با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 کارشناس ارشد تاریخ، دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکترای تاریخ، دانشگاه شیراز

چکیده

جامعة ایرانی، در مدت زمان طولانی، از مجموعه‌ای از ایلات در کنار جوامع یکجانشین و شهرنشین تشکیل شده بود که هر چند قدرت در دست ایلات بود ولی فرهنگ و تمدن ایرانی به عنوان فرهنگ غالب و مستمر در جریان بود. اعراب فارس در شمار یکی از ایلات اتحادیة ایلات خمسه بودند که در تحولات قدرت در جنوب ایران، به‌ویژه از دورة قاجار به بعد، نقش داشتند. تداوم سکونت این ایل در فلات ایران باعث شد تا خود را جزئی از ایلات ایرانی بدانند و متأثر از روابط متقابل با دیگر ایلات ساکن در فلات ایران و جوامع شهرنشین، رسوم کهن ایرانی را برپای دارند و با وجود تفاوت‌های قومی، هویت خود را جزئی از هویت ملی ایرانی بدانند. این پژوهش درصدد است تا مؤلفه‌های هویت ایرانی شکل گرفته در ایلات عرب فارس را بررسی کند. در این پژوهش در صدد پاسخ به این سؤالات هستیم که نسبت ایل عرب خمسه با هویت و فرهنگ ایرانی چگونه است؟ هویت و فرهنگ ایرانی چگونه در این ایل شکل گرفته است و مؤلفه‌های آن چیست؟ یافته‌های پژوهش بیانگر این است که این قوم به لحاظ جغرافیای محل سکونت و ساکن بودن در قلب تمدن ایرانی و همچنین همجواری با ایلات و اقوام ایرانی، هویت و خلق و خوی ایرانی یافته‌اند و ویژگی‌های فرهنگی، رسوم ایرانی کهن و مؤلفه‌های هویت ایرانی در میان این طایفه دیده می‌شود. روش انجام این پژوهش توصیفی‌ ـ تحلیلی، با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای و نیز بررسی میدانی و انجام مصاحبه‌های شفاهی است.

کلیدواژه‌ها

آذرگشنسب، موبداردشیر (1348). آیینکفن ودفنزرتشتیان. تهران: فروهر.
آذرگشنسب، موبداردشیر (1372). مراسممذهبیوآدابزرتشتیان. تهران: فروهر.
احمدی، حمید (1383). «هویت ملی ایرانی.ویژگی‌ها و عوامل پویایی آن». گفتارهایی دربارة هویت ملی‌ در ایران؛ گردآوری و تدوین داوود میرمحمدی؛ ش 15. تهران: مؤسسهء مطالعات‌ ملی.
اشرف، احمد (1383). بحرانهویتقومیوملیدر ایران. «ایران: هویت، ملیت، قومیت» به کوششحمید احمدی.تهران: مؤسسةتحقیقاتوتوسعهعلومانسانی.
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم (1373). مسالک الممالک. محمدبن اسعد بن عبدالله تستری. ایرج افشار. تهران: موقوفات محمود افشار یزدی.
افشارسیستانی،ایرج ( 1368) ایل‌هاوچادرنشینانوطوایف عشایرایران. چاپ دوم.تهران:نسلجوان
امانالهی،اسکندر (1374). کوچنشینیدرایران. تهران: آگاه.
بارث،فردریک (1343) ایلباصری. کاظمودیعی. تهران: دانشگاه تهران.
بزرگ‌زاد، حبیبالله (1350) جشن‌هاواعیادملیومذهبیدرایرانقبلازاسلام. اصفهان: بی نا.
بهروزی، علینقی (1348). واژه‌ها و مثل‌های شیرازی و کازرونی. شیراز: اداره کل فرهنگ و هنر فارس.
بهمنبیگی، محمد(1381) عرف و عادتدرعشایرفارس. شیراز: نوید.
پارسانیا،حمید (1390)جامعهشناسی(2).تهران: شرکتچاپونشرکتاب‌هایدرسیایران.
ﺛﺎﻗﺐ‌ﻓﺮ، ﻣﺮﺗﻀﯽ (1379) ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻓﺮدوﺳﯽ و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان. ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات ﻗﻄﺮه و ﻣﻌﯿﻦ.
حسینیفسائی، میرزاحسن (1368). فارسنامهناصری. تهران: سنائی.
خورموجی، محمدجعفر (1380) نزهت الاخبار ( تاریخ و جغرافیای فارس). به کوشش علی آل داود. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
دمورینی، ژ (1375) عشایر فارس. ترجمة جلال‌الدین رفیع‌پور. تهران: دانشگاه تهران.
رجائی، فرهنگ (1382) مشکلة هویت ایرانیان امروز. تهران: نشر نی.
رجبزاده،احمد (1368). جامعهشناسی(1).تهران: شرکتچاپونشرکتاب‌هاییدرسیایران.
رضی، هاشم (1371) گاه‌شماریوجشن‌هایایرانباستان. تهران:  بهجت.
رضی، هاشم (1371). جشن‌های آب. تهران: بهجت
زارعی، محمد (1374). سیمای ممسنی. بی­جا: نهاوندی
زرین‌کوب، عبدالحسین (1376). «ایران در کشاکش ایام. حکایت همچنان باقی است». سخن. شمارة 1.
سفیری،فلوریدا (1364) تاریخایران. ترجمةمنصوراتحادیه ومنصورهجعفریفشارکی.تهران: نشرتاریخ.
سهام پور، هوشنگ (1377). تاریخچة ایلات و عشایر عرب خمسه فارس. شیراز: کوشامهر.
شمشیری، بابک (1387). درآمدیبرهویتملی. شیراز: انتشاراتنوید.
شمیم،علیاصغر (1380) ایراندردورةسلطنتقاجار. تهران: زریاب.
شهبازی، عبدالله (1366). ایل ناشناخته؛ پژوهشی در کوه‌نشینان سرخی فارس. تهران: نشر نی.
صالحیامیری، سیدرضا. (1385) مدیریتمنازعاتقومی. تهران: مرکزتحقیقاتاستراتژیکمجمعتشخیصمصلحت نظام.
صالحی عمران و دیگران (1387). بررسی میزان توجه به مؤلفه‌های هویت ملی در کتاب‌های درسی دورة راهنمایی. مطالعات ملی.. ش 35.
صداقت،حسینعلی ( 1334). تاریخچةعشایریایلاتخمسه. شیراز: بی‌نا.
صدر،ضیاء (1377) کثرتقومیوهویتملی.تهران: اندیشةنو.
صفا، ذبیحالله (بی‌تا). گاه‌شماریوجشن‌هایملیایرانیان. تهران: مرکزمطالعاتوهماهنگیفرهنگی
صفینژاد،جواد (1368). عشایرمرکزیایران. چاپاول. تهران: امیرکبیر.
صیدائی، اسکندر و امیندهقانی (1390). برنامهریزیزیستبوم‌هایعشایری. اصفهان: جهاددانشگاهی
عمید،حسن (1356) فرهنگفارسیعمید. تهران: امیرکبیر.
 فیروزان، ت (1362). دربارة ترکیب و سازمان ایلات و عشایر. مجموعه کتاب آگاه (ایلات و عشایر). انتشارات آگاه.
کدی، نیکی (1381). ایران دوران قاجار و برآمدن رضاخان. تهران: ققنوس.
کسروی، احمد (1335). شهریاران گمنام. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
کمال‌الدولۀ قاجار، محمدحسن (بی‌تا). جهان‌نمای مظفری. تهران: چاپ سنگی.
کیاوند،عزیز (1368).حکومتوسیاستوعشایر.تهران: نشرعشایری.
گودرزی، حسین (1384). گفتارهایی دربارة جامعه‌شناسی هویت در ایران. تهران: تمدن ایرانی.
مطهری، مرتضی (1372). خدمات متقابل اسلام و ایران. تهران: صدرا.
مکنزی، یان (1357). مقدمه‌ایبر ایدئولوژی‌هایسیاسی. ترجمةم. قائد. تهران: نشرمرکز.
میرمحمدی، داوود (1383). هویت ملی در‌ ایران. تهران: مؤسسه‌ مطالعات ملی.
نجفی، علی‌محمد ( 1358). بزرگانایلعربوایلات. قم: انتشاراتائمه.
نجفی، علی‌محمد (1380). ایلاتخمسه. شیراز: همسایه
نجفی، علیمحمد (1386). وقایعایلاتخمسه. چاپسوم. قم: جامجوان.
نقیب‌زاده،احمد (1368). دولترضاشاهونظامایلی. تهران: مرکزاسنادوانقلاباسلامی.
نوذری، عزتالله (1376). ایلاتوکولی‌هایاستانمرکزی. شیراز: نوید.
وثوقی، محمدباقر (1375). لارستانوجنبشمشروطیت. شیراز : مؤسسةفرهنگیهمسایهچاپنگین.
ورمازرن، مارتن (1372). آئینمیترا. ترجمهبزرگنادرزاده. تهران: چشمه.
یوسفی، علی(1380). روابطبینقومتاثیرآنبرهویتملیدرایران: تحلیلثانویهبر داده‌هاییکپیمایشملی. فصلنامهمطالعاتملی.سالدوم. شماره8.
  
Phinney, j. s. (1996). Understanding ethnic diversity: The role of ethnic identity. American Behavioral Scientist
Miller, D. (1995). On Nationality. Oxford: Oxford University Press.
Sabatier, Colette (2008) Ethnic and National Identity among second generation immigrant adolescents in France. Journal of Adolescence.31
 
 
اسنادشفاهی
مصاحبهشماره1مصاحبهباحاجمهدییاراحمدیازسالمندانتیرهغنی. ایل عربدرتاریخ 5/2/92 .
مصاحبهشماره2مصاحبهباحاجکاکاجانمنشیازسالمندانتیرهغنی. ایلعربدرتاریخ 13/2/92.
 مصاحبهشماره3مصاحبهبابهمناشرفازسالمندانتیرهغنی. ایلعربدرتاریخ3/5/92
مصاحبه شماره 4 مصاحبه با محمدقلی اشرف از سالمندان تیره غنی. ایل عرب در تاریخ 17/1/93.