراب نوری. اصفهان: نشر تأیید.
ترابی طباطبایی، سید جمال (1355). آثار باستانی آذربایجان. تهران: انجمن آثار ملی.
جامعی، بیوک (1369). نگاهی به آثار و ابنیة تاریخی اردبیل. تهران: علمی و فرهنگی.
جعفریان، ‏رسول (1379). صفویه در عرصة دین فرهنگ و سیاست. تهران: پژوهشکدة حوزه و دانشگاه‏.
 جوادی، سید مهدی (1377). «زادگاه محقق اردبیلی». کیهان اندیشه. ش 67. ص 121-129.
جمعی ‌از نویسندگان، (1991). دائرةالمعارف بریتانیکا، جلد1. ص110.
خطایى، على‌اکبر (1372). خطاى نامه. چاپ دوم. تهران:  مرکز اسناد فرهنگی آسیا.
خلخالی، سید عبدالرحیم (1305) بقعة شیخ‌صفی، مجله ارمغان. دورة هفتم. شهریور و مهر. ش 6 و 7. ص 396 تا 402
بقعۀ شیخ‌صفی: مجله ارمغان. دورة هفتم. شهریور و مهر. ش 6 و 7. ص 396 - 402.
حسینى قمى‏، قاضى احمد بن شرف‌الدین الحسین (1383). خلاصةالتواریخ‏. تصحیح احسان اشراقى. تهران: دانشگاه تهران.
دلاواله، پیترو (1348). سفرنامه. ترجمة شعاع‌الدین شفا. تهران: علمی و فرهنگی.
دیباج، اسماعیل (1346). آثار باستانی و ابنیه تاریخی آذربایجان. تهران: شورای مرکزی جشن شاهنشاهی ایران.
سیوری، راجر (1374). ایران عصرصفوی. ترجمة کامبیز عزیزی. تهران: نشر مرکز.
شاردن، ژان‏ (1372). سفرنامه. ترجمة اقبال یغمائى‏. تهران: توس.
شایسته‌فر، مهناز؛ گل‌مغانی‌زاده اصل، ملکه (1381). «تزیینات کتیبه‌ای نمای بیرونی بقعة شیخ صفی‌الدین اردبیلی»: مجلة علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. ش 37، ص 83-103.
شهبازی شیران، حبیب (1372). مجموعة شیخ صفی در اردبیل. اردبیل: انتشارات آرتا.
صفری، بابا (1371). اردبیل در گذرگاه تاریخ. چاپ‌ دوم. اردبیل: دانشگاه‌آزاد سلامی.
عون‌الهى، سیدآغا (1387). تاریخ پانصد ساله تبریز از آغاز دورة مغولان تا پایان دورة صفویان. تهران:  امیرکبیر.
فلسفی، نصرالله (1364). زندگانی شاه عباس اول. تهران: دانشگاه تهران.
 کونل، ارنست (1355). هنر اسلامی. ترجمة هوشنگ طاهری. تهران: طوس.
کیانی، محمدیوسف (1374). تاریخ هنر و معماری ایران در دورة اسلامی. تهران: سمت.
گل‌مغانی‌زاده ‌اصل، ملکه (1384). باستانشناسی تاریخ هنر بقعة شیخ صفی‌الدین اردبیلی. اردبیل: نیک آموز.
مجربی، حسن (1392). تصوف و تشیع در اردبیل از دیدگاه خاورشناسان در دورة صفویه. اردبیل: نشر مکارم.
مشکور، محمدجواد (1349). نظری به تاریخ آذربایجان و آثار باستانی و جمعیتشناسی. تهران: انجمن آثار ملی.
م‍طراق‌چ‍ی، ن‍ص‍وح (1379). ب‍ی‍ان م‍ن‍ازل. ت‍رج‍م‍ة و ت‍ع‍ل‍ی‍ق رح‍ی‍م رئ‍ی‍س‌نی‍ا. ت‍ه‍ران: س‍ازم‍ان م‍ی‍راث ف‍ره‍ن‍گ‍ی ک‍ش‍ور، م‍ع‍اون‍ت م‍ع‍رف‍ی و آم‍وزش.
موسوی اردبیلی، فخرالدین (1378). تاریخ اردبیل و دانشمندان. چاپ دوم. اردبیل: شیخ صفی‌الدین.
موسوی، رئوف (1382). جغرافیای تاریخی استان اردبیل. اردبیل: انتشارات مقدس اردبیلی.
ورجاوند، پرویز (1370). «بقعة ‌شیخ ‌صفی‌الدین ‌اردبیلی». دایرةالمعارف تشیع. جلد3. ص367.
ویلسن، کریستی (بی‌تا). تاریخ صنایع ایران. ترجمة عبدالله فریار. تهران: فرهنگسرا.
همرنگ، ناصر (1371). «اردبیل از دیدگاه جهانگردان». مجلة سبلان. ش 3. ص 53-68.
هیلن برند، روبرت (1383). معماری اسلامی. ترجمة باقر آیت­الله‌زاده شیرازی. چاپ دوم. تهران: روزنه.