با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه شهید بهشتی؛ گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات

2 استاد گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات

چکیده

تاریخ‌نگاری محلی، بازنمایی گذشته در مقیاس محلی و منطقه‏ای است. ویژگی پژوهش‏های این‌گونه، محدودیت به لحاظ موضوعی، زمانی و مکانی است و این امر زمینه جزئی‏نگری و پرداختن به تاریخ اجتماعی / تاریخ فرودستان را فراهم می‏آورد. امروزه محققان پیشینة این نوع تاریخ‌نگاری در ایران را حتی به تک‌نگاری‏های دورة جهانگشایی اعراب مسلمان می‏رسانند؛ اما بین تاریخ‌نگاری محلی سنتی و نوین تمایزاتی وجود دارد که در محلی­نگاری­های اعتمادالسلطنه نمود یافته است. در همین راستا، پرسش­های­ اصلی پژوهش حاضر عبارتنداز: 1. اعتمادالسلطنه دارای چه ­شیوه­های تاریخ‌نگاری محلی است؟ 2. شاخصه­های­ نوین تاریخ‌نگاری محلی در عرض چگونه در آثار اعتمادالسلطنه نمود یافته است؟ 3. زندگانی ­عامة مردم در تاریخ‌نگاری محلی اعتمادالسلطنه چه جایگاهی دارد؟ بنابراین هدف پژوهش بررسی شاخصه­‏های­ نوین تاریخ‌نگاری­ محلی اعتمادالسلطنه است.
روش پژوهش از نوع توصیفی ـ تحلیلی است و نتایج و یافته‏های ­پژوهش نشان‏ می­دهد تاریخ‌نگاری ­محلی در بعد عرضی، از خصوصیات بارز تاریخ‌نگاری اعتمادالسلطنه بوده‏است. نگاه عرضی یعنی نگاه خردبین به تاریخ فرودستان، توجه به انواع فقر، گردآوری ­داده‏ها به ­روش ­مطالعة­ میدانی، مشاهده و مصاحبه

کلیدواژه‌ها

آئینه­وند، صادق (1368). «مکتب تاریخ‌نگاری طبری». مجلة کیهان اندیشه. شماره 25. ص 22.
آقاگل‌زاده، فردوس (1385).  تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: علمی و فرهنگی
اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1357). خلسه مشهور به خواب‌نامه. به‌کوشش محمود کتیرایی. تهران: توکا.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1389). روزنامة خاطرات. با مقدمة ایرج افشار. چاپ هفتم. تهران: امیرکبیر.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1345). روزنامة خاطرات. به کوشش ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1363). چهل سال تاریخ ایران. به کوشش ایرج افشار. تهران: نشر اساطیر.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1363). تاریخ منتظم ناصری. تصحیح محمداسماعیل رضوانی. تهران: دنیای کتاب.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1363). مرآت البلدان. به‌کوشش محمد­علی سپانلو و پرتو نوری علاء. تهران: اسفار.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1294ق). مرآت البلدان.  تهران: دارالطباعه دولتی.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1302ق).  روزنامة شرف. نمرة 29.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1371). درر التیجان فی تاریخ بنی الاشکان. تصحیح نعمت احمدی. تهران: نشر اطلس.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1298ق). بریده‌ای از رسالة جغرافی و تاریخ لار (نزدیک تهران) [نسخة خطی]. تاریخ نشر: 1298ق. سازمان اسناد ملی ایران شمارة کتاب‌شناسی ملی: 639ف.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1391). رسائل (شامل 24رساله). به کوشش میرهاشم محدث. تهران: اطلاعات.

اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1362). مطلع الشمس. با مقدمه و فهارس و اهتمام تیمور برهان لیمودهى. تهران: (یساولى) فرهنگسرا.

اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (بی‌تا). تاریخ بلده نور. نسخة خطی شمارة 43796. کتابخانة طاهری شهاب ساری.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1349). صدر التواریخ. تصحیح محمد مشیری. تهران: وحید.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1290ق). سالنامه. سال 1290ق. سازمان اسناد ملی ایران. شمارة اسناد: 6۱۰۴۲۱.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1379). الحجة السعاده فی حجه الشهاده. به کوشش و با مقدمة مصطفی فریدپور. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1308)، دررالتیجان فی تاریخ بنی­الاشکان، تهران: انتشارات همایونی.
افشار، ایرج (1383). فرهنگ ­ایران ­زمین. تهران: بنیاد موقوفات افشار.
پزشکی، بهروز (1384). «بیماری وبا و راه‌های پیشگیری از آن». مجلة پیام بانک، هفتة سوم و چهارم، شماره 440، ص11.
جابری ­انصاری (1321). تاریخ اصفهان و ری. تهران. بی‌جا.
چلونگر، محمدعلی؛ احمدی­ اختیار، مهدی؛ زینعلی، بهمن  (1392). «تاریخ‌نگاری محلی در دورة مغول و شاخصه­های آن». مجلة دوفصلنامة پژوهشنامة تاریخ محلی ایران. سال اول. پاییز و زمستان. شماره2، دورة 3. ص. 75-90.
حسن­آبادی، ابوالفضل (1393). «درآمدی بر ریخت شناسی­محلی­نگاری­درتاریخ­معاصرایران». مجموعه مقالات نخستین همایش بین‌المللی تاریخ محلی مازندران. به کوشش علی رمضانی پاچی. ساری: نشر هاوژین.
حسینی، سید قاسم (1391). «تاریخ از پایین». فصلنامة مطالعات فرهنگی. سال­ اول. شمارة1. بهار. ص 85 .
رجایی، عبدالمهدی؛ چلونگر، محمدعلی؛ نورائی، مرتضی (1390). «تاریخ‌نگاری محلی عصر قاجار و مؤلفه‌های آن». مجلة مطالعات ­اسلامی، تاریخ ­و فرهنگ. سال 43. شمارة 4 (بهار وتابستان). ص 29-52.
روح الامینی، محمود (1377). مبانی انسان شناسی (گرد شهر با چراغ). تهران: عطار.
روزنامة ایران. شماره­های 421-497. به مدیر مسئولی محمدحسن­خان اعتمادالسلطنه.
عرب­صالحی، محمد (1391)، تاریخ‌نگری و دین. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
قدیمی قیداری، عباس (1388). «تاریخ‌نگاری محلی کردستان و ظهور نخستین تاریخ‌نگار زن در ایران». مجلة پژوهش­های ­تاریخی. دانشکدة ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه اصفهان. دورة جدید بهار 88. شمارة 1، ص 11-128.
متولی حقیقی، یوسف (1381). وزیر تاریخ‌نگار. تهران: دانشگاه فردوسی مشهد.
محمدتقی بیگ ارباب (1353). قم: نشردارالایمان قم.
مستوفی، عبدالله (1382). شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دورة قاجار. تهران: زوار.
نورایی، مرتضی؛ چلونگر، محمدعلی و عبدالرحیم قنوات (1389). «آغاز تاریخ نگاری محلی ایران». مجله تاریخ و فرهنگ . بهار و تابستان. شمارة 84.. ص 9-38.
نورایی، مرتضی (1390). «جغرافیای تاریخی و تاریخ محلی، تعاملات ­و تمایزات». کتاب ­ماه تاریخ و جغرافی. ش 163.
وقایع اتفاقیه (1362). گزارش‌های خفیه‌نویسان انگلیس در ولایات جنوبی ایران از سال 2129 تا 1322قمری. به­کوشش سعید سیرجانی. تهران: نوین.
 
اسناد
ساکما (سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران):
اسنادی پیرامون ناامنی در زندگی فرودستان: شماره­های ۲۹۵/ ۷۸۴۳. ۲۹۵/ ۷۴۹۶. ۲۹۵/ ۷۷۷۹. ۲۹۵/ ۶۰۳۶. ۲۴۰/ ۸۲۸۶۳ .
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
اعتمادالسلطنه، ساکما. اسناد. ش 1/ 529-531.
اعتمادالسلطنه، 1290ق: ساکما سند ش: 6۱۰۴۲۱.
«تلگرافات، گزارشات، عرایض و نامه­هایی به ناصرالدینشاه و اعتمادالسلطنه از امور نظمیه دارالخلافه، شمارة ۲۹۵/ ۷۷۳۰ در304 صفحه.
استیصال و خرابی دهات در اثر شیوع بیماری­ها. شمارة بازیابی ۲۹۵/۸۰۲۴.
کمبود گندم و نرخ مواد غذایی در اثر قحطی و بحران شمارة بازیابی ۲۹۵/۷۸۴۳.
شلوغی خبازی‌ها در تهران، گرانی و کمبود نان شمارة بازیابی ۲۹۵/۶۰۳۶.
خشکسالی و قحطی، وضعیت نامناسب کشاورزی، شماره بازیابی۲۹۵/۷۴۹۶