با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

با تأملی در تاریخ حکومت محلی قراختائیان کرمان (708-619ق) می­توان دریافت که همزمان با حاکمیت این سلسله، برخی از بانوان قراختائی، با کاردانی و لیاقت، وارد عرصه­های سیاسی شده و حتی می‌توانند بر تخت حکومت قراختائیان کرمان، تکیه بزنند. به رغم نقش بسیار تأثیرگذار این زنان حاکمه در رونق سیاسی، اجتماعی و به ویژه اقتصادی بخشی از سرزمین ایران طی قرون گذشته، در تحقیقات و پژوهش‌های امروزی، توجّه و عنایت کافی به جایگاه این زنان حاکمه، مبذول نشده و خدمات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی آنان مغفول مانده است. از همین رو پژوهش حاضر با کاربرد روش تحلیلی بر آن است تا ضمن معرفی این زمامداران زن، فعالیت‌های مستقیم و غیر مستقیم آنان در توسعة سیاست و اقتصاد سرزمین کرمان را مورد واکاوی قرار دهد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که برخی از زنان این حکومت همچون ترکان خاتون و پادشاه خاتون توانستند بر صدر حکومت کرمان دست یافته و با ایجاد ثبات سیاسی و گسترش قلمرو، زمینه را برای رونق اقتصادی کرمان فراهم آورند

کلیدواژه‌ها

ابن‌حوقل (1366). صورة الارض، ترجمه و توضیح جعفر شعار، چاپ دوم، تهران : امیرکبیر.
آذری، علاءالدین (1367). تاریخ روابط ایران و چین، تهران: امیرکبیر.
افضل‌الدین کرمانی، ابوحامد (2536). عقدالعلی للموقف اعلی، به تصحیح علی محمد عامری، چ 2، تهران : روزبهان.
اقبال، عباس(1328). مطالعاتی در باب بحرین و جزایر خلیج فارس، تهران: مجلس.
آیتی، عبدالمحمد (1372). تحریر تاریخ وصاف، چاپ دوم، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی پژوهشگاه.
باستانی پاریزی، محمد ابراهیم(1367). از سیر تا پیاز، بی‌جا: علمی.
پطروشفسکی، ا. پ؛ یان، کارل؛ اسمیت، جان ماسون (1366). تاریخ اجتماعی - اقتصادی ایران در دورۀ مغول. تهران: اطلاعات.
پیرنیا، محمدکریم؛ افسر، کرامت الله (1350). راه و رباط، تهران : سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی ایران.
تاریخ شاهی قراخطاییان کرمان. مؤلف ناشناس. تهران: علم. 1390.
ترکمنی‌آذر، پروین (1389). «نقش هوشمندی و تدبیر سیاسی حکومتگران در ایجاد امنیت و توسعۀ جامعه (مطالعه موردی حکومت ترکان خاتون قراختایی در کرمان)»، جستارهای تاریخی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دورة اول، ش 1. ص 20-1.
حافظ‌نیا، محمدرضا (1388). خلیج فارس و نقش استراتژیک تنگۀ هرمز، چاپ پنجم. تهران: سمت.
حدود العالم من المشرق الی المغرب. مؤلف ناشناس. به کوشش منوچهر ستوده. تهران: طهوری. 1361.
حسینی فسائی، حسن (1367). فارسنامه ناصری، تصحیح و تحشیة منصور رستگار فسایی. تهران: امیرکبیر.
مستوفی، حمدالله (1362). نزهة القلوب، به سعی و اهتمام گای لسترنج، تهران: امیرکبیر.
خوافی، احمدبن محمد (1340). مجمل فصیحی. به تصحیح محمود فرخ، بخش دوم ج 1، بی‌جا: باستان.
خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین حسینی (1353). حبیب السیر، به تصحیح محمد دبیر سیاقی، چاپ دوم. تهران: خیام.
خیراندیش، عبدالرسول(1379). «اوقاف قراختاییان کرمان (نمونه‌ای از اقدامات وقفی فرمانروایان زن در تاریخ ایران»، وقف میراث جاویدان، سالِ هشتم، ش 29. ص32-25.
رحیمی‌، سجاد؛ جاوید، مرضیه (بی‌تا). «نقش هرموز در تبادلات اقتصادی خلیج فارس و اقیانوس هند در قرن هشتم و نهم هجری»، پژوهش در تاریخ. سال سوم. ش 10. ص 126-110.
رضوی، ابوالفضل (1388). «راه‌های تجاری در عهد ایلخانی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 137. ص 35-22.
رضوی، ابوالفضل (1390). شهر، سیاست و اقتصاد در عهد ایلخانان، چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
روح الامینی، فاطمه‌بیگم؛ نادری، شهناز؛ صفا، عزیزالله (1384). گنجینه: آموزش و پرورش شهر کرمان در آیینه تاریخ. کرمان: مؤسسه فرهنگی و هنری آفتاب کرمان.
سدیدالسلطنه، محمدعلی خان (1370). تاریخ مسقط و عمان، بحرین و قطر و روابط آنها با ایران. تصحیح و تحشیه و پیوست‌های احمد اقتداری. بی‌جا: دنیای کتاب.
شبانکاره‌ای، محمدبن علی بن محمد (1362). مجمع الانساب. تصحیح میرهاشم محدث. تهران: امیرکبیر.
ضیاءشهابی، شهریار (1381). اعلام جغرافیایی کرمان به استناد معجم‌البلدان یاقوت حموی. کرمان: کرمان‌شناسی.
عباسی، جواد؛ امیری، لیلا (1390). «تجارت کرمان از سده‌های ششم تا هشتم هجری با تأکید بر جایگاه جیرفت»، مجلة مطالعات ایرانی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه باهنر کرمان. سال دهم. ش 19. ص320-301.
فضلی‌نژاد، احمد (1394). «ایران و تجارت بین‌المللی دریای سیاه در دوران ایلخانان». چهارمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ایران گذشته، حال، آینده.
قزوینی، زکریابن محمدبن محمود (1373). آثار البلاد واخبار العباد. ترجمة جهانگیرمیرزا. تصحیح میرهاشم محدث. تهران: امیرکبیر.
کاشانی، ابوالقاسم عبدالله (1345). عرایس الجواهر و نفایس الاطایب. به‌کوشش ایرج افشار. تهران: انجمن آثار ملی.
کریمی‌، علیرضا؛ رضائی، محمد (1392). «روابط تجاری ایران و جنوا در دورۀ ایلخانی». فصلنامه علمی ـ پژوهشی تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا. سال بیست و سوم. دورة جدید. ش 18. ص 68-51.
کیانی، محمدیوسف؛ کلایس، ولفرام (1373). کاروانسراهای ایران. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
گابریل، آلفونس (1348). تحقیقات جغرافیایی راجع به ایران. ترجمة فتحعلی خواجه نوری. تکمیل و تصحیح هومان خواجه نوری. تهران: ابن‌سینا.
گلاب‌زاده، محمدعلی (1382). کرمان در گذر تاریخ. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
لسترنج، گای (1337). جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمة محمود عرفان. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مرسلپور، محسن (1387). تاریخ سلجوقیان کرمان. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
مقدسی، ابوعبدالله محمدبن احمد (1361). احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم. ترجمة علینقی منزوی. بی‌جا: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
منشی کرمانی، ناصرالدین (1362). سمط العلی للحضره العلیا. تصحیح عباس اقبال. چاپ دوم. تهران: اساطیر.
میلیونه، ایل (1369). سفرنامه مارکوپولو. ترجمة منصور سجادی و آنجلادی جوانی رومانو. تهران: ابوعلی.
  هادی زاده کاخکی، سعید (1389). کاروانسرا در ایران، تهران : دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
وثوقی رهبری، علی اکبر (1380). تاریخ تمدن و فرهنگ سیرجان، کرمان: کرمان شناسی.
وثوقی، محمدباقر (1384). تاریخ خلیج فارس و ممالک همجوار، تهران : سمت.
یاقوت حموی (1380). معجم البلدان، ترجمة علینقی منزوی. تهران: